Το πιο αισθαντικό, φορτισμένο και συναισθηματικά έντονο μυθιστόρημα της χρονιάς ανήκει αναμφίβολα στον Δημήτρη Αλεξίου, πρόκειται για το Άνθρωποι από χώμα και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα. Αυτό το βιβλίο με απορρόφησε κυριολεκτικά, μου μετέφερε ανάγλυφα όλη τη συνθήκη του βάζοντάς με μέσα σε αυτή, μου σύστησε ήρωες που θα τους θυμάμαι για καιρό –αν όχι για πάντα– και μου χάρισε πολλές συγκινητικές στιγμές κι άλλες έντονες, που με καθήλωσαν.
Βρισκόμαστε σε ένα μικρό χωριό, το Βερτίλι, του οποίου η βορειοδυτική πλευρά καταρρέει όπως και κάποιες από τις στοές του κοντινού ορυχείου. Το ορυχείο αποτελεί ευχή και κατάρα για τον τόπο αφού πολλοί κάτοικοι –οι άντρες– μπορούν να εξασφαλίζουν εκεί τα προς το ζην για τις οικογένειές τους, όμως παράλληλα έχουν να υποστούν τις συνέπειες μιας τέτοιας εργασίας. Εκείνη την 11η Οκτωβρίου ήταν ευτύχημα που οι περισσότεροι εργάτες απεργούσαν με το Σωματείο τους όμως η κατολίσθηση βύθισε στη γη το δημοτικό σχολείο με όλους τους δασκάλους και τους μαθητές. Εξαίρεση αποτέλεσε μόνο ένα παιδί, ο εντεκάχρονος Ιορδάνης, ο γιος του προέδρου του Σωματείου.
Ο Ιορδάνης, από την ημέρα που του άλλαξε άρδην όλη τη ζωή, έπρεπε να διαχειριστεί ένα πλήθος πραγμάτων: την απώλεια όλων των φίλων του, την απώλεια όλων των παιδιών γενικά, την μοναδικότητα και μοναξιά του μοναδικού παιδιού σε ένα χωριό, την εμπειρία της ανάσυρσης όσων θάφτηκαν, την ταφή τους... την ψυχολογική κατάσταση του χωριού εν τω συνόλω αλλά και τη δική του... Και δεν είναι μόνο αυτά. Όπως θα δούμε, πολύ σύντομα, έρχονται κι άλλα δεινά στην οικογένειά του που διαταράσσουν και το τελευταίο ψήγμα ηρεμίας.
Για ένα χωριό που ησύχασε από τη μια μέρα στην άλλη και, όσο πιο ήσυχο ήτανε, τόσο πιο δυνατά ακούγονταν οι λυγμοί.
Χωρίς να θέλω να πω τίποτα παραπάνω για την υπόθεση, καθώς θα χαλάσω όλες τις εκπλήξεις κι ανατροπές της εξαίσιας πλοκής του βιβλίου, θα μιλήσω για όσα θίγονται ανάμεσα στις αράδες, άμεσα ή έμμεσα στο κείμενο.
Αρχικά, να περιμένετε έντονες σκηνές, από την αρχή αλλά και καθ' όλη τη διάρκεια της εμπειρίας. Διάφορα περιστατικά βίας ξεπροβάλλουν από σκληρές εικόνες γεμάτες αίμα. Είναι όλες τους αναγκαίες και αντανακλούν γλαφυρά τη συνθήκη. Φυσικά ο ρόλος τους δεν είναι μόνο αυτός. Μεταφέρουν και όλο το ανάγλυφο, τις ψυχοσυνθέσεις και μεταπτώσεις των χαρακτήρων και προκαλούν –ξυπνούν– το κοινό αίσθημα.
