Κοιτώντας στο θεατρικό παρελθόν του τόπου μας, θα έχει την ευκαιρία ο αναγνώστης να δει και να διαπιστώσει μια μεγάλη θεατρική ιστορία. Ανάμεσα στα πολλά πρόσωπα που θεμελίωσαν το θέατρο, όπως ο Θωμάς Οικονόμου, ο Ιωάννης Παπαϊωάννου, ο Διονύσιος Ταβουλάρης, ο Δημήτριος Κοτοπούλης κ.α. θα έχει την ευκαιρία να δει ότι οι θεατρικοί συγγραφείς εκείνης της περιόδου έγραψαν έργα που –στον καιρό τους– είχανε κάνει αυτό που λέμε επιτυχία και είχαν προκαλέσει αίσθηση. Δραματουργικά ήταν –αν όχι όλα τα έργα αυτά, τα περισσότερα– άρτια δομημένα, με γνήσιους ελληνικούς, λαϊκούς χαρακτήρες, πλήρως αναγνωρίσιμοι οι ρόλοι, όπου αναγνώριζε κανείς κάποιον δικό του, οικείο του, πολλές φορές και τον ίδιο του τον εαυτό.
Ο Φιάκας
Στις 21 Ιανουαρίου του 1871, ο Νεολόγος της Πόλης αναγγέλει το ανέβασμα του έργου του Δημοσθένη Μισιτζή, με τον τίτλο Ο απατεών. Δεν είναι άλλο έργο από την γνωστή κωμωδία Ο Φιάκας που πρωτοπαρουσιάστηκε με άλλον τίτλο. Ο συγγενής της κωμωδίας, την είχε γράψει ως δίπρακτη, παρουσιαζόταν όμως ως μονόπρακτη.
Νικόλαος Λάσκαρης
Από το 1886 θα εμφανιστεί στον τομέα των μονόπρακτων ο Ν.Ι. Λάσκαρης. Θα αρχίσει με το επίκαιρο –για τότε– έργο του Αφοπλίσου, όπου τους ρόλους υποδύθηκαν ερασιτέχνες ηθοποιοί. Στη συνέχεια και αφού αφήνει την επικαιρότητα, θα γράψει με το ψευδώνυμο Leviathan μια σάτιρα για το κωμειδύλλιο. Ο τίτλος του έργου: Ο επίλογος της Μαρούλας. Στη συνέχεια θα ασχοληθεί με την κωμωδία-φάρσα και τα έργα του θα γνωρίσουν πολλά ανεβάσματα. Θα είναι ο πρώτος θεατρικός συγγραφέας που θα συνεργαστεί και με άλλους. Αυτό θα συμβεί πολλές φορές και θα αποτελέσει κάτι το σίγουρο για την συγγραφή των επιθεωρήσεων.
Δ. Κορομηλάς
Μεγάλη και εκτεταμένη η παρουσία του Κορομηλά στην ελληνική σκηνή. Φίλου εντολή, Αλώπηξ κολοβή, Ο πετεινός, Αι αποδείξεις, Δικηγόρου ατυχία, Εξώδικος απόφασις, Αθώα περιστερά, Ο μίτος της Αριάδνης. Από την μεγάλη του θεατρική παραγωγή έχει ξεχωριστή θέση στη δραματουργία Ο θάνατος του Περικλέους.
Ηλίας Καπετανάκης
Ξεχωριστή θέση στους συγγραφείς εκείνης της περιόδου, αν και με μικρή παρουσία στο θέατρο, κατέχει ο Ηλίας Καπετανάκης με την Βεγγέρα και το Γεύμα του Παπή. Ιδίως η Βεγγέρα του ακόμα γνωρίζει καινούργια ανεβάσματα.
Γιώργος Σουρής
Ο παραγωγικότατος Γιώργος Σουρής θα γράψει την μονόπρακτη κωμωδία Γαμβρός παράνυφος λίγο πριν επικεντρωθεί στα θέματα επικαιρότητας που τόσο πολύ αγαπούσε και έγραφε για αυτά σε όλη του τη ζωή.
