Ένα ακόμα διαμαντάκι, είχα την τύχη και τη χαρά να διαβάσω, από την πολυγραφότατη Ζοέλ Λοπινό, η οποία συνεπαίρνει πάντα τον νου και τις καρδιές μυριάδων αναγνωστών με τις ιστορίες της. Αυτή τη φορά δεν πρόκειται για ένα μυθιστόρημα με κάποια αληθοφανή γεγονότα, αλλά μια βιογραφική ιστορία, αληθινή πέρα για πέρα, μια ιστορία όπως μόνο η ηρωίδα και συγγραφέας της, θα μπορούσε να διηγηθεί.
Ο τίτλος της Αν δεν είχα γεννηθεί... μπορεί να σοκάρει ή να εκπλήσσει μερικούς, εντούτοις περικλείει στον πυρήνα του τη φιλοσοφημένη στάση ζωής, την ευαίσθητη ιδιοσυγκρασία και τ' αναπάντητα ερωτήματα που ταλάνισαν πολλές στιγμές τον ψυχισμό της συγγραφέως. Και μιλώ σε παρελθοντικό χρόνο, γιατί είχε τη δύναμη και το θάρρος να σκάψει βαθιά μέσα της, ν' αναμετρηθεί με τα σκοτάδια της μετατρέποντάς τα σε πολύτιμο φως. Οι πληγές εξάλλου μάς οδηγούν στη λύτρωση, μέσα από τον πόνο ανεβαίνουμε τη σκάλα της αυτογνωσίας κι αυτός είναι ένας από τους πολλούς άγραφους νόμους του σύμπαντος.
Η ιστορία μας λοιπόν αναφέρεται στη μητέρα τής Ζοέλ Λοπινό και τον πολυτάραχο βίο της. Ο μίτος της ζωής της ξετυλίγεται αριστοτεχνικά, απ' τα παιδικά χρόνια, την εφηβεία, την ενηλικίωση, διανύοντας τον κάθε της σταθμό. Χωρίς καμία διάθεση εξιδανίκευσης ή ωραιοποίησης των γεγονότων που σημάδεψαν τη ζωή της μητέρας αλλά και της κόρης –γιατί πάντα αυτές οι σχέσεις είναι αμφίδρομες– η συγγραφέας, αξιοθαύμαστα, σκύβει με συμπόνια πάνω στη μητέρα, την αφουγκράζεται σαν παιδί της, χαίρεται με κάθε της χαρά και θλίβεται για ό,τι άσχημο συμβαίνει. Κι εμείς οι υπόλοιποι, ως κοινωνοί των όσων διαδραματίζονται, άλλοτε συγκινούμαστε βαθιά με τις περιπέτειες της μάνας κι άλλοτε απορούμε με τις αντιφάσεις και διακυμάνσεις του χαρακτήρα της.
Πιάνουμε τον μίτο από τα παιδικά χρόνια της Ελένης –η μητέρα– στη Γαλλία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, χρόνια γεμάτα ανελέητη φτώχεια –που τόσο μισούσε και πάλευε μια ζωή να ξεφύγει– στη χώρα που ξενιτεύτηκε η δική της μάνα από την Κρήτη, για ανεύρεση μιας καλύτερης ζωής. Σκληρά, δύσκολα χρόνια για την Ελένη και τα μεγαλύτερα αδέρφια της, που άλλοι πιάστηκαν αιχμάλωτοι στα βάρβαρα ναζιστικά στρατόπεδα κι άλλοι πήραν τα βουνά για να πολεμήσουν τον εχθρό, ενώ εκείνη έμεινε πίσω με μια μόνιμα θλιμμένη και αυστηρή μάνα, χωρίς πατρικό πρότυπο. Η Ελένη από νωρίς γνώρισε την πείνα, τις ταπεινώσεις και το ρατσισμό απ' τα παιδιά στο γαλλικό σχολείο, ενώ η παλαιών αρχών Κρητικιά μητέρα της, μην μπορώντας να διαχειριστεί τις ευάλωτες ευαισθησίες και την ευθραυστότητα του χαρακτήρα της κόρης, την αντιμετώπιζε υποδεέστερα απ' τα άλλα της παιδιά. Η Ελένη, επομένως, είχε ν' αντιπαλέψει με πολύ δύσκολες συνθήκες. Χωρίς την ασφάλεια της μητρικής αγκαλιάς, ένιωθε και ήταν μόνη.