Η όμορφη αφηγηματικότητα του συγγραφέα σε συνδυασμό με τη δυνατή ιστορία φτιάχνουν ένα υπέροχο βιβλίο που μιλάει για πολλές παθογένειες της κοινωνίας μας. Ξεκινώντας από το σχολικό μπούλινγκ και την εκμετάλλευση του πολίτη από το σύστημα έως το πώς λειτουργεί αυτό το σύστημα –με όποιους εμπεριέχονται σε αυτό: υπηρεσίες, κράτος, πολιτικοί, δημόσιο...–, το πώς δρα και το πώς σκέφτεται, αλλά μιλάει και για την αξία του δασκάλου, που απομυθοποιείται και αποδυναμώνεται στις μέρες μας συνεχώς, για τον θεσμό της οικογένειας και το ποια είναι η πραγματική οικογένεια του ανθρώπου, για αγάπη, φιλία, ευτυχία...
Δάσκαλο δεν σε κάνει ο μισθός ούτε η έδρα. Σε κάνει ένας μαθητής.
[...] τα βιβλία, που μπορούσαν να γίνουν κουκιά, που σε κανέναν δεν αρέσουν, αλλά μπορούσαν να γίνουν και λουκουμάδες, που αρέσουν σε όλους.
Το μυθιστόρημα αποτελεί ένα τρανό παράδειγμα μυθοπλασίας κοινωνικού δράματος όπου μέσα από τη φρίκη ξεπροβάλει το καλό, το σωστό, το ανθρώπινο κ.ο.κ. με τρόπο διδακτικό ώστε, τελικά, να ωφεληθεί ο φιλαναγνώστης όπως από ένα μάθημα. Μάλιστα, χρησιμοποιούνται αλληγορίες και παραβολές για παραδειγματισμό ώστε να δοθεί το κατάλληλο στίγμα.
Περιέχει μεγάλες στιγμές, οι ήρωές του καλούνται να ζήσουν μεγάλες στιγμές ιδιαίτερης φόρτισης με πολύ δυνατά συναισθήματα και οι αναγνώστες να/θα συγκλονιστούν και θα συγκινηθούν σε πολλές περιπτώσεις.
Όλο αυτό το σύνολο, μαζί με την τόσο καλή πλοκή του και το σασπένς, καθηλώνει, περνά γόνιμα μηνύματα, ξυπνά τη συλλογική συνείδηση, ανατριχιάζει και γίνεται όλο και καλύτερο όσο διαβάζεις, ως το υπέροχο φινάλε του. Ξυπνάει αισθήματα, σε κάνει να θυμώνεις με το κακό αυτού του κόσμου, διαισθάνεσαι τις καταστάσεις, νιώθεις και συμπάσχεις με τους ήρωες ή εξαγριώνεσαι με άλλους... συμβιώνεις μαζί τους.
Υπάρχει λοιπόν η αγκαλιά που δίνεται για να σου προσφέρει κάτι και υπάρχει και η αγκαλιά που θέλει να πάρει κάτι από σένα.
Τι άλλο μου έμεινε και θα ήθελα να υπογραμμίσω; Η σημασία που δίνει στα μάτια και ο διαχωρισμός των ανθρώπων όπως τον οραματίστηκε ο κύριος Αλεξίου –δεν θα ήθελα να πω κάτι παραπάνω, όσοι διαβάσατε ή θα διαβάσετε το βιβλίο (θα) ξέρετε.
Μια αισθαντική ιστορία γεμάτη από ανατροπές και εντάσεις, με κοινωνικό και πολιτικό σχόλιο και διδαχές, που περνάνε ακόμα και υποδόρια. Ένα υπέροχο ανάγνωσμα και επιτέλους μία υπόθεση που δεν θυμίζει ή δεν βασίζεται σε κάτι άλλο. Αυτό το αξιολογότατο βιβλίο είναι ιδανικό για ταινία (έχει χαρακτήρες, έχει πλοκή, έχει συναισθηματικό υλικό, έχει βάρος, βάθος και ουσία και έχει και μία πλοκή που συναρπάζει).
Θα θυμάμαι για πάντα τον Ιορδάνη (του).