Η ποιητική συλλογή «Πένθιμη γη» αποτελεί την πρώτη σας εκδοτική προσέγγιση σε αυτό το είδος. Να περιμένουμε κι άλλα ποιητικά βιβλία από εσάς; Ποια είναι η σχέση σας με την ποιητική;
Πηνελόπη Αλεξίου: Η ποιητική γραφή ήταν το πρώτο είδος που μου τράβηξε την προσοχή ήδη από πολύ μικρή ηλικία. Πειραματιζόμουν αρκετά με τον έμμετρο στίχο, έχοντας αναπτύξει μία αδυναμία στον ιαμβικό, που συνδέεται με τη λαϊκή παράδοση (με πολλά δημοτικά τραγούδια και μοιρολόγια) της Ηπείρου, όπου και μεγάλωσα. Η ανάγνωση πολλαπλών ποιητικών συλλογών από ποιήτριες και ποιητές όλου του κόσμου, όλων των ηλικιών και διαφορετικών εποχών με βοήθησε να αναπτύξω τη γραφή και τη σκέψη μου. Έτσι, ο πειραματισμός μου επεκτάθηκε και στον ελεύθερο στίχο, όπου πλέον γράφω χωρίς να τηρώ αποκλειστικά μία φόρμα. Καθώς γράφω αδιαλείπτως, θα απαντήσω πως ναι, να περιμένετε κι άλλα ποιητικά (και όχι μόνο) βιβλία από εμένα στο μέλλον, καθώς ήδη ετοιμάζω νέες ποιητικές συλλογές, στις οποίες τόσο η γραφή όσο και το ύφος μου εξελίσσεται και διαφοροποιείται.
Τι πυροδοτεί την έμπνευση; Τι αποτελεί την απαρχή της δημιουργίας;
Π.Α.: Στη δική μου περίπτωση, αυτό που δίνει έναυσμα στην έμπνευση και τη γραφή είναι μία διαδικασία, κατάσταση, εικόνα ή ένα πρόσωπο που πρόκειται να με συγκινήσει, να αγγίξει κάτι βαθιά (παν)ανθρώπινο. Εκεί εντοπίζω την απαρχή της δημιουργίας, αλλά και την ανάγκη της επικοινωνίας διά της τέχνης. Το συναισθηματικό υπόβαθρο είναι, κατά την άποψή μου, ένα πρωτογενές ακατέργαστο υλικό που μπορεί να λειτουργήσει ως πυξίδα για τη γνωριμία με τον αρχετυπικό άνθρωπο και στη συνέχεια με τις εαυτές και τους εαυτούς μας.
Ανθρώπινες απώλειες, θάνατος, θλίψη, πένθος... μαζί με την κατάθλιψη, την απομόνωση, αναμνήσεις που πονάνε... είναι μερικές από τις έννοιες που χαρακτηρίζουν τα έργα. Τελικά, η ποίηση προκύπτει μέσα από τον πόνο; Από το δύσκολο, το ζόρικο, το λυπητερό;
Π.Α.: Η ποίηση μπορεί να προκύψει σε οποιαδήποτε στιγμή, η οποία μπορεί να συν-κινήσει έναν άνθρωπο. Λέω «συν-κινήσει» επειδή το συναίσθημα είναι πολλές φορές καταλύτης για την καλλιτεχνική δημιουργία. Στην περίπτωσή μου είναι η κινητήριος δύναμη που οδήγησε στην ολοκλήρωση αυτής της ποιητικής συλλογής. Υπήρξε ένα επίπονο συναισθηματικά ταξίδι το οποίο ολοκληρώθηκε με μία πρωτόγνωρη λύτρωση στο τέλος. Ωστόσο, δεν είναι μόνο ο πόνος και η θλίψη που μπορούν να κινητοποιήσουν τη γραφή μου, αλλά και πληθώρα κοινωνικών καταστάσεων και προβληματισμών που τριβελίζουν το μυαλό μου. Δεν μπορώ να δράσω ως υποκείμενο εκτός της κοινωνίας που βρίσκομαι, καθώς η ζωή μου βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τα όσα συμβαίνουν γύρω μου. Έτσι, η ποίησή μου συνομιλεί με την κοινωνική αλλά και την ψυχολογική πραγματικότητά μου.