Έτσι, στην εφηβεία έπεσε τυφλά στα δίχτυα του πρώτου έρωτα, πιστεύοντας ότι μπορούσε να λευτερωθεί απ' ό,τι τη βασάνιζε. Όμως μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη θα έρθει ν' ανατρέψει τον κόσμο της και να τη βγάλει από το κλειστό κουκούλι του εύθραυστου, περιχαρακωμένου εαυτού. Από δω και πέρα δεν έχει ν' αγωνίζεται μόνο για κείνη, αλλά και για την κορούλα της, τη μικρή Ζωή, ένα άλλο πλάσμα που χρειάζεται την προσοχή της, την αγάπη, την αποδοχή, όλα όσα στερήθηκε η Ελένη απ' τη δική της μάνα. Πώς η ηρωίδα θα μπορέσει ν' αντισταθμίσει το ατίθασο πνεύμα του χαρακτήρα της, όντας σχεδόν παιδί; Πώς θα επουλώσει τις βαθιές πληγές από το σκληρό φέρσιμο της οικογένειας; Πώς θα δαμάσει τις ανέκφραστες, απραγματοποίητες επιθυμίες που σαν πυρωμένο σίδερο την κατακαίνε και με τι κόστος; Γιατί η Ελένη ονειρεύεται άλλη ζωή, σπουδές, καριέρα, πλούτη, όχι δεσμεύσεις. Δεν αντέχει ν' ανήκει σε κανέναν και συγχρόνως επιθυμεί ν' ανήκει σε όλους, διψώντας απεγνωσμένα για αγάπη.
Όμως, τι παράδοξο! Όταν της δίνεται απλόχερα, δεν την αντέχει! Ίσως γιατί δεν ήταν έτοιμη, ίσως επειδή η ίδια αδυνατούσε ν' αγαπήσει τις πληγές και τα ανεξερεύνητα κομμάτια της, ίσως επειδή ήταν ανασφαλής η ίδια· η πορεία της ζωής της ήταν αχαρτογράφητη και πλήρης από σκαμπανεβάσματα. Ανάμεσα σ' αυτή την ξέφρενη πορεία της Ελένης, η Ζοέλ Λοπινό (Ζωή) και η μικρότερη αδερφή της (Μαρία) στέκονται πότε αρωγοί και συμπαραστάτες και πότε αποδιοπομπαίοι κομπάρσοι. Οι ζωές τους περιστρέφονται, σαν ξεχωριστοί πλανήτες, γύρω απ' το άστρο της. Η καταλυτική όμως σχέση μάνας κόρης, ανά τις γενεές, μένει πάντα εκεί, ακλόνητη, να καθορίζει και να ξεκαθαρίζει το θολό τοπίο.
Το σπουδαίο αυτό βιβλίο, μ' ανατροπές και συγκινήσεις, από μια ευαίσθητη, μαχητική συγγραφέα, σε καθηλώνει απ' την πρώτη σελίδα, αγωνιάς μαζί της για τη ζωή της μητέρας της, όσο και για την έκβαση αργότερα της μεταξύ τους σχέσης. Συναισθάνεσαι τη συγγραφέα, που αγάπησε τη μάνα, την κόρη, την ξενιτεμένη γιαγιά, την πολύπαθη γυναίκα, όλες τους ηρωίδες, ενώ αφιερώνει αυτή την κατάθεση ψυχής στα δικά της παιδιά.
Η Ζοέλ Λοπινό, μέσα από την εξιστόρηση των γεγονότων, γεφυρώνει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον, χτίζει σε γερά θεμέλια την αγάπη, συγχωρώντας τα όποια λάθη και ανακαλύπτοντας νέους τρόπους επανένωσης με τη θεϊκή υπόσταση του εαυτού.
Θείο δώρο μάς χαρίζει, γι' αυτό και τόσο βαθιά ανεκτίμητο...
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Το βιβλίο Αν δεν είχα γεννηθεί... της Ζοέλ Λοπινό κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μίνωας