Επίσης, από τις μονόπρακτες κωμωδίες που είχαν παρουσιαστεί τότε είναι οι: Οι αμοιβαίως υπηρέται του Αχ. Ηλιάδη (παρουσιάστηκε το 1871 από τον Π. Σούτσα, την Σοφία Ταβουλάρη, την Ελένη Χέλμη και την Αμαλία Ροβινεττη), Τρεις γαμβροί και μια νύφη του Α. Νικολαρά, Ένα σκάνδαλο εν Σμύρνη αγνώστου συγγραφέα που παίχτηκε από ερασιτέχνες ηθοποιούς, Ο παράδοξος γάμος του Γ. Δροσίνη, Εις αναζήτησιν δραματικού συγγραφέως του Π. Αξιώτου, Το παράσημο του Δ. Ταγκόπουλου και Ο λυχνοστάτης του Ι. Δεληκατερίνη.
Στις πολύπρακτες ελληνικές κωμωδίες ανήκει Ο άσωτος του Αλ. Σούτσου. Το έργο παίχτηκε στο Ναύπλιο το 1830. Οι επιρροές που είχε ο συγγραφέας ήταν φανερές από την σχολή που είχε ιδρύσει ο Μολιέρος με τα έργα του. Στο θέατρο ποτέ δεν υπήρξε παρθενογένεση και θέλησε να ακολουθήσει τον τρόπο δραματουργίας του Γάλλου κωμωδιογράφου. Θα ακολουθήσουν άλλες δύο κωμωδίες του, ο Πρωθυπουργός και ο Ατίθασος ποιητής.
Μιχαήλ Χουρμούζης
Ο Λεπρέντης είναι η πρώτη κωμωδία που έγραψε ο Μιχαήλ Χουρμούζης. Την έγραψε το 1835 και ακολούθησαν τα έργα του Ο τυχοδιώκτης και ο Υπάλληλος, ενώ προς το τέλος της ζωής του έγραψε το έργο Μαλακώφ.
Η Βαβυλωνία
Ο Δ.Κ. Βυζάντιος θα προσφέρει στη δραματουργία του τόπου μας ένα από τα καλύτερα έργα που θα σατιρίσει τις ελληνικές τοπολαλιές με τέτοια χάρη και μολιερική ευθυμία που, από το 1843 –σημειώνει ο Γιάννης Σιδέρης– που πρωτοπαίχτηκε στην Αθήνα έως τα 1947 που ανεβαίνει και πάλι στο τότε Βασιλικό Θέατρο, δεν έπαψε να χαρίζει και ρόλους για τους ηθοποιούς αλλά και είσπραξη.
Σοφοκλής Καρύδης
Ήταν διευθυντής της εφημερίδας Φως. Το 1867 ανέβηκαν τρεις κωμωδίες του: Ο Κούτρας, Ο Μικρομέγας και η Άγραφος κωμωδία.
Σημειώνει και πάλι ο έγκριτος ιστορικός θεάτρου Γιάννης Σιδέρης: Όμως το θέατρο ακολουθεί τον δρόμο τον δικό του και αφήνεται στους φυσικούς του δασκάλους. Ο Μολιέρος δεν παύει να χρωματίζει και να χειραγωγεί την κωμωδία μας και οι δικοί μας ωφελούνται ό,τι μπορούν φυσικά. Παίζονται και ξαναπαίζονται τα έργα του, μέσα στις άλλες ποικιλίες, ως κύριο στοιχείο του δραματολογίου και ρυθμίζουν με την αστάθμητη επίδρασή τους, την αίσθηση του κωμικού προς το καλύτερο.
Υπάρχουν πολλά θεατρικά έργα, μονόπρακτα και πολύπρακτα, που παίχτηκαν εκείνα τα χρόνια ψάχνοντας οι θεατρικοί συγγραφείς να αποτυπώσουν αυτό που ήθελαν να εκφράσουν. Πολλά από αυτά χάθηκαν στον χρόνο ενώ άλλα παρουσιάζονται ακόμα θυμίζοντας κάτι από την εποχή εκείνη. Δεν στάθηκε δυνατόν να καταγραφούν όλα τα έργα και όλοι οι δημιουργοί της περιόδου εκείνης· υπάρχουν και άλλα έργα που κόσμησαν τότε την ελληνική δραματουργία.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες καθώς και η φωτογραφία αντλήθηκαν από το βιβλίο του Γιάννη Σιδέρη Ιστορία του νέου ελληνικού θεάτρου, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