Ενστερνίζεστε την άποψη πως η λογοτεχνία βοηθά στην ψυχολογία; Πως λειτουργεί υπέρ; Πως δίνει εφόδια στον άνθρωπο να αντέξει και να ξεπεράσει το πρόβλημα;
Π.Α.: Τόσο η τέχνη στις διάφορες μορφές της όσο και η λογοτεχνία, πιο ειδικά, μπορεί να έχει (ψυχο)θεραπευτικές ιδιότητες. Μέσω αυτής, μπορούμε να ταξιδέψουμε νοερά σε άλλους κόσμους, να βυθιστούμε στις ζωές ηρωίδων και ηρώων, να ταυτιστούμε με μία ιστορία σαν να είναι δική μας, να ενδυναμωθούμε, να βρούμε λύσεις σε τυχόν προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, ακόμη και να ακουμπήσουμε πάνω στη λογοτεχνία ένα κομμάτι του πόνου που μπορεί να βιώνουμε. Έπειτα, μας προσφέρει διεξόδους σε στιγμές που βιώνουμε αδιέξοδα και μας βοηθά να ερχόμαστε σε επαφή με τον συναισθηματικό μας κόσμο, να βιώνουμε χιλιάδες ζωές μέσω των διαφόρων ιστοριών και χαρακτήρων ενώ ζούμε μόνο μία. Αν δεν είναι αυτό ένα στήριγμα για τον άνθρωπο, τότε δεν ξέρω τί μπορεί να είναι, ιδίως σε δύσκολους καιρούς.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή στη χώρα μας; Υπάρχουν συγγραφείς ή ποιητές που διαβάζετε ανελλιπώς ή έργα που σας έχουν συναρπάσει;
Π.Α.: Όσον αφορά την εγχώρια εκδοτική παραγωγή, ακούω συχνά ότι γράφουν περισσότεροι άνθρωποι απ' όσοι διαβάζουν. Κι αναρωτιέμαι αν αυτό αληθεύει, γιατί από την περίοδο της επέλασης της Covid-19 στράφηκε πολύς κόσμος στο βιβλίο αναγνωστικά. Χαίρομαι να βλέπω νέα ονόματα στα ράφια και με ευχαριστεί πολύ όταν όλο και περισσότεροι συγγραφείς αποκτούν μέσω των έργων τους μία θέση στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Το να ολοκληρώσεις ένα βιβλίο και να μπεις στη διαδικασία της έκδοσής του, απαιτεί μεγάλη συνέπεια συγγραφικά και οργανωτικά. Εύχομαι να έγραφαν και να διάβαζαν ακόμα περισσότεροι άνθρωποι και η λογοτεχνία να αποτελούσε ένα ζωτικό κομμάτι της ζωής όλων. Ζούμε σε μία χώρα που έχει ζήσει δύο φορές την υπέρτατη τιμή του να λάβουν δύο κορυφαίοι της ποιητές το Νόμπελ λογοτεχνίας (ο Γιώργος Σεφέρης το 1963 και ο Οδυσσέας Ελύτης το 1979). Ελπίζω στη μεγαλύτερη στροφή του κόσμου στη λογοτεχνία, στην ανάγνωση νέων ταλαντούχων συγγραφέων και στη διεθνή αναγνώρισή τους, ώστε να ζήσουμε πολλές φορές ακόμη τέτοιες χαρές!
