koukidaki: Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα

Ένα ζευγάρι επιστρέφει στο χωριό τους και στο σπιτικό τους μετά τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου και αναζητά το πτώμα του γιου τους, που σκοτώθηκε σε ανταλλαγή πυρών. Τα πάντα έχουν αλλάξει στην πατρίδα τους, τίποτα και κανένας δεν είναι ίδιος με πριν και μέσα σε όλα αυτά έχουν να δώσουν τον δικό τους αγώνα για αξιοπιστία και επιβίωση, μιας και πρώην φίλοι αλλά και γείτονες θα αποπειραθούν να απομυζήσουν ό,τι μπορούν.

Το συναρπαστικό έργο του Ματέι Βίζνιεκ ανέβηκε στο θέατρο Μπέλλος σε μια παράσταση που μπλέκει το ρεαλιστικό με το υπερφυσικό, που ζωντανεύει τα μηνύματα του κειμένου με την προσωπική ματιά της σκηνοθέτη Αικατερίνης Παπαγεωργίου και που φέρνει κοντά στο κοινό τα διαχρονικά μηνύματα της εκμετάλλευσης, της προδοσίας, της ψυχικής και σωματικής εξόντωσης μετά από έναν πόλεμο, έναν οποιονδήποτε πόλεμο.

Ομολογώ πως η κεντρική ιδέα με γοήτευσε και πως τα πρώτα λεπτά της παράστασης με κέρδισαν, προσπαθούσα μάλιστα να αποκωδικοποιήσω τους συμβολισμούς, να δικαιολογήσω τις ερμηνείες και να κατανοήσω όσα διαδραματίζονταν μπροστά μου. Σύντομα όμως όλα αυτά αυξήθηκαν υπερθετικά, η σχεδόν παρένθετη ιστορία της κόρης, που έπεσε θύμα σωματεμπορίας στην Ιταλία με πολλές σκηνές γύρω από την ιστορία της, μπλέχτηκε με την καθαυτή πλοκή, οι εναλλαγές των ρόλων στους ηθοποιούς του έργου με αποσυντόνισαν, η σουρεαλιστική αλλά αξιέπαινη ερμηνεία πολλών από αυτούς δημιούργησαν ένα πολυπρισματικό σύνολο που δεν κατάφερα να παρακολουθήσω με την ίδια διάθεση ως το τέλος.

Η σκηνή του θεάτρου είναι στο κέντρο των θέσεων κι έτσι ο θεατής γίνεται μέτοχος και κοινωνός της παράστασης, με τα όσα διαδραματίζονται να είναι σε απόσταση αναπνοής. Μου άρεσαν το άτυπο σύνορο στο πάτωμα (σκηνικά Μυρτώς Σταμπούλου), το τέχνασμα με τα αδειανά πουκάμισα που αντιστοιχούν σε νεκρούς φίλους του γιου του ζεύγους, οι φωτισμοί του Κωστή Μουσικού και φυσικά όλες ανεξαιρέτως οι ερμηνείες παρ' όλη την υπερβατικότητα του έργου. Τα κοστούμια της Ειρήνης Γεωργακίλα είναι κατάλληλα για τους ρόλους και το πιο εντυπωσιακό ήταν τα ενδύματα των νεοαφιχθέντων «προσφύγων» πίσω στην πατρίδα τους, μιας και τα παπούτσια και οι μάσκες ήταν έτσι κατασκευασμένα που να δείχνουν δύο πρόσωπα, δύο ανθρώπους, έναν να κοιτάει μπροστά κι έναν να κοιτάει πίσω, αυτόν που άφησε μια πρόσκαιρη πατρίδα κι αυτόν που επιστρέφει στον τόπο του αλλά με το βλέμμα εκεί, στο χτες, στο πρόσκαιρο. Η εκφραστική Μάνια Παπαδημητρίου, ο εντυπωσιακός Δημήτρης Πετρόπουλος, ο αεικίνητος Τάσος Λέκκας, η Ισιδώρα Δωροπούλου, που πρέπει να κουράζεται σε μεγάλο βαθμό κάθε φορά με όσα κάνει στη σκηνή, και ο Αλέξανδρος Βάρθης, που δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας ως γείτονας (και όχι μόνο) –αλλά σ' έναν ρόλο που δεν κατάλαβα γιατί έπρεπε να δοθεί έτσι, με αυτές τις λεκτικές και σωματικές ακόμη και εμφανισιακές ακρότητες–, ζωντανεύουν με πλαστικότητα και ποικίλα εκφραστικά μέσα τους ήρωες του έργου.

«Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» του Ματέι Βίζνιεκ είναι μια διαφορετική, εναλλακτική θεατρική πρόταση, γεμάτη διαχρονικά πασιφιστικά και όχι μόνο μηνύματα, υποστηρίζεται από σημαντικούς ηθοποιούς, ζωντανεύει με ωραία σκηνικά και ενδιαφέροντα κοστούμια τον αγώνα των γονιών να βρουν το νεκρό παιδί τους και ταυτόχρονα να επιβιώσουν στη νέα τους ζωή στον τόπο τους, όπου τίποτα δεν έχει μείνει ίδιο, τα πάντα και οι πάντες έχουν αλλάξει ριζικά.

Θα βρουν τη σορό του γιου τους; Θα επιβιώσει η κόρη τους από το κύκλωμα με το οποίο μπλέχτηκε; Τι σημαίνει τελικά η λέξη «πρόοδος» και πόσο μεγάλο είναι το τίμημα που πληρώνει κανείς γι' αυτήν;

Αυτά και άλλα ερωτήματα απαντώνται με απρόσμενο τρόπο σε μια ιδιαίτερη παράσταση.

Πάνος Τουρλής

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Συντελεστές:

Κείμενο: Ματέι Βίζνιεκ

Μετάφραση: Έρση Βασιλικιώτη

Σκηνοθεσία: Αικατερίνη Παπαγεωργίου

Σκηνικά: Μυρτώ Σταμπούλου

Κοστούμια: Ειρήνη Γεωργακίλα

Πρωτότυπη μουσική: Μαρίνα Χρονοπούλου

Χορογραφίες: Χρυσηίς Λιατζιβίρη

Σχεδιασμός φωτισμού: Κωστής Μουσικός