Πώς ξεκινά η δημιουργία; Ποιο/ποια ερεθίσματα πυροδοτούν την πένα σας;
Ελίζα Σουφλή: Το καθετί μπορεί να αποτελέσει ερέθισμα για μένα: ένα σφαλιστό παράθυρο, αλλά και ένα σκισμένο χαρτάκι με δυο λέξεις πεταμένο στην άκρη του δρόμου, ένα βλέμμα, ο ήχος από το νερό από το λάστιχο που πέφτει στο καυτό μωσαϊκό της βεράντας ή οι ηλιαχτίδες, που ξεμυτίζουν ανάμεσα από τα φύλλα των ευκαλύπτων στο γειτονικό πάρκο στην πρωινή μας βόλτα με τη Σάββυ, μία απώλεια ή μία αγκαλιά... Θέλω να πω, η ζωή, μάλλον, φέρνει κοντά μου τις ιστορίες –σαν σε πανέρι– κι εγώ καλούμαι να τις καταγράψω.
Ποιος βρίσκει ποιον; Ο ήρωας τη συγγραφέα ή η συγγραφέας τον ήρωα;
Ε.Σ.: Νομίζω αυτή η συνθήκη εναλλάσσεται· πότε βρίσκω εγώ ηρωίδες και ήρωες και πότε εκείνοι εμένα. Πολλές φορές ξεκινώ να γράφω χωρίς να έχω στο μυαλό μου ένα συγκεκριμένο πρόσωπο για τον αφηγητή/την αφηγήτρια της ιστορίας. Στην πορεία, όμως, σιγά σιγά χτίζεται η φιγούρα του/της. Το πρόσωπο αποκαλύπτεται σε μένα κι εγώ φροντίζω να φωτίσω όλες του τις πλευρές.
Αναρωτιέμαι, αν είναι επώδυνο για μία συγγραφέα να μπει στα παπούτσια του εκάστοτε ήρωα ώστε να βρει/δει όλες τις «αποχρώσεις» του χαρακτήρα και της ψυχοσύνθεσής του προκειμένου να τον δομήσει στο χαρτί. Πώς γίνεται αυτό για εσάς;
Ε.Σ.: Σίγουρα είναι μία συνεχής πρόκληση. Δεν ξέρεις πώς θα βγεις έχοντας καταγράψει μια ιστορία ενώ κάποιες φορές δεν ξέρεις, αλήθεια, και πώς να το κάνεις! Για παράδειγμα, στις «Συναντήσεις», όπου οι ήρωες αλλάζουν συνεχώς, ήταν συχνό φαινόμενο για μένα να βιώνω εξαιρετικά έντονα να συναισθήματα και τις ανησυχίες τους. Πολλές φορές βοήθεια –οπότε εκεί, με τη βοήθεια της μνήμης– αναβίωνα και δικά μου τραύματα, κάποιες άλλες ωστόσο ενστερνιζόμουν τα βιώματα των ηρώων/ηρωίδων μου και αυτό, πραγματικά, ήταν επώδυνο.
Έμαθα πρόσφατα για την «ειδωλοαπτική συναισθησία». Πρόκειται ουσιαστικά για μία νευρολογική λειτουργία, όπου το άτομο, όχι απλώς φαντάζεται, αλλά βιώνει οτιδήποτε δει σε σχέση με την αφή σε έναν άλλον άνθρωπο (ή και ζώο). Οι άνθρωποι με ειδωλοαπτική συναισθησία βιώνουν μία εντελώς διαφορετική αισθητηριακή εμπειρία από τους υπόλοιπους. Σε έναν βαθμό, νιώθω ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει με τους ήρωές μου. Όταν αγκαλιάζουν νιώθω τη ζεστασιά της αγκαλιάς, όταν τα πόδια τους βουτούν στο νερό νιώθω τη δροσιά του στα πέλματά μου, όταν πέφτουν πονούν και τα δικά μου γόνατα, κι όταν καρδιοχτυπούν έχω την τάση να ελέγχω τους παλμούς μου...
