2023-2024. Μεγάλη γενοκτονία στη Γάζα. Έντεκα μήνες ανθρωποσφαγής. 55.000 νεκροί Παλαιστίνιοι.
Ματωμένη σχολική χρονιά στη Γάζα. Αποφασίστηκε η αναβολή της εκπαιδευτικής χρονιάς, διότι 11.500 παιδιά σχολικής ηλικίας και 750 εκπαιδευτικοί έχουν χάσει τη ζωή τους από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς και δεκάδες χιλιάδες άλλα παιδιά είτε έχουν τραυματιστεί σοβαρά, είτε έχουν υποστεί τρομερά ψυχολογικά τραύματα από τις θηριωδίες του κράτος-τρομοκράτη του Ισραήλ, ενώ το 95% των σχολικών υποδομών είναι ολοσχερώς ή μερικώς κατεστραμμένο.
Το βιβλίο αυτό ξαναγράφει και τιμά, μέσω της μυθοπλασίας, την επέτειο της γενικευμένης στρατιωτικής επίθεσης που εξαπέλυσε το Ισραήλ στη Γάζα μεταξύ 27 Δεκεμβρίου 2008 και 18 Ιανουαρίου 2009, της αποκαλούμενης «Επιχείρησης χυμένο μολύβι». Γραμμένες στα αγγλικά από νέους συγγραφείς από τη Γάζα, οι ιστορίες που περιλαμβάνονται εδώ παρουσιάζουν μια αναγκαία παλαιστινιακή νεανική αφήγηση χωρίς τη μεσολάβηση μη παλαιστινιακών φωνών. Το Η Γάζα απαντά έρχεται να αντισταθεί στις προσπάθειες του Ισραήλ να δολοφονήσει αυτές τις αναδυόμενες φωνές, να εξανεμίσει τον πόνο των μαρτύρων, να λευκάνει το αίμα, να φράξει τα δάκρυα, να πνίξει τις κραυγές. Αυτό το βιβλίο δείχνει στον κόσμο ότι παρά τις συνεχείς προσπάθειες του Ισραήλ να σκοτώσει την ακλόνητη θέση των Παλαιστινίων, οι Παλαιστίνιοι συνεχίζουν, δίχως να παραδίνονται ποτέ στον πόνο ή τον θάνατο, βλέποντας κι αναζητώντας πάντα την ελευθερία και την ελπίδα στους πιο σκοτεινούς καιρούς. Το Η Γάζα απαντά παρέχει πειστικές αποδείξεις ότι η αφήγηση είναι μια πράξη ζωής, ότι η αφήγηση είναι αντίσταση, ότι η αφήγηση διαμορφώνει τη μνήμη μας.
«Μπορεί να μας πάρουν τη ζωή, αλλά ποτέ δεν θα μας πάρουν την ελευθερία.» Το Ισραήλ έριχνε επί είκοσι τρεις μέρες αδιακρίτως μολύβι εδώ κι εκεί, με στόχο να λιώσει όχι μόνο τα σώματα των Παλαιστινίων, πράγμα που έκανε, αλλά και την αφοσίωσή τους, την ελπίδα τους και τις αναμνήσεις τους, πράγμα που δεν μπορούσε να κάνει. Είκοσι τρεις μέρες ασταμάτητου ισραηλινού μίσους και εχθρότητας – και μέσα απ' αυτό η Γάζα αναγεννήθηκε σαν φοίνικας.
Οι είκοσι τρεις ιστορίες αυτού του τόμου γράφτηκαν από δεκαπέντε συγγραφείς, εκ των οποίων μόνο τρεις είναι άνδρες. Οι ιστορίες αυτές παρουσιάζουν τις αδιαμεσολάβητες φωνές νέων ανθρώπων που είναι αγανακτισμένοι με την κατοχή, τη διεθνή κοινότητα και τη γηράσκουσα παλαιστινιακή ηγεσία. Εμπεριέχουν πλούσια στρώματα λόγου και κοσμοαντιλήψεων.
