Η Κυρά της Ρω (1890-1982), που το πραγματικό της όνομα ήταν Δέσποινα Αχλαδιώτη, επί σαράντα χρόνια (από το 1943 ως τον θάνατό της) ύψωνε την ελληνική σημαία στην ακριτική νησίδα της Ρω κάθε πρωί και την κατέβαζε με τη δύση του ήλιου. Εκεί είχε εγκατασταθεί με τον άντρα της και την τυφλή μητέρα της από το 1924. Ο Γιάννης Σκαραγκάς εμπνέεται από αυτή την ηρωική γυναίκα και γράφει έναν εξαίρετο μονόλογο που ζωντανεύει με το ταλέντο, την εκφραστικότητα και τη σκηνική παρουσία της Φωτεινής Μπαξεβάνη.
Η ηθοποιός με ένα λιτό μαύρο φόρεμα, σε ένα ακόμη πιο λιτό σκηνικό, υποδύεται τη Δέσποινα Αχλαδιώτη από τις ευτυχισμένες μέρες του Καστελόριζου ως την σκληρή καθημερινότητα στη βραχονησίδα της Ρω, όπου οι διαδοχικοί κατακτητές δεν την άφηναν σε ησυχία. Πότε γελαστή κι ευτυχισμένη, πότε σκυθρωπή μα και αποφασιστική, πότε δυνατή και πότε υποχωρητική, η ηθοποιός ξεδιπλώνει το πλούσιο σε υποκριτικές ικανότητες και εκφράσεις ταλέντο της και μας χαρίζει μια αξέχαστη ερμηνεία που φέρνει συγκίνηση αλλά βγάζει και γέλιο. Κάθε λέξη, κάθε κίνηση, κάθε λόγος δημιουργούν μια ολόκληρη, αληθινή και λεπτομερέστατη σκηνή που ζωντανεύει μοναδικά τη γυναίκα, το ήθος της εποχής, τις συνθήκες ζωής του ακριτικού Καστελόριζου στις αρχές του 20ού αιώνα, τον τόπο και τη ρουτίνα των κατοίκων του. Μια γυναίκα σ' ένα ερημονήσι με δύο ανθρώπους που αγαπάει, πώς μπορεί να προκαλέσει και να κρατήσει το ενδιαφέρον του θεατή; Αυτό το καταφέρνουν το πάθος και η αγάπη της Δέσποινας Αχλαδιώτη για τον άνθρωπο, την ειρήνη, την πατρίδα κι έτσι ο συγγραφέας επέλεξε να «φωτογραφίσει» με ατμοσφαιρικό τρόπο στιγμιότυπα από τη ζωή της γυναίκας Δέσποινας και του συζύγου της, τη δυσκολία του βιοπορισμού, τον ηρωισμό στις δύσκολες στιγμές της πατρίδας τη δεκαετία του 1940 και να χαρίσει στον θεατή μια καρδιά που πάλλεται ακόμη, τόσα χρόνια μετά τον θάνατό της, από ζωή, ιδεαλισμό και οικουμενισμό.
Στιγμές που μου έφεραν δάκρυα στα μάτια, που με πείσμωσαν, που δεν ήθελα να τελειώσει η παράσταση, ένα συμπυκνωμένο κείμενο που θέλει να πει πράγματα και το κάνει, που θέλει να γεμίσει τον θεατή συναίσθημα και ένταση και το πραγματοποιεί αφειδώς. Λέξεις, αράδες, ένα σύνολο ξομπλιασμένο με ρομαντισμό, ένταση, ρεαλισμό και αλήθειες, όλα σωστά δοσμένα από μία πραγματικά καλή ηθοποιό, η οποία ποτέ δεν ξεπερνά το όριο και το μέτρο. Μέσα από το κείμενο ξεπηδούν ποικίλες σκέψεις, όπως ο φόβος απέναντι στον Θεό, η θέση της γυναίκας σε μια κλειστή και ανδροκρατούμενη κοινωνία και ταυτόχρονα έρχεται στο φως ο ρόλος που έπαιξε αυτή η ηρωίδα μπροστά στον κατακτητή. Η θέση της γυναίκας και η τυφλή υπακοή της στον αφέντη που παντρεύτηκε ή την έφερε στον κόσμο ξεχειλίζει από ένταση και διαχρονικότητα μέσα σε ελάχιστες λέξεις: «Αυτό ήταν οι γυναίκες. Το θέλημα κάποιου άλλου. Είτε αδελφό τον έλεγες, είτε πατέρα, είτε τον Θεό τον ίδιο, καλύτερα να έχει δίκιο αυτός παρά εσύ. Καλύτερα να ήσουν το προικοσύμφωνο ενός άντρα, παρά το όνειρο μιας γυναίκας. Όνειρα υπήρχαν για όλες μας. Προικοσύμφωνα όχι.». Κι όμως η Κυρά της Ρω, μέσα σε όλες αυτές τις κοινωνικές επιταγές, είχε την τύχη να ερωτευτεί και ν' αγαπηθεί ταυτόχρονα από τον μέλλοντα σύζυγό της: «Εκείνο το βράδυ κατάλαβα ότι είχα έναν άντρα που, όσο με είχε, εκεί στη άκρη του κόσμου, θα με γλένταγε. Όσο με είχε και τον είχα, θα ήμουν η προσωπική του χαρά. Κι αυτό ακριβώς ήθελα να είμαι. Το γλέντι ενός άντρα που θα με κοιτά και θα γιορτάζει!». Αγάπη και σεβασμός, μοναξιά και πείσμα, αγωνία και συγκίνηση όλη της η ζωή.
Η Κυρά της Ρω είναι ένα τρυφερό και σκληρό ταυτόχρονα κείμενο, που με αφορμή την προσωπικότητα μιας γυναίκας-ορόσημο βυθίζεται στον διαχρονικό και διακειμενικό ψυχισμό της οποιασδήποτε γυναίκας και της κλειστής ακριτικής νησιωτικής κοινωνίας ώστε να ξεχωρίσει τις χαρές του έρωτα, την κόψη της αντίστασης και την υποτακτικότητα του «αδύναμου» φύλου, αποφεύγοντας να τονίσει τυχόν εθνικοπατριωτικές υπερβολές ή να αφηγηθεί στερεότυπα μια απλή σχετικά ζωή.
Η σκηνοθεσία, τα κοστούμια και το σκηνικό του Σταύρου Λίτινα βασίζονται στην απλότητα και αφήνουν τη Φωτεινή Μπαξεβάνη να ξεδιπλώσει χωρίς περιορισμούς το ταλέντο της, οπότε όλο αυτό βγάζει ένα άρτιο αποτέλεσμα που ενισχύει την ατμόσφαιρα και τα συναισθήματα του κειμένου. Η μουσική ανήκει στη Φωτεινή Μπαξεβάνη και τα τραγούδια που ερμηνεύει η Βιολέτα Ίκαρη σε στίχους Γιάννη Σκαραγκά κυκλοφορούν ψηφιακά από τη Walnut Entertainment Greece. Τα έσοδα διατίθενται για την καλλιτεχνική εκπαίδευση των παιδιών, καθώς και για την καταγραφή και διάδοση ιστοριών και παραδόσεων του νησιού μέσα από το Μουσείο Γρίφων του Καστελόριζου.
Η Κυρά της Ρω είναι μια δυνατή και αξέχαστη παράσταση, γεμάτη ποικίλα συναισθήματα και νοήματα, αφιερωμένη σε μια γυναίκα-σύμβολο που ενσαρκώνεται από μια γυναίκα-ερμηνεία!
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