Διαβάζοντας τις Συναντήσεις βλέπουμε (και) πολύ οικείες συνθήκες, άλλες μπορεί να τις έχουμε ζήσει, με πολλές ταυτιζόμαστε... απόδειξη πως έχει λειτουργήσει ο ρεαλισμός σε συνδυασμό με τη διαπεραστικότητα της γραφής. Είναι για εσάς ζητούμενο να ταυτιστεί ο αναγνώστης; Να βρει/δει ένα κομμάτι του, κάτι δικό του;
Ε.Σ.: Και τι όμορφα που ερχόμαστε σε αυτήν την ερώτηση μετά την προηγούμενη... Πράγματι, αυτό για μένα είναι απαραίτητο: να γίνει η σύνδεση. Νιώθω, σε έναν βαθμό, τους ήρωες και τις ηρωίδες μου σαν δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ εμού και των αναγνωστών/τριών μου. Έχω βαθιά ανάγκη να συνδεθώ. Δεν ξέρω αν θα μπορούσα να μιλήσω για «ταύτιση», πάντως αναμφίβολα θα με ικανοποιούσε πολύ, αν διαβάζοντας τις ιστορίες κάποιος/α θα μπορούσε να δει ένα κομμάτι του εαυτού του/της σε αυτές. Ίσως γιατί, και η ίδια ως αναγνώστρια, βιώνω μια τέτοια σύνδεση ως συμπαράσταση, ως κατανόηση και συμπόνοια για το δικό μου βίωμα. Και τελικά, καταλήγω, ότι αυτή είναι μια ανάγκη που έχουμε όλοι: να μας καταλάβουν.
Πώς θα περιγράφατε τη συλλογή σας με μία λέξη ή φράση;
Ε.Σ.: Ιδανικά, θα επέλεγα τη λέξη που επέλεξα και για τον τίτλο: «Συναντήσεις». Ωστόσο, θα μπορούσα μάλλον σε δεύτερο επίπεδο να κάνω μια παραλλαγή και θα έλεγα τη λέξη: «συνδέσεις».
Το ανθρώπινο δράμα πυροδοτεί τη δημιουργία, τελικά;
Ε.Σ.: Το ανθρώπινο δράμα γεννά ένα πλήθος συναισθημάτων και αισθημάτων, που νομίζω είναι εξαιρετικά δύσκολο να διαχειριστεί ο ανθρώπινος νους –πολλά περισσότερα έργα έχουν γεννηθεί εν καιρώ θλίψης, πιστεύω, παρά γιορτής. Η δυσκολία, λοιπόν, της διαχείρισης όλων αυτών, φέρνει την ανάγκη να βρεθούν τρόποι, όχι τόσο αντιμετώπισης, όσο απάλυνσης του πόνου, μετριασμού ενός όγκου που μοιάζει μόνο να αυξάνεται στην παρούσα φάση. Η τέχνη πάντα είχε μια τέτοια καταπραϋντική ιδιότητα. Άλλωστε, όπως είπα και προηγουμένως, η ανάγκη για συμπόνοια και κατανόηση, νομίζω, πως είναι αναπόσπαστο κομμάτι του βιώματος του πόνου. Έτσι, ίσως τελικά ένας από τους «στόχους» ενός τέτοιου πονήματος να είναι αυτός: το μοίρασμα και, με μια ελπίδα, η συμπαράσταση στο δράμα. Ωστόσο, στη θέση της θέσης θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο, όπως ο αθλητισμός παραδείγματος χάριν.
Η αγαπημένη μου φράση από το βιβλίο είναι η εξής: Είμαστε αστερόσκονη, είμαστε ενέργεια [...] ...μόνο μορφές αλλάζει. Κι εμείς καλούμαστε να τις αναγνωρίσουμε. Και κάπως έτσι, ίσως, καταφέρουμε να ξανασυναντηθούμε. Βεβαίως αυτό ισχύει επιστημονικά όμως εδώ, στο πιο γήινο κι ανθρώπινο επίπεδο, πιστεύετε πως υπάρχει ένα ιδανικό ταίρι για τον καθένα μας αρκεί να έχουμε τα μάτια ανοιχτά για να το αναγνωρίσουμε και ίσως και κάποια τύχη για να συναντηθούμε;
Ε.Σ.: Θα προσπαθήσω να απαντήσω στην ερώτηση με μία μικρή παράκαμψη... Υπάρχει, πιστεύω, το ιδανικό ταίρι και είναι, πράγματι, δύσκολο να το συναντήσουμε (ή και όχι τελικά). Θέλει πολλή δουλειά, αποδοχή και –κυρίως– συγχώρεση. Εμείς είμαστε το ιδανικό του εαυτού μας. Αυτή, λοιπόν, είναι η πρώτη απαραίτητη Συνάντηση –τουλάχιστον σύμφωνα με τα δικά μου πιστεύω.
