koukidaki: Άπροικα Χαλκώματα

Ο ποιητής με τους δημιουργικούς μα τόσο χαρακτηριστικούς κι αντιπροσωπευτικούς τίτλους, ο Γιώργος Καριώτης, παρουσιάζει τη νέα του ποιητική συλλογή Άπροικα Χαλκώματα, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις 24 γράμματα. (Έχουν προηγηθεί οι συλλογές Άνυδρη θάλασσα, Χιονισμένος μαυροπίνακας, Ευτελή τιμαλφή κ.ά.)

Σε αυτό το βιβλίο επιλέγει έναν συνδυασμό που αποτελείται από ένα λημματικό προσχέδιο –μια προίκα που μαζί με το στερητικό άλφα φτιάχνουν έναν επιθετικό προσδιορισμό– και από τα χάλκινα φύλλα που κάποτε είχαν τον ρόλο του χαρτιού –κάποτε, σε εποχές αρκετά παλιές όπου δεν υπήρχε χαρτί. Τα χαλκώματα όμως έχουν κι έτερη σημασία. Με τον όρο εννοούσαν, κατά τον περασμένο αιώνα, την οικοσκευή που δίνονταν προίκα στη νύφη και που τότε αποτελούνταν από κουζινικά σκεύη, ως επί το πλείστον, δηλαδή κατσαρόλες, ταψιά, δοχεία, μπολ κ.ο.κ. τα οποία, κατά κύριο λόγο, φτιάχνονταν από χαλκό –ή τουλάχιστον τα καλύτερα εξ αυτών– εξού και «χαλκώματα». Για να το κάνουμε όμως και πιο σύγχρονο, ίσως να έχετε ακούσει να μιλάνε για μπακίρια, όμως σίγουρα έχετε επισκεφθεί ένα παραδοσιακό καφενείο όπου ψήνουν καφέ σε χάλκινο μπρίκι ή ένα ταβερνείο όπου σερβίρουν κρασί μέσα σε χάλκινα καραφάκια ακόμα και σήμερα! Έτσι λοιπόν, είναι σαν να λέμε ότι ο κύριος Καριώτης μάς λέει ότι η συλλογή του περιέχει χαλκογραφίες, δηλαδή ιστορικές καταγραφές ή διαχρονικές αποτυπώσεις, που όμως δεν περιέχουν ούτε αποτελούν περιουσιακά στοιχεία. Κι αφού μιλάμε για συγγράμματα που νοηματικά, ως περιεχόμενο, δεν αποτελούν προίκα/προικιά άρα αναφερόμαστε σε ζημιές, σε χούγια και δεινά που κληρονομήθηκαν άνευ ωφέλιμης αξίας. (;) Αυτά σκέφτομαι κρατώντας στα χέρια μου το πόνημα όμως ο ίδιος μάς δίνει μία επιπλέον οπτική στο οπισθόφυλλο όπου αναφέρεται ότι οι χαλκογραφίες του βιβλίου αποτυπώνουν τη μοίρα της δικιάς μας προίκας, το πώς τη θυσιάσαμε στον βωμό της ευχαρίστησης, της ηδονής, του εφήμερου κι ευκαιριακού. Είμαστε, οπότε, μέρος της συνθήκης και όχι εξωτερικοί παρατηρητές!

Από τα κείμενα της συλλογής, έχουν δημοσιευθεί στο koukidaki και μπορείτε να διαβάσετε αντί αποσπάσματος τα: Εγκόλπιο ανθρωπολογίας, Ο ξένιος Δίας (Ιλαροτραγωδία σε τρεις πράξεις), Πυρπολημένος Αχέρωντας. Μπορείτε να διαβάσετε και άλλες γραφές του Γιώργου Καριώτη (κριτικές, παρουσιάσεις έργων, άρθρα, δοκίμια, ποίηση, διηγήματα κ.λπ.).

