koukidaki: Brand/Κεκαυμένος

Δραματική ποίησις

Λαοφιλής κι αγαπητός στο ελληνικό κοινό, ο Νορβηγός Ίψεν, του οποίου η εργογραφία τυγχάνει την καλύτερη αντιμετώπιση στα χέρια του Θεοδόση Αγγ. Παπαδημητρόπουλου. Εν τάχει, ο κύριος Παπαδημητρόπουλος έχει μελετήσει σε βάθος το έργο του Ερρίκου Ίψεν και έχει ήδη μεταφράσει και παραδώσει στους φιλαναγνώστες πολλά βιβλία του δημιουργού, όπως: Οι μνηστήρες του θρόνου, Καταλίνας, Οι πολεμιστές στο Χέλγκελαντ, Ο τάφος του πολεμιστή, Λαίδη Ίνγκερ του Έστρωτ, Όλαφ Λίλιεκρανς, Η αγριόπαπια, Η νύχτα τ' Αγιαννιού, Νόρμα ή ενός πολιτικού η αγάπη, Η γιορτή στο Σούλχαουγκ κ.λπ. ενώ, σε αυτόν τον ιστότοπο, έχει τοποθετηθεί ο ίδιος και έχει εξηγήσει το σκεπτικό, τη δράση και τη διαδρομή που ακολούθησε και εξακολουθεί.

Αυτή τη φορά έχουμε την έκδοση του Brand/Κεκαυμένος, που επίσης κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις του Θεοδοσίου Αγγ. Παπαδημητρόπουλου σε κείμενο, μετάφραση, σχολιασμό και ερμηνεία του ιδίου.

Herude er velsignet fredeligt, ingen Bekjendtskaber, jeg læser ikke andet end Bibelen, – den er kraftig og stærk! / Ἐνταῦθα εὐλογημένη εἰρήνη, οὐδεμία γνωριμία, οὐκ ἀναγινώσκω ἕτερόν τι τῆς Βίβλου,.. ἔστιν ἐν αὐτῇ δύναμις καὶ ἰσχύς!

Το πρώτο πράγμα που «χτυπάει» τον αναγνώστη κρατώντας τον τόμο στα χέρια του, είναι ο όγκος των σελίδων, δηλαδή του υλικού που περιλαμβάνεται. Εννοείται πως όλες οι ερωτήσεις και πρώτες εντυπώσεις εξηγούνται με ανάλυση και προσοχή στις πληροφορίες, στα σημειώματα και τις επεξηγήσεις που περιέχονται. Εκεί βρίσκει κανείς κάθε χρήσιμο και λύνει τις απορίες του και μάλιστα με τρόπο τέτοιο ώστε στο τέλος δεν έχει απλώς μία καθοδήγηση αλλά μία ολοκληρωμένη άποψη ακόμα και για την πιο μικρή λεπτομέρεια –κι εξάλλου ο Θεοδόσης Παπαδημητρόπουλος δεν άφησε ποτέ τίποτα στην τύχη ή την αβλεψία, ούτε το «είδε» επιφανειακά ή συνοπτικά.

Η ψυχή του Κεκαυμένου ιωβείως μάχεται και οδυνάται και την λύτρωσιν προσμένει μετά θερμών δακρύων εν καταψύχροις ερημίαις.

Ξεκινώντας από το όνομα του ήρωα και την τριπλή σημασία του (πυρ/πυρετικός, καύσιμος ύλη, ρομφαία) αλλά και τις ονοματοδοσίες των άλλων χαρακτήρων, έως το τι είναι και πώς ορίζεται η δραματική ποίηση και από τη μελέτη του τόπου και του χρόνου του δράματος έως τη νορβηγική εκκλησιαστική ιστορία και τη γλώσσα του πρωτότυπου (ιαμβικός οκτασύλλαβος ή ενιασύλλαβος που ενίοτε γίνεται τροχαϊκός ενώ η μετάφραση ανάγεται κατά το ιδίωμα της λόγιας παραδόσεως, ελληνικής και ελληνιζούσης) λαμβάνουμε όλα τα στοιχεία που δομούν το έργο, κατανοούμε πλήρως κάθε πτυχή αυτού και καταλαβαίνουμε καλύτερα τα πρόσωπα, τις συνθήκες και τις αναμεταξύ τους σχέσεις/συσχετισμούς (όπως αναγράφεται στη σελίδα 403, για να ερμηνεύσει κανείς το δράμα οφείλει να καταφύγει στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη). Ουσιαστικά, ο μεταφραστής προσφέρει ένα ολοκληρωμένο βιβλίο σε κάθε αναγνώστη ακόμα κι αν αυτός δεν έχει ξανακουμπήσει κάτι ανάλογο ή δεν γνωρίζει τις πληροφορίες που θα τον βοηθήσουν στην εμβάθυνση.

Συνοπτικά, πέντε πράξεις «κυκλώνουν» την ιστορία του Κεκαυμένου ο οποίος αρχικά εμφανίζεται στο όρος, κατέρχεται και ανεβαίνει ξανά. Ο συμβολισμός είναι ολοφάνερος: ξεκινά από ψηλά, κατεβαίνει στο ανθρώπινο επίπεδο (στα κοινά, ταπεινά, ποταπά...) και ανέρχεται εκ νέου για να λυτρωθεί.

Τον κεντρικό ήρωα, τον Κεκαυμένο, έχουμε την ευκαιρία να τον γνωρίσουμε μέσω των διαλογικών τμημάτων αλλά και μέσω των μονολόγων του, που διαβάζουμε σε διάφορα επεισόδια, ενώ οι εμβόλιμες επεξηγήσεις του μεταφραστή εξυπηρετούν και σε άλλα, πολλαπλά σημεία: δίνουν απαντήσεις και χρήσιμες πληροφορίες χωρίς να προκαλούν παύσεις προκειμένου να αναζητήσεις κάτι ή να το βρεις σε κάποιο ευρετήριο ή σε ένα παράρτημα στο τέλος του βιβλίου κ.λπ. Ταυτόχρονα, γίνονται συνδέσεις με όλη την εργογραφία του Ίψεν, κάτι που ο Παπαδημητρόπουλος κατέχει άριστα.

Ως περιεχόμενο, ο συγγραφέας δεν «ποντάρει» στην πλοκή. Δίνει μεγάλο αξιακό εύρος, βάθος και βάρος στην στιχομυθία. Από την άλλη, υπάρχει έντονη δράση και εξελίξεις, έντονα ψυχογραφήματα και πολλά σημεία να σταθεί ο αναγνώστης. Για παράδειγμα, κάποια μαθήματα που ενσωματώνονται στο κείμενο τα οποία είναι εκπαιδευτικά αλλά και γοητεύουν κι εμπλουτίζουν το πόνημα.

Πόσον διαρκέσει αγών; Διαρκέσει έως πέρατος του βίου.

Πρόκειται για το δωδέκατο βιβλίο της σειράς Ίψεν των εκδόσεων Θεοδοσίου Αγγ. Παπαδημητρόπουλου. Έχει επιλεχθεί –στοχευμένα– η δίγλωσση έκδοση όπου το πρωτότυπο κείμενο εμφανίζεται παράλληλα με τη μετάφραση σε δίστηλο. Και δεν απευθύνεται σε κάποιο ειδικό κοινό. Αντιθέτως αποτελεί χρησιμότατο ανάγνωσμα/βιβλίο για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο είτε είναι λάτρης του Νορβηγού είτε όχι.