koukidaki: Το αμάρτημα της μητρός μου

Γεωργίου Μ. Βιζυηνού

2ος χρόνος

Ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας Το αμάρτημα της μητρός μου, μεταφέρεται στη σκηνή και θα παρουσιαστεί για δεύτερη χρονιά στο θέατρο Ραντάρ, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, σε σκηνοθεσία και ερμηνεία Κωνσταντίνου Γιαννακόπουλου.

Το αμάρτημα της μητρός μου είναι το πρώτο ελληνικό διήγημα με ψυχογραφικό χαρακτήρα που καταφέρνει να ξεπεράσει τα στενά όρια της ηθογραφίας, εισδύοντας στα ψυχικά κίνητρα των πρωταγωνιστών. Ο Βιζυηνός πρωτοπορεί, καθώς είναι η πρώτη φορά στην ελληνική διηγηματογραφία που ανοίγει ο κόσμος της ψυχής. Ο κόσμος της συνείδησης και του εσωτερικού προβληματισμού.

Είναι αυτοβιογραφικό, όπως και τα περισσότερα από τα διηγήματά του. Μέσα απ' την ροή της αφήγησης, ξεδιπλώνεται όλη η ατμόσφαιρα στην οποία μεγάλωσε ο μικρός Γιωργής πριν ξενιτευτεί. Η αφηγηματική αρτιότητα, η ευαισθησία, η λεπτή ειρωνεία, ο γλωσσικός πλούτος, η εμβάθυνση στον ψυχισμό των προσώπων, οι συγκλονιστικές εικόνες, είναι μόνο μερικά από τα στοιχεία τα οποία μπορεί κανείς να διακρίνει στο διήγημα αυτό. Στοιχεία που αντικατοπτρίζουν την βαθιά καλλιέργεια του συγγραφέα, τις σπουδές του στην Γερμανία (φιλοσοφία και ψυχολογία) και την αγάπη του για τον τόπο που γεννήθηκε. Την Βιζύη της ανατολικής Θράκης.

Το μικρό αυτό αριστούργημα, που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1883, μεταφρασμένο στα γαλλικά στη Nouvelle Revue [Νέα Επιθεώρηση], συνδυάζει την ρέουσα και συναρπαστική αφήγηση με τους ζωντανούς διαλόγους, το μυστήριο με την αγωνία, αλλά και το αίνιγμα που πλανάται ήδη από το άκουσμα και μόνο του τίτλου του έργου. Ποιο ήταν το αμάρτημα;

Υπόθεση:

Η ιστορία ξεκινά από τα παιδικά χρόνια του αφηγητή-Γιωργή, που σημαδεύονται από την αρρώστια της αδελφής του Αννιώς και τον απελπισμένο αλλά μάταιο αγώνα της μητέρας του να σώσει από τον θάνατο το ασθενικό της κορίτσι. Οι ενοχές της απώλειας ακολούθως, την ωθούν σε δύο αλλεπάλληλες υιοθεσίες νέων κοριτσιών, που γίνονται όμως αιτία να παραμεληθούν τα άλλα τρία ορφανά από πατέρα αγόρια της και να στερηθούν τη μητρική φροντίδα. Όταν μεγαλώνουν και γίνονται πλέον άνδρες, εξακολουθούν να μην μπορούν να κατανοήσουν αυτή την άστοχη εμμονή της μητέρας τους. Όταν μετά από χρόνια, επιστρέφει από τις σπουδές του στη Γερμανία, ο Γιωργής, έρχεται σε αντίθεση με τη μητέρα του ως προς την διατήρηση της δεύτερης ψυχοκόρης της, γεγονός που την οδηγεί στην απόφαση να του αποκαλύψει το τραγικό μυστικό της.

Σκηνοθετικό σημείωμα:

Πάνε δέκα χρόνια ακριβώς, από την γνωριμία μου με τον απίστευτης ομορφιάς, μυθιστορηματικό τολμώ να πω κόσμο, του Θρακιώτη συγγραφέα. Που ναι μεν για κείνον ο κόσμος αυτός έκρυβε τραύμα, πίκρες και ματαιώσεις, εντέλει όμως, σε μας τους εξ αποστάσεως παρατηρητές του, φανέρωσε πώς το τραύμα αυτό δείναται να γίνει θαύμα. Υπό προϋποθέσεις ασφαλώς. Η συνεργασία μου τότε με τον Δήμο Αβδελιώδη, ως Βιζυηνός στο Αμάρτημα της μητρός μου, υπήρξε καθοριστική στην είσαγωγή μου στον κόσμο αυτό.
Σύνηθες όσο και αναγκαίο νομίζω σε όλους να επιστρέφουν κατά καιρούς για κάποιο λόγο, γνωστό ή άγνωστο, σε γεγονότα και καταστάσεις της ζωής τους που τους σημάδεψαν θετικά ή αρνητικά, ανακαλώντας, μέσω της μνήμης αλλά και της φαντασίας τους, το βίωμα αυτό. Η αναπλαστική ικανότητα του βιώματος μέσω της φαντασίας είναι απαραίτητη, αφού το βίωμα δεν μπορεί να είναι ποτέ το ίδιο. Αιτία, κατά βάση, ο χρόνος. Κι εμείς που αλλάζουμε μαζί του. Η αλλαγή αυτή του τρόπου θεώρησης των πραγμάτων είναι καθοριστικός παράγοντας για το ίδιο το γεγονός που δεν ανήκει πλέον εξ ολοκλήρου στο παρελθόν αλλά κυρίως στο παρόν της αφήγησης, που στην περίπτωση του θεάτρου συνιστά σκηνική πράξη.
Αυτή η ψυχαναλυτικής μορφής πρακτική υπήρξε για μένα η αιτία ή η αφορμή ν' ασχοληθώ ξανά με το διήγημα αυτό, με διπλή αυτήν τη φορά ιδιότητα. Άλλωστε Το αμάρτημα της μητρός μου είναι το πρώτο ελληνικό διήγημα με ψυχογραφικό χαρακτήρα. Καθόλου τυχαίο αν σκεφτούμε ότι ο συγγραφέας σπούδασε φιλοσοφία και ψυχολογία στην Γερμανία. Παρ' όλα αυτά ένα βαθύ τραύμα δεν φεύγει ποτέ εντελώς. Μπορείς όμως να μάθεις να ζεις μ' αυτό. Κι αυτό είναι το θαύμα. Να θυμάσαι χωρίς φόβο και να ξεχνάς χωρίς ενοχή.
Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος

Ταυτότητα:

Συγγραφέας: Γεώργιος Βιζυηνός

Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος

Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου

Σκηνικά - Κοστούμια: Πάρις Μέξης

Σχεδιασμός κίνησης: Βρισηίδα Σολωμού

Σχεδιασμός φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα

Βοηθός φωτισμών: Ιφιγένεια Γιαννιού

Βοηθός σκηνοθέτη: Φάνης Σακελλαρίου

Φωτογραφίες: Μαριλένα Αναστασιάδου

Video: Θάνος Μαργαρίτης

Γραφιστική επιμέλεια: xMx graphics