Ο Καριώτης είναι ένας ποιητής που χαρακτηρίζεται για τον αυτοσαρκασμό του, τη σατιρική του διάθεση, το υποδόριο σχόλιο και το χιούμορ του. Επιχειρεί μία αυτο-προσέγγιση με τα παραπάνω δομικά και υφολογικά στοιχεία, «βλέπει» εαυτόν και μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο αλλά κοιτάζει και τον κόσμο γενικότερα. Το σύνολο αποτελείται από έργα ουσίας και ευρυγώνιας ματιάς, ελευθερόστιχα –στη συγκεκριμένη ποιητική συλλογή θα συναντήσουμε και πεζοποιητικά συγγράμματα– ενώ, αν και έχει ασχοληθεί με πολύ συγκεκριμένες ως προς το μέτρο τους φόρμες, ουσιαστικά δεν αγαπά τις «δεσμέσεις», δηλαδή αφήνεται σε «ανοίγματα» εκφραστικού οραματισμού χωρίς να οριοθετεί ή να οριοθετείται μέσα σε καλουπώματα, νόρμες, σχήματα κ.λπ. Αναζητεί και πετυχαίνει καινόφερτες ιδέες αλλά το βασικότερο στο στιλ του είναι πως επιτρέπει στις χροιές του να φανούν εύγλωττα –ακόμα κι όταν είναι υποδόριες ή «αφησμένες» ανάμεσα στις αράδες.

Σε αυτό το βιβλίο «παίζει» με τα μεγέθη. Από τη μια έχουμε το μέγεθος του εαυτού –του ιδίου συμπεριλαμβανομένου– που πάντα το υπολογίζει ή το αθροίζει μικρό και από την άλλη απασχολείται με το άπαν... κι έτσι έχουμε αναφορές στο σύμπαν, στα αστέρια, στον ουρανό, το φεγγάρι, τη Γη, τον γαλαξία... Δημιουργεί μια τέλεια αντίστιξη ή αντίθεση (αναλόγως πώς το εκλαμβάνει κανείς) τοποθετώντας μέσα στο ίδιο κείμενο εκ διαμέτρου διαφορετικά μεγέθη (το τεράστιο δίπλα στο αμελητέο, το εύθραυστο μαζί με το ατσάλινο κ.ο.κ.). Θα πει, για παράδειγμα:

Ταξιδεύω στην άκρη του σύμπαντος.
Ένας κόκκος αστρικής σκόνης

Τον απασχολεί η γνώση και όλα τα συμπεράσματα που αυτή προσφέρει. Παρόλο που θα αναγνωρίσει πως μια σαπουνόφουσκα η γνώση μας, βάζοντας σε έναν απλό στίχο το μέγεθος του γνωστικού μας πεδίου, ο ίδιος δεν παραλείπει να αναζητά συνεχώς εναύσματα, να εμπλουτίζει το μυαλό του, να διευρύνει τον μαθησιακό του ορίζοντα.. κι έτσι, μιλάει για την ιστορία της ανθρώπινης ύπαρξης πάνω στη Γη, φιλοσοφεί για τα λάθη του ανθρώπου, για τις αισθήσεις... αναφέρεται στη γεωμετρία, τη φυσική, τη φιλοσοφία... Στο έργο Τετρακτύς συναντάμε το ιερό σύμβολο των Πυθαγορείων το οποίο αποτελεί την ουσία της διδασκαλίας. Με την μελέτη των εννοιών των αριθμών που υπάρχουν στην Τετρακτύς κάποιος φτάνει στην απόκτηση της σοφίας, υποστηρίζουν οι Πυθαγόρειοι, ενώ ο ίδιος ο Πυθαγόρας την θεωρούσε ιερή. Η Τετρακτύς του έχει τόσο πρακτική όσο και επιστημονική εφαρμογή, έχει και φιλοσοφική πλευρά αλλά και θεοσοφική, με πολυεπίπεδες ερμηνείες τόσο σε σχέση με τη λογική όσο και με την υπέρβαση. Οι αποσυμβολισμοί της από τους μυημένους αποκαλύπτουν κοσμική, βιολογική και ηθική γνώση. Ορίζεται ως απέραντη πηγή της φύσεως και σχετίζεται με την πρώτη δεκάδα την οποία οι Πυθαγόρειοι θεωρούν ως κόσμο, ουρανό, Θεό, ήλιο κ.ά. Με δυο λόγια ταυτίζεται με το σύμπαν! Αν το καλοσκεφτείς, παρά τις επιτυχίες μας και την όποια πρόοδο, είμαστε ακόμα στο πρώιμο στάδιο της εξέλιξης. Η λεγόμενη σοφία μας φτάνει ως έναν βαθμό και μάλιστα τέτοιο που ακόμα δεν έχουμε αφομοιώσει επαρκώς ούτε καν τη σοφία των προγόνων μας. Ετούτα σκέφτομαι και στίχοι όπως: Αγράμματοι λαθραναγνώστες / Κρυπτογραφημένων μηνυμάτων αποκτούν την ολοκληρωμένη τους εικόνα.