Η δεύτερη Συνάντηση είναι εκείνη με τον/τη σύντροφο. Σε αυτήν τη περίπτωση, καλούμαστε –αν αυτό που θέλουμε είναι μία σχέση– να επιλέξουμε έναν άνθρωπο για συνοδοιπόρο τη συγκεκριμένη στιγμή, χωρίς την εμμονή ότι αυτή η επιλογή μάς κρατά δέσμιους. Νομίζω πως, πολλές φορές, μένουμε με ανθρώπους (φίλους, συντρόφους, συνεργάτες) που δεν καλύπτουν πλέον τις ανάγκες μας, τις επιθυμίες μας, ή/και εμείς αντίστοιχα τις δικές τους, καταλήγοντας έρμαια μίας επιλογής που κάναμε σε μία διαφορετική περίοδο της ζωής μας. Μεγαλώνουμε, γνωρίζουμε τους εαυτούς μας καλύτερα, συναντάμε νέους ανθρώπους, προσαρμοζόμαστε και αναδιαμορφωνόμαστε μέσα από όσα μας συμβαίνουν. Έτσι, με το πέρασμα του χρόνου, πιθανότατα αυτό το τότε «ταιριαστό» να αλλάξει. Αποφεύγω επιμελώς να χρησιμοποιώ τη λέξη «ιδανικό» γιατί είναι αρκετά «δραματική» και νομίζω βαραίνει πολύ και τον άνθρωπο που του τη φορτώνουμε. Ίσως, τελικά, αυτό που ψάχνουμε να μην είναι αυτό που χρειαζόμαστε. Κι αυτό θα μας αποκαλυφθεί, πιστεύω, όχι από τύχη, αλλά με σωστή αντίληψη και δοκιμή.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή στη χώρα μας; Τι σας αρέσει να διαβάζετε ως φιλαναγνώστρια;
Ε.Σ.: Αναμφίβολα υπάρχει μεγάλος όγκος παραγωγής βιβλίων στην Ελλάδα, τόσο πρωτότυπων όσο και μεταφρασμένων έργων. Είναι σημαντικό να υπάρχει «πλουραλισμός» στη βιβλιοπαραγωγή, ώστε να μπορεί και κάθε αναγνώστης/τρια να βρει αυτό που του/της ταιριάζει. Σε κάθε περίπτωση, προσωπικά, χαίρομαι πολύ που μέρος της αναγνωστικής μας συνήθειας έχουν αρχίσει και γίνονται και τα e-books και τα audiobooks, κάτι που μειώνει την κατανάλωση χαρτιού χωρίς να μειώνει το ποσοστό ανάγνωσης –ενώ μάλιστα διευρύνει και την προσβασιμότητα σε διαφορετικές αναγνωστικές ομάδας, έχουμε πιο συμπεριληπτική ανάγνωση.
Δεν μπορώ να δηλώσω πιστή σε ένα συγκεκριμένο είδος. Τα τελευταία χρόνια νιώθω περισσότερο πιστή σε συγγραφείς/ποιητές και ακολουθώ την πορεία τους, αναζητώ τα έργα τους. Πριν καιρό ήταν η Ανί Ερνό, τώρα είναι ο Πολ Οστέρ, και φυσικά ο αγαπημένος μου συγγραφέας, ο Βασίλης Αλεξάκης. Μπορώ να πω ότι περισσότερο έλκομαι από τη γραφή παρά από το είδος του βιβλίου. Ένα κοινό, λοιπόν, και καθοριστικός παράγοντας για μία απολαυστική ανάγνωση για μένα είναι μία απλή γραφή. Ελπίζω το ίδιο και για τους αναγνώστες/τις αναγνώστριές μου.
Αυτά μου είπε η Ελίζα Σουφλή για το βιβλίο της Συναντήσεις, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιμάνι.
Το πρώτο πράγμα που βλέπεις κρατώντας το είναι η καλαίσθητη έκδοσή του με τα εμβόλιμα σκίτσα που σε κερδίζει αρκετά. Βεβαίως, περισσότερο και με πιο γόνιμο τρόπο σε κερδίζει όταν ξεκινήσεις την ανάγνωση.
Πέρα από κάποια στοιχεία που έχουν ήδη αναφερθεί, όπως το γεγονός ότι βρίσκεις στιγμές που έχεις ζήσει σε αυτές τις σελίδες, άρα και σημεία ταύτισης, αξίζει να σημειώσουμε και τη μελαγχολική του αύρα που γοητεύει, όπως και τον ηλεκτρικό που δημιουργεί.
Θεματολογικά, θα μιλήσουμε για χαμένους έρωτες, απώλειες, μεγάλες αγάπες... ενώ θα περιφερθούμε σε διάφορα μέρη του κόσμου και σε κάθε εποχή, με όλους τους τρόπους, με κάθε συνθήκη.
