Η Χριστίνα Σουλελέ, που προσωπικά τη γνώρισα από το μυθιστόρημά της Γιάνκεα λίγα χρόνια πριν, υπογράφει ένα ακόμα ενδιαφέρον βιβλίο, το Από τις στάχτες της Καντάνου, που επίσης κυκλοφόρησε από την Άνεμος εκδοτική.
Η Κάντανος είναι ένα ιστορικό χωριό της Κρήτης το οποίο κατεστράφη ολοσχερώς από τους Ναζί το 1941 ως αντίποινα για τον θάνατο 25 Γερμανών στρατιωτικών. Όσοι επέζησαν της απόλυτης ισοπέδωσης όμως, και παρά το πένθος και τον θρήνο τους, ξανάχτισαν τον τόπο τους πέτρα πέτρα ξεκινώντας από το απόλυτο μηδέν, σε πείσμα κάθε κατακτητή, δυσκολίας ή αντιξοότητας. Μάλιστα είναι ένα από τα ελάχιστα μέρη στον κόσμο που οι Ναζί έχουν αφήσει γραπτή μαρτυρία της θηριωδίας τους!
Με αυτόν ως κεντρικό πυλώνα, η κυρία Σουλελέ, αφηγείται μια ιστορία που ενώνει την Κρήτη με τη Γερμανία στις μέρες μας, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, και τη διαχρονικότητα κάποιων ιστορικών στιγμών αλλά και τις συνέπειές τους –τις συνέπειες ενός πολέμου– στις επόμενες γενιές.
Στην υπόθεση: θα γνωρίσουμε τον Φραντς, έναν νεαρό μουσικό που ταξιδεύει στην Κρήτη για επαγγελματικούς λόγους. Παραστρατώντας από τον δρόμο του προορισμού του, θα γνωρίσει την Κάντανο, τους κατοίκους και την ιστορία της. Μάλιστα όταν έρχεται σε επαφή με την κρητική λύρα και τα τραγούδια του τόπου, μαγεύεται. Όμως δεν είναι μόνο αυτό. Ερχόμενος σε επαφή με τους ανθρώπους εκεί, ξεκινά μια νέα εποχή για τον νέο άντρα από τη Νυρεμβέργη, εφόσον το παρελθόν του τόπου αυτού συνδέεται με το παρόν, η Ιστορία της Κρήτης επηρεάζει την προσωπική ιστορία καθενός ενώ οι μεγάλοι έρωτες είναι αθάνατοι, άρα αιώνιοι, και ο αδάμαστος αυτός τόπος βρίθει από βεντέτες, μεράκι και ψυχή.
Μια γριά γυναίκα μού έδωσε την άκρη του νήματος και εγώ τώρα πρέπει να ψάξω να βρω την άλλη, αυτή που θα δώσει απαντήσεις στα ερωτηματικά μου και θα αποκαλύψει μυστικά που έχουν μείνει θαμμένα εδώ και χρόνια.
Θα ξεπεραστούν ποτέ τα εγκλήματα πολέμου; Θα αποζημιωθούν όσοι έζησαν τις κτηνωδίες κι έχασαν ανθρώπους και περιουσίες; Τα μυστικά; Τι γίνεται με τα ανομολόγητα μυστικά; Και ο έρωτας; Ο αληθινός έρωτας που κρατά για πάντα; Αλήθεια, μπορεί ένας έρωτας να κρατήσει για πάντα;
Άραγε, αυτοί που ονειρεύονται πολέμους, έχουν καθίσει ποτέ κάτω από τη σκιά ενός δέντρου; Έχουν ακούσει το τραγούδι των πουλιών; Έχουν μεθύσει από τις μυρωδιές των φυτών; Έχουν αφουγκραστεί τον έρωτα που ξεπηδάει μέσα από το χώμα, τον αέρα, τον ήλιο ή τη βροχή; Δεν νομίζω... [...] Ανέραστοι άνθρωποι είναι αυτοί που καταστρέφουν.
Στο σημείωμά της, η συγγραφέας, μας δίνει μία πολύ όμορφα διατυπωμένη αλήθεια που όλοι γνωρίζουμε αλλά λίγοι αξιοποιούμε. Λέει: Πιστεύω ακράδαντα πως τους τόπους που επισκεπτόμαστε πρέπει να τους αφουγκραζόμαστε γιατί όλο και κάποια ιστορία μάς ψιθυρίζουν. Έτσι λοιπόν έχουμε –γεννήθηκε– μια μυθοπλασία που σκιαγραφεί ανάγλυφα το τοπικιστικό ηχόχρωμα, των ανθρώπων και της γης, της κουλτούρας και των εθίμων... μια λαογραφική αντανάκλαση, όπως και ηθοπλαστική, που εμπλουτίζεται από την τοπολαλιά και τους άρτιους χαρακτήρες. Αλλά έχουμε και μία μυθοπλασία που αφουγκράζεται τον παλμό του τόπου, τις δονήσεις της περιοχής, την ενέργειά της, και η οποία κουβαλά όλη την Ιστορία στις πλάτες της βλέποντάς την μέσα από τα μάτια των χαρακτήρων.
Όλα αυτά τα δομικά στοιχεία είναι πολύ γόνιμα, ορθά και καλά τοποθετημένα μέσα στο βιβλίο κι επιπλέον έχουμε μια αφήγηση που καλλιεργεί το αναγνωστικό ενδιαφέρον παρέχοντας αγωνία, πλοκή και εξελίξεις που διαμορφώνουν νέα δεδομένα. Στο σύνολό του, έχουμε ένα μυθιστόρημα εθιστικό, που σε τραβάει από τη μύτη να ακολουθήσεις τα χνάρια του ως το τέλος.
Αλλά έχουμε και κάτι άλλο, άξιο αναφοράς: τη συμβολή της μουσικής ή της τέχνης γενικότερα. Η τέχνη βρίσκει τρόπο να ακουμπάει στα ευήκοα ώτα των ευαίσθητων, αυτών που συναισθάνονται τους πόνους της και τους κάνουν δικούς τους, γράφει χαρακτηριστικά. Μα δεν μένει μόνο σε μία αναφορά, παρά σκιαγραφεί όλη τη διαδικασία της επιρροής της τέχνης στον άνθρωπο και δη σε εκείνον που είναι πιο δεκτικός, πιο ανοιχτός μπροστά της.
Όσες διαφορές κι ανέ 'χουνε οι λαοί, πάντα η μουσική θα τσ' ενώνει.
Αν με ρωτάτε, για ποιο πράγμα μιλάει τούτο το βιβλίο, σας λέω ότι μιλάει για ιστορίες που διασταυρώνουν ανθρώπους ξένους μεταξύ τους, που ζουν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά (απόδειξη πως η ιστορία ενός τόπου είναι τελικά ιστορία όλων), για γενναιοδωρία και μεγαλείο ψυχής, για αδελφοποίηση ή σασμό, όπως το λένε στο νησί, και για αγάπη. Γιατί, ευτυχώς, μπορεί οι προεκτάσεις των εγκλημάτων ενός πολέμου να «βρίσκουν» τις επόμενες γενιές χρόνια και δεκαετίες μετά το κακό, όμως, παράλληλα:
Για όλα υπάρχει ένα αντίδοτο, που μπορεί να μετατρέψει το κακό σε καλό, τη φρίκη σε ελπίδα, τον πόλεμο σε ειρήνη. [...] και λέγεται Τέχνη.
Γλυκιά ιστορία και πικρή μαζί αλλά στο τέλος μου έμεινε η γλύκα της, η ανθρωπιά κι ένα μεγάλο χαμόγελο χαραγμένο στο πρόσωπό μου. Επίσης, μου έμειναν οι ήρωές του τους οποίους θα θυμάμαι ανάγλυφα για καιρό –μπορεί και για πάντα.
Πολύ πολύ όμορφο!