Οι ιστορίες που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον τόμο ποικίλλουν ως προς τη θεματολογία, το περιβάλλον, τις μορφές, τους τύπους και τους πειραματισμούς τους. Μολονότι το βιβλίο επιχειρεί να ανιχνεύσει και να καταγράψει τον τρόπο με τον οποίο νεαροί/ές συγγραφείς της Λωρίδας της Γάζας αντέδρασαν στη στρατιωτική επίθεση του Ισραήλ, το 2008-9, οι ιστορίες περιλαμβάνουν την Παλαιστίνη στο σύνολό της ως μια προσπάθεια να αρνηθούν κάθε είδους διαχωρισμό. Μεταξύ Παλαιστινίων, όπου κι αν βρίσκονται, δίνεται έμφαση στο δικαίωμα της επιστροφής. Κάποια διηγήματα αφορούν θέματα της δυτικής όχθης, όπως το διαχωριστικό Τείχος, οι εποικισμοί ή η Ιερουσαλήμ. Κάποια δεν αναφέρονται σε συγκεκριμένο περιβάλλον, υποδηλώνοντας ότι η ιστορία θα μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε στην κατεχόμενη Παλαιστίνη, ή ακόμη και σε οποιονδήποτε λαό υπό κατοχή.
Οι ιστορίες κυμαίνονται από απλά, γλαφυρά κομμάτια μέχρι πιο μεγάλα και σύνθετα, από αλληγορίες μέχρι παραμύθια παιδικού τύπου. Πρόκειται για μια συναρπαστική συλλογή διηγημάτων που πηγαίνει πέρα από καθαρά λογοτεχνικές αξίες προκειμένου να ενώσει και να συγκεντρώσει ολόκληρη την Παλαιστίνη σε μία αφήγηση: ενόσω η Γάζα πρέπει να υπομείνει τη μεσαιωνική πολιορκία και τις διαδοχικές στρατιωτικές επιθέσεις του Ισραήλ, η δυτική όχθη και η Ιερουσαλήμ πρέπει να βιώσουν το διαχωριστικό Τείχος και τα σημεία ελέγχου του, οι Παλαιστίνιοι του 1948 πρέπει να υποστούν το απαρτχάιντ του και όσοι βρίσκονται στη διασπορά πρέπει να υπομείνουν το γεγονός ότι δεν μπορούν να βγάλουν απλώς ένα εισιτήριο και να επιστρέψουν όποτε θέλουν στην πατρίδα τους. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, οι συγγραφείς της Γάζας σε αυτό τον τόμο δεν έχουν πάει ποτέ σε άλλα μέρη της Παλαιστίνης. Το διαδίκτυο ήταν ο τόπος όπου κατάφεραν να συναντηθούν και να συναναστραφούν με Παλαιστίνιους από τη διασπορά, τη δυτική όχθη, την Ιερουσαλήμ και τα εδάφη που καταλήφθηκαν το 1948. Μαζί κατασκευάζουν και συνθέτουν τα εδαφικά θραύσματα της Παλαιστίνης σε μια συναρπαστική οντότητα, που το Ισραήλ αρνείται ακόμα να επιτρέψει την ύπαρξή της στην πραγματικότητα. Μάλιστα έχουν γράψει για πράγματα που δεν βίωσαν ποτέ, όπως το Τείχος, τα σημεία ελέγχου και οι εποικισμοί. Το Η Γάζα απαντά επικεντρώνεται σε συγγραφείς από τη Γάζα, ωστόσο το βιβλίο καταπολεμά και αντικρούει την κοινή παρανόηση ότι η Γάζα είναι μια χωριστή οντότητα. Το Ισραήλ δεν σταμάτησε ποτέ τη συνεχή, παρεμβατική επιτήρηση της Γάζας ή τη συχνή χρήση άμεσης θανατηφόρας βίας εναντίον των 1,7 εκατομμυρίου κατοίκων της περιοχής.
Τα διηγήματα αυτής της συλλογής διερευνούν μια σειρά ζητήματα, αλλά κεντρικά –ανάμεσά τους– είναι η γη, ο θάνατος και η μνήμη.