Προσωπικά, διαβάζω φανατικά ορισμένες συγγραφείς όπως την Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, Μαργαρίτα Καραπάνου, Λένα Κιτσοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Κατερίνα Γώγου και από ξένες και ξένους συγγραφείς έχω ξεχωρίσει την Κλαούδια Πινιέιρο, Μάγκι Νέλσον, Φερνάντα Μελτσόρ, Μαριάνα Ενρίκες, Χαν Κανγκ, Λουίζ Γκλικ, Γκαλίνα Ριμπού, Ανί Ερνό, Οκτάβια Μπάτλερ, Σίρλεϊ Τζάκσον, Τόνι Μόρισον, τον Όσιαν Βουόνγκ και πολλές και πολλούς άλλους. Έργα που με έχουν συναρπάσει είναι αναμφίβολα «Η Ελένα ξέρει» της Κλαούδια Πινιέιρο, «Οι αργοναύτες» της Μάγκι Νέλσον, «Το σεξ είναι έρημος» της Γκαλίνα Ριμπού, «Νυχτερινός ουρανός με τραύματα εξόδου» του Όσιαν Βουόνγκ και η «Αγαπημένη» της Τόνι Μόρισον.
Τι θα λέγατε στον δυνάμει αναγνώστη σας;
Π.Α.: Θα ήθελα αρχικά να ευχαριστήσω κάθε άνθρωπο που έχει αφιερώσει χρόνο να διαβάσει την «Πένθιμη Γη» ή μέρος αυτής για την εμπιστοσύνη του στο έργο μου. Στέλνω σε κάθε δυνάμει και εν ενεργεία αναγνώστρια και αναγνώστη την ευχή και ελπίδα να ακουμπήσει και να βρει κάτι δικό της/του στα ποιήματα που έχω γράψει, κι αν βιώνει πένθος ή θλίψη να μπορέσει να βρει μία λύτρωση στο βάρος αυτό. Σε αυτές τις στιγμές, ακόμη και σε απομόνωση, είναι σημαντικό να μην αισθανόμαστε μόνες, μόνοι, μόνα. Ας επιτελέσει αυτό τον παρηγορητικό και υποστηρικτικό σταθμό η ποιητική μου συλλογή, ας γίνει η τέχνη το αντίδοτο.
Αυτά είπε η Πηνελόπη Αλεξίου σε σχέση και με αφορμή την ποιητική της συλλογή Πένθιμη γη, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν, ενώ παρακάτω θα δείτε και πώς συμπλήρωσε το Ακρότιτλο αποδεχόμενη την πρό(σ)κλησή του. Πρόκειται για μία συλλογή έργων που αποτελούν σπονδή προς τη φιλία και λειτουργούν ως αντίδοτο της απώλειας και του πένθους (όπως χαρακτηριστικά διαβάζουμε στο σημείωμα της δημιουργού).
Διαβάζοντας τα έργα που αποτελούν το βιβλίο απολαμβάνω (αν μπορεί να το εκφράσει κανείς έτσι) την αισθαντικότητα των υφών που, με τη διαπεραστικότητα της πένας της κυρίας Αλεξίου, επαυξάνονται και αντανακλούν με ένταση τις ψυχοσωματικές και συναισθηματικές καταστάσεις των ηρώων της.
Πρόκειται αναμφίβολα για μία δημιουργό που ξέρει πώς να χειρίζεται τον λόγο, πώς να εμβαθύνει σε μια συνθήκη μέσα από λίγες λέξεις, πώς να δομεί εμπλουτισμένες ατμόσφαιρες που διαπερνούν τα χάρτινα όρια και εισβάλλουν με ένταση μέσα σου. Υπάρχει ένας παλμικός αντίκτυπος στον αναγνώστη που τον γοητεύει και προβάλει πάνω του όσα εκείνη έχει τοποθετήσει στις σελίδες.
Το σύνολο αποτελεί μία εξαίσια ποιητική πρόταση με διεισδυτικότητα και αποτύπωμα.
Βάλτε το στη λίστα σας!
Πέρασαν χρόνια
Έως ότου γυρίσω στη γη μου.
Νουθέτησα το πνεύμα μου το αχαλίνωτο,
Θεώρησα χρέος να μην αφήσω
Ίχνη πληγής.
Μα δεν υπολόγισα,
Ήρθα τελευταία σε τόπο που μ' έχει απωλέσει.
Γιατί το χώμα ετούτο με πονά;
Ήλιος κι αλάτι στην ουλή το γιατρικό μου.
