Πώς προέκυψε η ιδέα; Ποιο ήταν το έναυσμα που οδήγησε στη συγγραφή του παιδικού βιβλίου;
Ανατολή Τσακαλίδου: Προσπαθώ πάντα τα παραμύθια μου, παρόλο που απευθύνονται σε μικρά παιδιά, να αφορούν ένα κοινωνικό ζήτημα. Έτσι, στο δεύτερο παραμύθι «Η Αλίκη και το τερατάκι» προσπάθησα να εξηγήσω στα παιδιά τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να τον αντιμετωπίσουν. Το έναυσμα λοιπόν είναι όλα αυτά τα περιστατικά που ακούμε στα σχολεία και στις παρέες, τα οποία σε μικρότερες ηλικίες είναι «πειράγματα» προς τους συμμαθητές. Αυτά όμως δημιουργούν έντονα και αρνητικά συναισθήματα στα παιδιά που είναι θύματα σε πολύ μικρή ηλικία. Γι' αυτό και το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού θεωρώ πως θα πρέπει να μειώνεται και να εξαλείφεται από μικρές ηλικίες, ώστε να μην υπάρχουν οι έντονες καταστάσεις βίας αργότερα στο πλαίσιο του φαινομένου αυτού.
Η Αλίκη, η ηρωίδα της ιστορίας, είναι ένα παιδί με έντονο το στοιχείο της ενσυναίσθησης. Ένα παιδί μπορεί να κατευθυνθεί ώστε να αναπτύξει το στοιχείο αυτό; Ποιος ο ρόλος του σχολείου και της οικογένειας;
Α.Τ.: Πιστεύω πως μπορούμε, ως γονείς, να μάθουμε στα παιδιά μας να αναπτύσσουν την ενσυναίσθησή τους. Αντίστοιχα, και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συνδράμουν με το έργο τους. Ο ρόλος της οικογένειας είναι πολύ βασικός για την ανάπτυξη της ενσθυναίσθησης των παιδιών, την θέσπιση ορίων και τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς. Άλλωστε οι γονείς είμαστε τα πρότυπα για τα παιδιά μας. Το σχολείο, επίσης, ως μία μικρογραφία της κοινωνίας μας, μπορεί να βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης των παιδιών.
Ξεχώρισα πολλά επίπεδα και διαστάσεις στην ιστορία, πέρα από το προφανές, όπως για παράδειγμα ότι υπάρχει μεγαλύτερο όφελος όταν όλα τα μέλη μιας κοινωνίας ζουν αρμονικά αποδεχόμενοι ο ένας τον άλλο, ότι υπάρχει τρόπος να γεφυρωθεί ένα χάσμα μέσα από τον διάλογο και την καλή διάθεση, ότι παρανοήσεις μπορούν να συμβούν αλλά μπορούν και να ξεκαθαριστούν, ότι το να μοιράζεσαι προσφέρει ικανοποίηση και χαρά τόσο σε εκείνον που δέχεται όσο και σε εκείνον που δίνει, ότι η χαρά όταν μοιράζεται μεγαλώνει και άλλα. Πώς δουλεύετε τις ιστορίες σας; Έχετε ένα πλάνο στο μυαλό σας, σαν κορμό, και το ακολουθείτε;
Α.Τ.: Σε μία ιστορία μπορεί να υπάρχει η κεντρική ιδέα αλλά επειδή απευθυνόμαστε σε παιδιά είναι πολύ σημαντικός ο τρόπος που θα αποδοθεί η πλοκή αλλά και οι χαρακτήρες. Έτσι, σταδιακά γίνονται αλλαγές σε αρκετά σημεία, ώστε να μπορούν οι μικροί αναγνώστες να λάβουν τα μηνύματα που πρέπει αλλά με όσο το δυνατόν πιο δημιουργικό και ευφάνταστο τρόπο. Πιστεύω πως, ακόμα και οι μικρές λεπτομέρειες μπορούν να κάνουν τη διαφορά σε μία ιστορία, γι' αυτό και τις δουλεύω αρκετό καιρό στο μυαλό μου, ενώ πάντα γίνονται αλλαγές και στο γραπτό κείμενο μέχρι να επιτύχω το αποτέλεσμα που νιώθω πως είναι κατάλληλο για τα παιδιά.
Και τα δύο παιδικά βιβλία σας, Η ανεξάρτητη Άννα και Η Αλίκη και το τερατάκι, πραγματεύονται συνθήκες που μας έχουν απασχολήσει κυρίως την τελευταία δεκαετία. Ένας συγγραφέας οφείλει να ακολουθεί τις ανάγκες της εποχής του;
Α.Τ.: Ο συγγραφέας μπορεί να αποτυπώνει οποιοδήποτε ζήτημα τον απασχολεί. Παρ' όλα αυτά, θεωρώ πως όλο και περισσότεροι συγγραφείς παιδικών παραμυθιών προσπαθούμε να εστιάζουμε στα προβλήματα της εποχής μας. Προσωπικά, πρωτίστως, με τον ρόλο της «Μαμάς» προσπαθώ μέσα από τα παραμύθια που γράφω να βοηθήσω τη μικρή μου Κατερίνα να έχει πιο «ανοιχτό μυαλό» σε πολλά ζητήματα. Αυτά τα μηνύματα ελπίζω να αγγίξουν και άλλα παιδιά και γονείς, ώστε να μπορέσουμε σταδιακά να αλλάξουμε την κοινωνία μας και τα προβλήματα που εντοπίζονται.
Χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, είναι πως «Η ανεξάρτητη Άννα» είχε να περάσει πολλά μηνύματα όπως είναι η ενδυνάμωση των κοριστών αλλά και η «αποδοχή του όχι» από τα αγόρια. Αντίστοιχα και «Η Αλίκη και το τερατάκι» προσπαθεί αρχικά να αναδείξει πως υπάρχουν πολλές μορφές σχολικού εκφοβισμού, και πως θα πρέπει να αντιλαμβάνονται τα παιδιά πως ακόμα και μία αστεία πράξη για τους ίδιους μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για ένα παιδί.
Αναλύοντας τα νοήματα των παραμυθιών με τα παιδιά μπορούμε να τα βοηθήσουμε να αναπτύσσουν διάφορες πτυχές του χαρακτήρα τους και να διαμορφώνουν τη συμπεριφορά τους.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Τι να περιμένουμε από εσάς;
Α.Τ.: Η υποστήριξη των αναγνωστών, γονέων και εκπαιδευτικών, είναι αυτή που θα με οδηγήσει στη συγγραφή και ενός επόμενου παραμυθιού, στο οποίο και πάλι θα υπάρχουν πολλά μηνύματα για τους αναγνώστες.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή του παιδικού βιβλίου στη χώρα μας;
Α.Τ.: Η σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή είναι αρκετά μεγάλη από πλευράς προσφοράς, αλλά η ζήτηση σίγουρα είναι αρκετά μικρότερη. Υπάρχουν πολλοί συγγραφείς, πολλοί εκδοτικοί οίκοι αλλά η ζήτηση δεν είναι τόσο μεγάλη. Όπως είναι φυσικό η χρήση της τεχνολογίας έχει επηρεάσει την αγορά βιβλίων, αλλά ευτυχώς υπάρχουν γονείς που ακόμα και σήμερα επιλέγουν να αγοράζουν βιβλία για τα παιδιά τους ή ακόμα και για δώρα. Επίσης, υπάρχουν και πολλά βιβλία που μεταφράζονται από το εξωτερικό και σίγουρα και αυτό επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τις ελληνικές εκδόσεις.
Ποιο μήνυμα στέλνετε στα παιδιά;
Α.Τ.: Τα μηνύματα που μεταδίδονται μέσα από το παραμύθι «Η Αλίκη και το τερατάκι» είναι πολλά και αφορούν τόσο τους θύτες όσο και τα θύματα και τους θεατές. Αλλά το βασικότερο μήνυμα που θα ήθελα να εκφράσω προς τα παιδιά είναι να μη φοβούνται να μιλήσουν ή να ζητήσουν βοήθεια σε περίπτωση που είναι θύματα σχολικού εκφοβισμού.
Αυτά είπε η Ανατολή Τσακαλίδου, σε μια μικρή συνέντευξη μεγάλων βιβλιοταξιδιών, για –και με αφορμή– το παιδικό της βιβλίο Η Αλίκη και το τερατάκι, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ανάτυπο.
Νομίζω δεν χρειάζεται να μιλήσω για την υπόθεση, τους χαρακτήρες και όσα πραγματεύεται η ιστορία. Πολλά στοιχεία, που αφορούν στο βιβλίο, έχουν ήδη ειπωθεί παραπάνω και η ίδια η δημιουργός έχει τοποθετηθεί σχετικά. Όμως θα ήθελα να σημειώσω και τα ακόλουθα.
Μ' αρέσουν τα έντονα χρώματα και οι αντιθέσεις στα εικονογραφημένα βιβλία που απευθύνονται σε μικρά παιδιά. Τα ασπρόμαυρα σκίτσα και οι παλ παλέτες δεν ξέρω κατά πόσο είναι ικανά να τραβήξουν την προσοχή του παιδιού, αν θα το εντυπωσιάσουν, αν θα το κάνουν να αγαπήσει το βιβλίο, να νιώσει έλξη από αυτό κ.ο.κ.
Επίσης, η κυρία Τσακαλίδου επιλέγει για χαρακτήρες των ιστοριών της ανθρώπους και όχι ζώα ή αντικείμενα ή εξωτικά τζίνια, δράκους και φαντάσματα... εννοώ πως υπάρχει ρεαλισμός, αληθοφάνεια, οι ήρωες είναι τύποι όπως εμείς, μπορεί και να τους έχουμε συναντήσει στον δρόμο, στο σχολείο, στο πάρκο... άρα μπορούμε να ταυτιστούμε! Αν και δεν είμαι παιδαγωγός, ούτε νηπιαγωγός, ούτε ψυχολόγος θεωρώ ότι μία ιστορία με βατά πρόσωπα με τα οποία μπορεί κανείς να ταυτιστεί ή να τα αναγνωρίσει στο περιβάλλον του είναι πολύ πιο επιδραστική από μία ιστορία με μάγια και ανύπαρκτα πλάσματα.
Όμορφο, πολύχρωμο, καλαίσθητο βιβλίο με μία ιστορία διδακτική που εκπαιδεύει τα παιδιά στα οποία απευθύνεται βοηθώντας τα γίνουν καλύτεροι άνθρωποι.