Λέγοντας τις δικές τους ιστορίες αυτοί οι νέοι κάνουνε αντίσταση – αντίσταση στη λήθη και στην κατοχή.
Τα κείμενα αυτών των νέων ανθρώπων συνταράσσουν και συγκινούν με τους μικρούς και μεγάλους αγώνες που φέρνουν στην επιφάνεια καθώς και με τη στωικότητα, την ελπίδα και το θάρρος που εκπέμπουν οι βιογραφίες τους. Αν και ο θάνατος, η αρρώστια και η αποκρουστική βία παραμονεύουν σε κάθε σελίδα, οι ιστορίες και οι συγγραφείς τους λάμπουν από μέσα με δύναμη, αλήθεια, ενίοτε ακόμη και χαρά ή ρομαντισμό. Πάντα ωστόσο εκφράζουν ξεκάθαρα την ανομολόγητη βούλησή τους να αντισταθούν στη βία και τη γενναία αποφασιστικότητά τους να μην παραδοθούν στην απελπισία.
Ρατζέιν λεκ μπάλαντι, ρατζέιν λεκ ρατζέιν / Θα επιστρέψουμε σε σένα, πατρίδα, θα επιστρέψουμε σε σένα.Ρατζέιν λα καργιέτνα, ρατζέιν λα χακουρέτνα / Θα επιστρέψουμε στο χωριό μας, θα επιστρέψουμε στο χωράφι μας.Ρατζείν για ζεϊτούνα, ρατζείν για λαμούνα / Θα επιστρέψουμε, ελιά θα επιστρέψουμε, λεμονιά.
Η Γάζα απαντά γιατί η αφήγηση βοηθάει στην οικοδόμηση της εθνικής ταυτότητας και της ενότητας των Παλαιστινίων. Η Γάζα απαντά επειδή υπάρχει μια Παλαιστίνη που πρέπει να σωθεί, έστω και μόνο με κείμενα, προς το παρόν. Η Γάζα αφηγείται ιστορίες επειδή η Παλαιστίνη κινείται στο εύρος μιας μικρή ιστορίας. Η Γάζα αφηγείται για να μη ξεχάσουν οι άνθρωποι. Η Γάζα απαντά επειδή η δύναμη της φαντασίας είναι ένας δημιουργικός τρόπος να κατασκευάσουνε οι Παλαιστίνιοι μια νέα πραγματικότητα. Η Γάζα απαντά επειδή το γράψιμο είναι μια εθνική υποχρέωση, ένα καθήκον προς την ανθρωπότητα και μια ηθική ευθύνη...
O Ρεφάτ Αλαρίρ δίδασκε παγκόσμια λογοτεχνία, συγκριτική λογοτεχνία και δημιουργική γραφή στο Ισλαμικό Πανεπιστήμιο της Γάζας από το 2007. Ήταν γνωστός σε πολλούς νέους στη Γάζα καθώς εκπαίδευσε εκατοντάδες από αυτούς στη δημιουργική γραφή και την αφήγηση. Ήταν ο αφηγητής της Γάζας αλλά και ο μεγάλος τους αδελφός. Μπορούσες να τον ακούς να διαβάζει ποίηση και να εξηγεί ποίηση και να αναπνέει ποίηση για ώρες ολόκληρες! Τόνιζε την οικουμενικότητα της λογοτεχνίας, την ικανότητά της να γκρεμίζει προκαταλήψεις και να αμφισβητεί την εξουσία. Πίστευε σ' αυτήν.
Σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια ισραηλινών βομβαρδισμών στις 7 Δεκεμβρίου 2023. Ο Ρεφάτ δολοφονήθηκε. Αφέθηκε να δολοφονηθεί. Αλλά ο Ρεφάτ δεν πέθανε. Γιατί ο Ρεφάτ δεν μπορεί να πεθάνει...
Οι σπόροι του θα συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται. Πάντα επιστρέφεις Ρεφάτ πάντα επιστρέφεις...
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Η συλλογή διηγημάτων Η Γάζα απαντά: Ιστορίες από τη Γάζα, που επιμελήθηκε ο Ρεφάτ Αλαρίρ, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια
