Ο Ιωάννης Παπαϊωάννου υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους κωμικούς ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου και ο άνθρωπος που έβαλε τα θεμέλια για την οπερέτα. Γεννήθηκε το 1875 και πραγματοποίησε την πρώτη του θεατρική εμφάνιση το 1890 στις Σέρρες. Ο πρώτος του σημαντικούς ρόλος ήταν στο έργο του Δημ. Κόκκου Λύρα του γερο-Νικόλα. Παντρεύτηκε την εκλεκτή ηθοποιό Σαπφώ Αλκαίου, το 1894, και μέσα στην ίδια χρονιά πραγματοποίησαν περιοδεία σε πόλεις του Πόντου.
Το 1895 συνεργάστηκε με τον θίασο του Δημήτριου Κοτοπούλη στο θέατρο Ομονοίας ανεβάζοντας τον Δον Κιχώτη του Ίδομ. Στρατηγόπουλου ενώ το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς συνεργάζεται με τον άλλο μεγάλο ηθοποιό, τον Ευάγγελο Παντόπουλο, και εμφανίζονται μαζί στο θέατρο Τσόχα ανεβάζοντας την επιθεώρηση Το πρώτον πυρ, μαζί με τον Δημοσθ. Αλεξιάδη που ήταν ο θιασάρχης και την σύζυγό του Σαπφώ Αλκαίου. Με τον Παντόπουλο, που ήταν και δάσκαλός του, συνεργάστηκαν αρκετές φορές.
Το 1899 τον συναντάμε ξανά στο Θέατρο Τσόχα στο έργο του Νικ. Λάσκαρη Καραντίνα όπου ερμήνευσε τον ρόλο του Περικλή Σουρτούκη.
Το 1900 παίζει στο θέατρο Βαριεττέ μαζί με τους ηθοποιούς Ευάγγ. Δαμάσκο, Εμμ. Καντιώτη, Ολ. Λαλαούνη (Δαμάσκου) στο έργο Οι έρωτες τις Κλεοπάτρας.
Το 1901 ανεβάζει το έργο του Μόζερ Η γυναίκα μας και λίγο αργότερα παρουσιάζει την κωμωδία του Γ. Σουρή Χειραφέτησις κρατώντας τον ρόλο του Κουτσουράκη. Την επόμενη χρονιά ανεβάζει για πρώτη φορά την Μαύρη παρηγοριά του Ν. Λάσκαρη. Μαζί του είναι οι ηθοποιοί: Άρτεμις Ζάμπου και Ροζαλία Νίκα. Η παράσταση ανεβαίνει στο θέατρο Βαριεττέ.
Θα ακολουθήσει μια περιοδεία το 1903 στο πασίγνωστο έργο του Σπ. Περεσιάδη Γκόλφω όπου ερμήνευσε τον ρόλο του Γιάννου. Στη διανομή βρίσκουμε και τον Ευτύχιο Βανασέρα. Επίσης θα υποδυθεί τον Γιακουμή στο έργο του Λάσκαρη Μαλλιά κουβάρια κ.α.
Το 1904, στο θέατρο Νεαπόλεως, με τον θίασο του Α. Νίκα λαμβάνει μέρος στα έργα: Κουλουβάχατα των Δημητρακοπούλου - Πωπ (μαζί του η Μελπ. Κωνσταντινοπούλου), καθώς και στο έργο Ο θείος μου μαζί με τον Κ. Σαγιώρ και στο Άι απολαύσεις του οικογενειακού βίου. Στον θίασο συμμετείχε και η Ροζαλία Νίκα.
Το 1905, και έπειτα από την αναγνώριση του ταλέντου του από ανθρώπους του θεάτρου αλλά και από το κοινό, δημιουργεί τον πρώτο του θίασο, παρουσιάζοντας τα έργα: Ποιος θα τα φορέσει;, Μπαλ μασκέ του Μπισόν και το έργο Κατοχή του Γ. Βώκου. Δεν είχε μείνει απόλυτα ικανοποιημένος από την πρώτη του θιασαρχική δουλειά και έτσι τον επόμενο χρόνο, το 1906, συνεργάζεται με τον θίασο Μένανδρος που είχε φτιάξει ο Ταβουλάρης και ερμήνευσε στην Σμύρνη το έργο του Σαρντού Η κυρία δεν με μέλει. Την επόμενη χρονιά, με τον ίδιο θίασο, θα παίξει στον Οθέλλο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ.
