Το όνομα Νίκος Δενδραμής μπορεί να μην είναι πολύ γνωστό στο σημερινό θεατρόφιλο κοινό, είναι όμως ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα που πέρασαν ποτέ από το ελληνικό θέατρο. Πρόκειται –σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες όσων τον είδαν να παίζει– για έναν ολύμπιο ηθοποιό που η πρόωρη απομάκρυνσή του από την υποκριτική, που τόσο λάτρευε και τίμησε με την άφταστη και άφθαρτη τεχνική του, υπήρξε ένα μυστήριο για τους ανθρώπους της τέχνης την εποχή εκείνη. Η σύζυγός του, η αξέχαστη Μπίλλυ Κωνσταντοπούλου, ηθοποιός και αυτή (γνωστή από την κινηματογραφική της εμφάνιση δίπλα στον Ορέστη Μακρή και τον Δημήτρη Χορν στον Μεθύστακα του Γιώργου Τζαβέλα) έγραψε το βιβλίο Νίκος Δενδραμής: Ευπατρίδης της σκηνής με σκοπό να τιμήσει τον σύζυγό της, ο οποίος είχε αποβιώσει, και να αναφέρει τους ρόλους και τις ερμηνείες του σε ένα απαιτητικό ρεπερτόριο από το ελληνικό και ξένο δραματολόγιο. Αλλά επίσης να μιλήσει και για τους λόγους που τον έκαναν, σε ηλικία μόλις 44 ετών, να σβήσει μόνος του τα φώτα της σκηνής...
Ο Νίκος Δενδραμής γεννήθηκε το 1901. Αν και είχε σπουδάσει στην Γενεύη οικονομικά, πραγματοποιεί την πρώτη του θεατρική εμφάνιση σε ηλικία 17 ετών πλάι στην Κυβέλη. Είχε χρησιμοποιήσει το όνομα Μ. Δεσύλας.
Οι ρόλοι που αναλάμβανε ήταν του ζεν πρεμιέ.
Το 1922 ακολουθεί η συνεργασία του με την Μαρίκα Κοτοπούλη, όπου θα εμφανιστεί με το πραγματικό του όνομα. Ο λόγος που έκανε το ντεμπούτο του στο θέατρο με ψευδώνυμο, ήταν επειδή ήθελε να το κρύψει από τα μεγαλύτερα αδέλφια του (οι γονείς του είχαν φύγει από τη ζωή). Ο μεγαλύτερος αδελφός του ήταν ο Βασίλης Δενδραμής και υπηρετούσε ως γραμματέας της ελληνικής Πρεσβείας στο Βουκουρέστι.
Ο Νίκος Δενδραμής άρχισε να παίρνει μέρος σε πολλά έργα φτάνοντας σιγά σιγά στην κορυφή του θεάτρου.
Η καρδιά και τα... ρέστα (Κλητήρας), Ο κύριος υπουργός, Η κυρία εφοπλιστού του Θ. Συνοδινού, Ρηνούλα του Αιμίλιου Βεάκη, Η κόρη των κυμάτων του Μ. Λιδωρίκη (Νικόλας, ψαράς).
Με τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη: Γιατί έκλεψε του Ν. Λάσκαρη (Υπουργός), Φαύστα του Δ. Βερναρδάκη.
Με τον θίασο της Κυβέλης:
Ο πειρασμός του Γρηγορίου Ξενόπουλου (Κρίτων Γεωργιάδης, φοιτητής), Γιατί μεθώ του Αττίκ (Σπύρος), Ντονάτα του Κώστα Ροδοκανάκη, Το φιντανάκι του Παντελή Χορν (Γιάγκος), Η δίκη του Θανάση του Γρηγορίου Ξενόπουλου (Θανάσης), Ο ψυχοπατέρας (Γεώργιος Αγγελίδης), Ζιζή του Αλ. Μαυρουδή, Η Ανάστασις του Λέον Τολστόι (Ουστίνοφ), Η κυρία με τα καμελίας του Α. Δουμά (Αρμάνδος), Ο άνθρωπος, το κτήνος και η αρετή του Πιραντέλο, Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας του Δημ. Κορομηλά, Η τύχη της Μαρούλας (Σταμάτης), Λυσιστράτη του Αριστοφάνη (Νικόστρατος), Φαύστα του Δημ. Βερναρδάκη, Αντιγόνη του Σοφοκλή, Εκάβη του Ευριπίδη (Οδυσσέας), Στο πανηγύρι του Παντελή Χορν (Παύλος), Τα φθινοπωρινά βιολιά (Κύριος Γ), Ανθή...
Σε όλα αυτά τα χρόνια, ο Δενδραμής καλλιέργησε το ταλέντο του, την πνευματικότητά του και όλα τα προτερήματα που διέθετε ως ηθοποιός –και διέθετε πολλά!– κι έπειτα είναι και από τους πρώτους ηθοποιούς που εντάσσεται στο Εθνικό Θέατρο όταν εκείνο επαναλειτούργησε, με σκηνοθέτη τον Φώτο Πολίτη και με μία πλειάδα μεγάλων ηθοποιών, λαμβάνει μέρος σε μια πλειάδα από αξέχαστες παραστάσεις, από εκείνες που κοσμούσαν το λειτούργημα του θεάτρου.