Αυτή η συμπαντική χροιά περιέχει και φιλοσοφία. Στις Χωροχρονικές υποθέσεις εξετάζει τα ζητήματα του χρόνου και του χώρου ενώ κάποιες ιδιαίτερες λέξεις του (που τις απαντάμε σε όλη την έκταση) σε βάζουν στη διαδικασία να τις αναζητήσεις. Έμαθα ότι νιτερέσο είναι το συμφέρον και θυμήθηκα το αρχαίο πρώρες, που σημαίνει πρώτες, ή το ξένο fora που χρησιμοποιείται ως πληθυντικός του forum. Παρατηρούμε πώς πανάρχαιες λέξεις συνυπάρχουν με πολύ πρόσφατες ενδυναμώνοντας το διαχρονικό στοιχείο.

Θα νομίζει κανείς ότι πρόκειται για κάτι δυσκολοδιάβαστο ή κουραστικό· μα αντιθέτως, υπάρχει μεγίστη σοβαρότητα χωρίς όμως ψυχικά βάρη, εκφράζεται με πνεύμα, χιούμορ και αφήνει το κοινωνικο-πολιτικό του σχόλιο στα περιθώρια.. εννοώντας πως, παρότι ξεκάθαρος, δεν θορυβεί πάνω σε αυτό για να πει μια άποψη, για να εκφράσει ένα παράπονο ή να κάνει μια διαπίστωση. Αφουγκράζεται, ως δημιουργός, την κοινωνία και σατιρίζει αυτά που προσφέρονται ή άλλοτε αφήνει μηνύματα ανάμεσα στις αράδες.

Γίνεται διαλογικός παρόλο που αρκετά κείμενα γράφτηκαν σε πρώτο πρόσωπο. Διακρίνουμε δύο φωνές σε αρκετά έργα, μια διφωνία, όχι όμως διχογνωμία ή κάτι τέτοιο... δηλαδή δεν είναι δύο φωνές που μαλώνουν, που συγκρούονται μεταξύ τους· περισσότερο έναν διάλογο έχουμε όπου υπάρχουν δύο συνομιλητές ή όπου ο δεύτερος είτε διαφωνεί, είτε επαυξάνει, είτε συμπληρώνει, είτε ακυρώνει τον πρώτο. Ο δεύτερος λοιπόν μπορεί να έρχεται σε αντίθεση αλλά η πρόθεσή του δεν είναι να διαπληκτιστεί. Η πρόθεσή του είναι να τοποθετηθεί επί του θέματος βάζοντας στο τραπέζι τη ματιά του.

Ε, ας πούμε κι ότι δεν γίνεται να λείπει η θάλασσα από κανένα πόνημα του Γιώργου Καριώτη· έχει πάντα μια θέση στους στίχους του, αλλά ούτε και οι γάτες που τόσο υπεραγαπά. Και δεν χρειάζεται να σου το 'χει πει αυτό. Βγαίνει.

Εν κατακλείδι, έχουμε ποίηση με ουσία, γοητεία, χάρη... έχουμε οξύνοια και σχόλιο... και έχουμε κι έναν δημιουργό που ταράζει τα νερά χωρίς να ρίχνει κανονιές, με έναν δικό του ήσυχο και απολύτως στέρεο τρόπο.