Το 1908 είναι μια πολύ σημαντική χρονιά για τον Ιωάννη Παπαϊωάννου αφού αρχίζει να υπάρχει στην επαγγελματική του ζωή η οπερέτα. Ο θίασος του Α. Νίκα ανέβασε την οπερέτα του Ερβέ Μαμζέλ Νιτούς έχοντας στον θίασό του την Ροζ. Νίκα, την Ελ. Φυρστ και τον Σπ. Τρίχα. Ήταν η περίοδος που η οπερέτα γοήτευε τον κόσμο, αποκτούσε το κοινό της· αυτό ήταν κάτι που ενθουσίασε τον Παπαϊωάννου και για αυτό συνέχισε σε αυτό το είδος κερδίζοντας την αναγνώριση όλων. Έτσι ακολουθεί η συμμετοχή του στην Νυχτερίδα του Στράους από τον θίασο του Θωμά Μίχου που παρουσιάστηκε στο θέατρο Πανελλήνιον. Επρόκειτο για ένα ανέβασμα με μια νέα αισθητική για το ανέβασμα της οπερέτας. Ο Παπαϊωάννου υποδύθηκε τον Αϊζενστάιν και συμμετείχε επίσης ως Μενέλαος στην Ωραία Ελένη του Όφενμπαχ.
Όλες οι παραπάνω επιτυχίες και η αγάπη του για αυτό το είδος, τον έκαναν να ιδρύσει την Ελληνική Οπερέτα και έτσι το 1909 στεγάζεται στο θέατρο Πολυθέαμα. Πολλοί από τους ηθοποιούς που κατά το παρελθόν είχε συνεργαστεί μαζί τους, γίνονται μέλη του θιάσου του. Από τότε και μέχρι που θα φύγει από τη ζωή, το 1931, συνεργάζεται με ένα πλήθος ηθοποιών, πολλοί από αυτούς προερχόμενοι από την πρόζα, εδραίωσαν και καθιέρωσαν το λυρικό είδος της οπερέτας στην Ελλάδα. Ηθοποιοί που συνεργάστηκαν μαζί του είναι οι: Αρτ. Κυπαρίσση, Μελπ. Κολυβά, ο Σπύρος και η Χαρίκλεια Τρίχα, ο Γ. Δράμαλης και ο Σπ. Μηλιάδης.
Το 1911 συνεργάζεται με την κορυφαία Ελληνίδα ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη. Πρωταγωνιστούν μαζί στην επιθεώρηση Κινηματογράφος του Δημητρακοπούλου στο θέατρο Αττικόν καθώς επίσης και στην επιθεώρηση του Τίμου Μωραϊτίνη Πανόραμα.
Το 1916 και έχοντας αποκτήσει πλέον το δικό του ιδιόκτητο θέατρο, που πήρε το όνομα Θέατρο Παπαϊωάννου, επί της οδού Πατησίων, τίμησε την οπερέτα με τις σπουδαίες παραστάσεις που έδωσε.
Ο έγκριτος ιστορικός του θεάτρου μας Γιάννης Σιδέρης γράφει για τον Ιωάννη Παπαϊωάννου: Η οπερέτα είχε, με τον Οικονόμου, μεταφυτευθεί στη γνησιότερη βιεννέζικη αίσθησή της... Ο Ιωάννης Παπαϊωάννου, με το ταλέντο του το πλούσιο, το προσαρμοσμένο στο είδος, με την διοίκησή του την αυστηρή, την εστερέωσε επάνω στην ίδια γραμμή και, από μια νέα απλώς θεατρική ευχαρίστηση, γίνηκε, με του κύκλου τα γυρίσματα, συμπαραστάτης του λαϊκού –όσο μπορούσε– καλλιτεχνικού γλεντιού.
Ο Ιωάννης Παπαϊωάννου, ο άνθρωπος που έφερε και εδραίωσε όσο κανείς άλλος την ελληνική οπερέτα, εγκατέλειψε το θέατρο το 1929 λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας και το 1931 φεύγει από τη ζωή έχοντας υπηρετήσει την οπερέτα με πολλή αγάπη και παρουσιάζοντας εκτός από ξένες (Πουπέ και Γρεναδιέροι) και ελληνικές οπερέτες στηρίζοντας τους Έλληνες συγγραφείς και σύνθετες ανεβάζοντας και αναδεικνύοντας δικές τους δουλειές, όπως: Πικ-νίκ, Στα παραπήγματα και Βαφτιστικός.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες καθώς και η φωτογραφία αντλήθηκαν από το βιβλίο του Γιάννη Σιδέρη Ιστορία του νέου ελληνικού θεάτρου, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, καθώς και από την εγκυκλοπαίδεια του Θεόδωρου Έξαρχου Έλληνες ηθοποιοί: Αναζητώντας τις ρίζες, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Δωδώνη.