Γυναίκες και άντρες καταθέτουν ως μάρτυρες τους έρωτές τους, μιλούν για συντρόφους κι αγάπες. Μιλούν για εκείνους που τους σημάδεψαν, άλλοι αρνητικά, οι περισσότεροι με θετικό πρόσημο κι ας τους χώρισε με κάποιο τρόπο η ζωή. Μιλούν για σημάδια που έμπειναν στην καρδιά, άλλα στο κορμί, άλλα στην ψυχή.
Μια δεκαετία πέρασα να σ' ονειρεύομαι χωρίς να λες λέξη.
Μεγάλοι και μοιραίοι έρωτες; Θα ρωτήσει κανείς. Τι άλλο; Είναι μια απάντηση η οποία ωστόσο –κι αυτό είναι το κέρδος– έρχεται με δίαυλο μια ποιητική κι αισθαντική πένα. Η κυρία Σουφλή αφουγκράζεται σε βάθος τον άνθρωπο και γράφει γλαφυρά, ανάγλυφα και με πάθος, με ένταση και με ενσυναίσθηση. Κάπου, στο δεύτερο επίπεδο, ξέρεις –το νιώθεις– ότι τις αγαπάει τις ηρωίδες και τους ήρωές της.
Μικρότερα ή μεγαλύτερα κείμενα περιέχει η συλλογή που διαβάζεις με ενάργεια μετρώντας «σ' αγαπώ», φιλιά και καημούς... βιώνοντας παράλληλα τον πόνο και το πένθος τους.
Ένα συγκινητικό, φορτισμένο βιβλίο είναι που μπορεί να προσφέρει σε κάθε φιλαναγνώστη.
Στην περίληψη διαβάζουμε:
Η συλλογή διηγημάτων Συναντήσεις, της Ελίζας Σουφλή, φωτίζει ήρωες και ηρωίδες που έχουν έναν κοινό πόθο, μία κοινή ανάγκη: να συνδεθούν, να επικοινωνήσουμε και να συναντηθούν μέσα από τις λέξεις. Και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, τα καταφέρνουν. Μία ανάγκη που ενώνει όλα τα πρόσωπα που εμπλέκονται σε αυτές τις σελίδες: συγγραφέα, ήρωες και αναγνώστες.
Κάθε ιστορία τιμά τις συναντήσεις που υπήρξαν καθοριστικές, απαραίτητες για τη ροή της ζωής, ακόμη κι αν δε γίνεται κατανοητή η σημασία τους τη στιγμή που συμβαίνουν. Κάποιες φορές βρισκόμαστε απέναντι στον Άλλον, κάποιες βρισκόμαστε απέναντι στο κενό, κάποιες απέναντι σε έναν ξένο, κάποιες απέναντι σε έναν ραγισμένο καθρέφτη. Όμως κάθε φορά, κάθε στιγμή, κάθε σύνδεση, είναι εξίσου σημαντική, είναι μία ακόμα συνάντηση που θα καθορίσει το «μετά».
Γράμματα, λέξεις και σύμβολα, στιγμές και σκέψεις, πρόσωπα, καταστάσεις, ονειροπολήσεις και φαντασιώσεις, αναμνήσεις, σχέδια, γραμμές που τρέχουν και πηδούν από τη μία σελίδα στην άλλη χωρίς σταματημό· οι «Συναντήσεις» φέρνουν μαζί τους ελεύθερα σκίτσα της συγγραφέως που χαρίζουν σκηνές σε κάποιες από τις ιστορίες.
Η Ελίζα Σουφλή γεννήθηκε το 1989 και μεγάλωσε στον Πειραιά. Αποφοίτησε από το Τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει κάνει επίσης σπουδές στη μουσική, την ιστορία της τέχνης, τη φιλολογία και την τεχνητή νοημοσύνη στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από το 2008 ασχολείται με την πολιτιστική δημοσιογραφία και διατηρεί τον πολιτιστικό ιστότοπο ART.harbour. Έζησε και εργάστηκε στην Πράγα στον μουσειακό κλάδο, ενώ πλέον βρίσκεται στην Αθήνα και εργάζεται στον χώρο των εκδόσεων και της υπολογιστικής γλωσσολογίας. Η σκυλίτσα της, η Σάββυ, είναι η πιο πιστή της σύντροφος σε κάθε ταξίδι. Από τις Εκδόσεις Λιμάνι κυκλοφορούν επίσης η συλλογή πεζών «σκέψεις σε παρένθεση» (2022) και η ποιητική συλλογή «στιγμές» (2021), η οποία έχει μεταγραφεί και σε κώδικα Braille.