Ιούλιος Καίσαρ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (στον ρόλο του Οκτάβιου), Ο έμπορος της Βενετίας πάλι του Σαίξπηρ, Ενώ το πλοίο ταξιδεύει της Γαλάτειας Καζαντζάκη (Στον ρόλο του ερωτευμένου νέου), Ο άνθρωπος του πεπρωμένου του Τζ. Μπερνάρντ Σω (Ανθυπολοχαγός), Γιάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν του Ερρίκου Ίψεν (Έρχαρτ), Ο ποπολάρος του Γρηγορίου Ξενόπουλου, Ο αρχοντοχωριάτης του Μολιέρου, Το καθήκον του Τζον Γκαλσγουέρδι, Ταπεινοί και καταφρονεμένοι του Ντοστογιέφσκι, Ιούδας του Σπύρου Μελά (Ματθαίος), Δον Κάρλος του Φρειδερίκου Σίλερ (Δον Κάρλος), Ιβάν, ο τρομερός του Α. Κ. Τολστόι, Ο βασιλικός του Αντωνίου Μάτεση, Οι γάμοι του Φίγκαρο Δωδέκατη νύχτα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Ο επιθεωρητής του Γκόγκολ, Αυτοκράτωρ Μιχαήλ του Άγγελου Τερζάκη, Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Σαίξπηρ (στον ρόλο του Ρωμαίου), Ο κατά φαντασίαν ασθενής του Μολιέρου (Κλεάνθης), Η βεντάλια της λαίδης Ουίντερμιρ του Όσκαρ Ουάιλντ (Λόρδος Ντάρλινγκτον).
Έπαιξε και σε άλλα, πολλά έργα σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία και όχι μόνο σε ρόλους ζεν πρεμιέ άλλα και σε ρόλους άλλης δυναμικής, όπως ο Φάουστ του Γκαίτε, που ανέβασε το Εθνικό Θέατρο τον Ιανουάριο του 1942 σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Ροντήρη. Ο ίδιος ο Νίκος Δενδραμής αναφέρει: «Και τους δύο ρόλους. Και τον Φάουστ γέρο, στο πρώτο μέρος και τον Φάουστ τον νέο του δεύτερου μέρους. Συνήθως αυτός ο ρόλος παίζεται από δύο ηθοποιούς. Η εξάντλησή μου ήταν τόση που χρειάστηκε ορισμένες φορές να κάνω τονωτική ένεση για να μπορέσω να βγω στη σκηνή.».
Το 1943 είναι η χρονιά που συγκρότησε θίασο με την Βάσω Μανωλίδου, τον Αιμίλιο Βεάκη και τον Γιώργο Παπά, παρουσιάζοντας έργα από ένα ευρύ φάσμα του δραματολογίου.
Το 1945, ως συνθιασάρχης με την κυρία Κατερίνα (Ανδρεάδη) ανέβασαν την Μις Μπα του Ρούντολφ Μπεζιέ.
Το 1945 είναι η χρονιά που θα πραγματοποιήσει τις δύο τελευταίες θεατρικές του εμφανίσεις. Στον Έμπορο της Βενετίας του Σαίξπηρ με κλιμάκιο του Εθνικού Θεάτρου, στο θερινό θέατρο της πλατείας Κλαυθμώνος και στον Επιθεωρητή του Γκόγκολ όπου θα δώσει την τελευταία του θεατρική ερμηνεία. Έκτοτε θα διακόψει κάθε δεσμό επαγγελματικά με το θέατρο και θα αφοσιωθεί στην ήρεμη οικογενειακή ζωή με την σύζυγό του Μπίλλυ Κωνσταντοπούλου.
Σχετικά με το ερώτημα της τόσο πρόωρης αποχώρησής του από το θέατρο, ο ίδιος είχε πει στην μία και μοναδική συνέντευξη που είχε δώσει στην Ελένη Χαλκούση το 1962: «Σήμερα, μόλις ένας νέος ή μία νέα ηθοποιός υποπτευθεί ότι ξέφυγε τόσο δα από την ανωνυμία, αμέσως αφήνει τον θίασο όπου εργάζεται ή και το Εθνικό και πάει ν' ανοίξει δικό του μαγαζί. Μην τυχόν και το χρήμα που θα εισρεύσει στο ταμείο του θεάτρου –χάρη στη δημοτικότητά του– δεν περιέλθει αποκλειστικά και μόνο στην δική του τσέπη. Και δεν αναλογίζεται τι φθορά είναι αυτό και για τον ίδιο, αλλά και για την ιδέα του θεάτρου... Σήμερα το θέατρο έγινε ένα επάγγελμα χωρίς θυσίες, χωρίς φαντασία, χωρίς αληθινές φιλοδοξίες.».
Κινηματογράφος: Έρως και κύματα (βωβή ταινία).
Ο Νίκος Δενδραμής είχε στενή φιλία με την Ελένη Παπαδάκη και υπήρξε μεγάλος θαυμαστής του κορυφαίου Έλληνα σκηνοθέτη Φώτου Πολίτη.
Ο Νίκος Δενδραμής έφυγε από τη ζωή το 1999.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες καθώς και η φωτογραφία αντλήθηκαν από το βιβλίο της Μπίλλυ Κωνσταντοπούλου- Δενδραμή Νίκος Δενδραμής: Ευπατρίδης της σκηνής, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
