Μέρος Α
Δημόσια συζήτηση
Με αυτό το θέμα οργανώθηκε –από το Ίδρυμα Κ. Καραμανλή– δημόσια συζήτηση στο Ζάππειο, την Δευτέρα 6.11.2006 με Εισηγητές την κα Μαριέττα Γιαννάκου, υπουργό παιδείας, τους κ.κ. Μιχάλη Σταθόπουλο, Χρήστο Γιανναρά και κ. Γιώργο Μαυρογορδάτο, καθηγητές.
Από το 1957 σε εκκρεμότητα!
Βέβαια το θέμα είναι παλιό, πολύ παλιό. Και απίθανα ταλαιπωρημένο! Τελείως ενδεικτικά και συνοπτικά αλλά κι επίκαιρα, θα θυμηθούμε ότι πρώτος ο Κ. Καραμανλής (!) διαπίστωσε αυτή την ανάγκη κι δημιούργησε, το 1957, αντιπροσωπευτική επιτροπή παιδείας από προσωπικότητες όπως: ο πρόεδρος Αχ. Γεροκωστόπουλος, οι Ε. Παπανούτσος, Α. Λαιμός, Ι. Θεδωρακόπουλος, Ν. Λούρος, Χ. Φραγκίστας, Α. Τσιριντάνης κ.ά. Τα πορίσματα για την παιδεία, 1958, πήραν από το τυπογραφείο ο Παπανούτσος με τον Γεροκωστόπουλο –τότε υπουργός παιδείας– και τα πήγαν στον Καραμανλή. Και οι τρεις ορκίστηκαν επί αυτών για την εφαρμογή τους αμέσως μετά τις επικείμενες εκλογές. Έκτοτε τα πορίσματα, παρ' όλο ότι ήταν αντιπροσωπευτικά ώστε να έχουν τη γενική συναίνεση... ξεχάστηκαν από τη νέα κυβέρνηση Κ. Καραμανλή με υπουργό παιδείας όμως τον κ. Βογιατζή –άσχετο με το θέμα!
Η πρώτη μεταρρύθμιση Παπανούτσου
Την πρώτη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση έκανε ο Ε. Παπανούτσος με υπουργό παιδείας τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, το 1964-65, με ενθουσιαστική υποστήριξή της από τον Τύπο, το Συγκρότημα Λαμπράκη. Διεκόπη βέβαια λόγω πολιτικής ανωμαλίας και της 7ετούς δικτατορίας, συνεχίστηκε όμως από τις κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης και της Νέας Δημοκρατίας με υπ. ΥΠΕΕΘ τον Γ. Ράλλη. Ουδέποτε της έγινε συνολική, σοβαρή και όχι περιστασιακή και σκόπιμη κριτική. Πολλοί δάσκαλοι κι επιθεωρητές ήταν ενθουσιασμένοι με την «Μεταρρύθμιση Παπανούτσου» και παρά τις σχετικές συζητήσεις για την Παιδεία –όπως π.χ. στον «Οικονομικό», 1993-95– ουδέν περί εκείνης ελέχθη από τους ειδήμονες. Και όταν κάποιος άγνωστος –Στ. Ρόζος– σε επιστολή του της 1.9.95, που δημοσιεύτηκε με τα πολλά στις 27.6.96– έκανε κριτική παρουσίαση 6-7 βασικών σημείων της Μεταρρύθμισης Παπανούτσου, οι ενθουσιασμένοι με αυτήν, που διάβασαν την κριτική, άρχισαν να... σκέπτονται! «Ο ελληνικός λαός είναι πάντα αφελής και πάντα προδομένος!», κατά Ροΐδη και Σουρή.
Άσκοπες μεταρρυθμίσεις!
Έγιναν άλλες 4-5 μεταρρυθμίσεις έκτοτε... χωρίς επίσης να υπάρξει συνολική, σοβαρή κριτική τους –από φωνές όμως και συνθήματα άλλο τίποτα. Μόνο στον Τύπο, εδώ και κει, κατά περίσταση και σκοπιμότητα, συναντάει κανείς κρίσεις, όχι πάντα άδολες, ξεκομμένες πάντως από μια συνολική θεώρηση, θεμελιωμένη παιδαγωγικά και πνευματικά.
Χωρίς θεωρία, χωρίς ιστορία, χωρίς προσανατολισμό
Αλλά «τι χρειάζεται η ιστορία των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων και η κριτική τους; Δεν πρέπει να κοιτάμε μπροστά;!»
Για την απάντηση θ' ανατρέξουμε στον Κίσινγκερ, ως προς το Μακεδονικό! «Οι Έλληνες έχουν το δίκιο με το μέρος τους! Ξέρω ιστορία κι έτσι το βλέπω. Οι Έλληνες δεν ξέρουν την πλούσια ιστορία τους. Ή δεν την χρησιμοποιούν ώστε να την μάθουν οι πολυπληθείς ανιστόρητοι διπλωμάτες της Ουάσιγκτον –και όχι μόνο!»
Η ιστορία και η πείρα από τόσες αποτυχημένες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις –καλοπροαίρετων πάντα υπουργών!– θα μας ήταν χρήσιμη. Για το τι επιχείρησαν και «πώς» έπεσαν τόσο έξω! Για το περιεχόμενο των μεταρρυθμίσεων στο μέλλον και τον τρόπο για να τις πετύχουμε: Προοπτική, στρατηγική, γενική και ειδική καλλιέργεια, πρόσωπα.
Χωρίς την ιστορία των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων –10ετίες τώρα, από το 1958!– είμαστε υποχρεωμένοι να τις υποστούμε πάλι και πάλι! Και αυτό γίνεται εδώ και πέντε δεκαετίες τώρα! Λίγη προοπτική δεν βλάπτει!
Επιπολαιότητα, εγωκεντρισμός, έλλειψη σκοπού!
Βέβαια στην τρικυμία, επάνω στο καράβι, δεν υπάρχει χρόνος, ούτε νηφαλιότητα για σκέψη και χάραξη πορείας. Ό,τι ξέρουμε, ξέρουμε! «Όστρια κάρτο γαρμπί!» να μην βουλιάξει το καράβι. Πριν, όμως, τι κάναμε; Και δεν πρόκειται μόνο για τους πολιτικούς, αλλά και για τους λοιπούς πνευματικούς ηγέτες –καθηγητές, δάσκαλοι, ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι, διανοούμενοι... Πώς μετέφρασαν την ανησυχία τους για την παιδεία; Ποια συλλογική –όχι ατομική!– έκφραση είχε αυτή τους η ανησυχία, ποια συμπεράσματα, χρήσιμα για μια πολιτική κυβέρνηση;! Το εγωκεντρικό σκόρπισμα δεν φανερώνει πίστη στην αξία της παιδείας, απλά έλλειψη κοινού, ενωτικού σκοπού.
Χαμένος χρόνος, χωρίς προοπτική, χωρίς πίστη!
Και το νυν κυβερνών κόμμα, στη σκιώδη του κυβέρνηση, κατά την μακρόχρονη θητεία τoυ στην αντιπολίτευση, τι έκανε; Τουλάχιστον ο διάλογος για την παιδεία, δεν μπορούσε να γίνει τότε, ώστε να δημιουργηθεί ο πυρήνας των καθηγητών και δασκάλων που θα πλαισίωναν και θεμελίωναν μια νέα δημιουργία στην εκπαίδευσή μας; Ή βρίσκονται οι κατάλληλοι για την παιδεία, όταν πρόκειται να πλευρίσουν την εξουσία;! Μη γένοιτο!
Ο κ. Γιανναράς αναφέρθηκε στα δυόμιση χρόνια διαλόγου για την παιδεία, που πήγαν χαμένα. Και την γενικότερη άποψη που θα έπρεπε και να υπάρχει και να κυριαρχήσει για να πετύχει η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση –όπως οι απελθόντες προοδευτικοί της 20ετίας, που πρόβαλαν τον «εκδημοκρατισμό» στην παιδεία. Όπως σωστά του απάντησε η κα υπουργός, ο διάλογος χρειάζονταν και για τη συναίνεση και για να βρεθούν πρόσωπα που θα στήριζαν τη νέα προσπάθεια.
Προετοιμασία: Μηδέν!
Αλλά το γιατί αυτά –όπως και τα βιβλία που δεν γράφονται, όπως τα περιοδικά, «στο πόδι»– δεν καλλιεργήθηκαν τουλάχιστον μια τετραετία πριν –2000-2004–, δεν ετέθη και δεν συζητήθηκε. Όπως δεν συζητήθηκαν και πολλά άλλα, που εθεωρούντο δεδομένα –γνωστά και αποδεκτά. Φέρ' ειπείν ότι αυτοί, που έφεραν την παιδεία μας –ηθελημένα ή όχι – σ' αυτό το κατάντημα, δεν θέλουν ή δεν ξέρουν να κάνουν διάλογο είναι γνωστό, και μέσα σ' ένα μήνα θα μπορούσε άλλη μια φορά να επαληθευθεί. Όχι όμως και σε δυόμισι χρόνια! Μόνο σε χώρα του αραμπά γίνονται αυτά. Μήπως εδώ επαληθεύεται η γνωστή διαπίστωση;
«Μισή μισή την κάνουν τελικά τη δουλειά, οι εγκληματίες –ή σκοπιμοθήρες– και οι εγκληματικά αδιαφορούντες –ή άτολμοι!»Μάρω Βαμβουνάκη
Φοβίες, συντηρητισμός, ασυνέπεια
Ο καθηγητής κ. Μαυρογορδάτος επισημαίνοντας τα φλέγοντα προβλήματα –καταλήψεις σχολείων, «άσυλο», παρόντες - απόντες φοιτητές, ιδιωτικά πανεπιστήμια– πρότεινε ριζικές και αποφασιστικές μεταρρυθμίσεις, μακριά από φόβους, φοβίες και πισωγυρίσματα, που, τελικά, κακό κάνουν, όχι καλό.
Ο νόμος της συνέπειας πρέπει να λειτουργήσει και οι πρυτάνεις με τη Σύγκλητο, εφόσον δεν ειδοποιούν έγκαιρα την αστυνομία, να πληρώνουν, μαζί με τους κηδεμόνες των «γνωστών - αγνώστων» τα σπασμένα αντί να τα φορτώνουν στους φορολογούμενους πολίτες. Αλλά η ανόρθωση της παιδείας μας είναι έργο με προοπτική και απαιτεί θεμελίωση, σχεδιασμό και προγραμματισμό, στρατηγική και, τελικά, τακτική.
Το κοινό του Ζαππείου είχε συναίσθηση του πολυμερούς αγώνα που διεξάγεται ήδη, όπως όπως, «αλά ελληνικά!» και ήταν θετικό έως ενθουσιώδες με το συντελούμενο έργο που όμως πρέπει να επιταχυνθεί. Ο καθένας, που πονάει αυτό τον τόπο, εύχεται την θαρραλέα ευόδωσή του!
Π.Δ. Ροζάκης
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε έργο Γιώργου Αναστασιάδη (Εν δύο, μελάνι σε χαρτί, 2023)
