koukidaki: Οι μάγισσες του Βάρντε

Έχετε παρευρεθεί ποτέ σε θεατρική παράσταση που να σας συγκλονίσει τόσο, ώστε στο τέλος ν' ακούτε μονάχα το έντονο καρδιοχτύπι σας; Αυτό συνέβη πρόσφατα σ' εμένα και θα σας εξηγήσω παρακάτω τους λόγους.

Τελευταία λοιπόν –συγκεκριμένα στις 11/11/2023– παρακολούθησα στο θέατρο Αυλαία της Θεσσαλονίκης, το έργο Οι μάγισσες του Βάρντε. Η εικόνα της κατάμεστης αίθουσας ήταν κάτι το αναμενόμενο, με βάση πάντοτε όλα όσα είχα ακούσει για τη συγκεκριμένη παράσταση.

Η πλοκή του έργου συνοψίζεται στην εξής: Κάποιες από τις γυναίκες του χωριού Βάρντε κατηγορούνται, το 1617, ως μάγισσες. Τις καταλογίζουν πως έκαναν μάγια προκαλώντας μια καταιγίδα, κατά την οποία σκοτώθηκαν 40 ψαράδες. Όλοι τους άντρες. Κι όταν οι «μάγισσες» αυτές πέφτουν στα χέρια των αρχών, καταλήγουν μοιραία σε εξαναγκαστικές εξομολογήσεις, απόρροια της σωματικής και ψυχολογικής βίας που υπέστησαν, με την μόνη ουσιαστική κατάρα που να τους βαραίνει, να είναι το φύλο τους. Και στον αντίποδα, το πραγματικό κακό, να το κουβαλούν μέσα τους όλοι εκείνοι που επαίρονται πως υπηρετούν το κοινό καλό, τους νόμους, την ηθική και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις.

Όντας σε θέση η οποία βρισκόταν μια ανάσα απ' το σανίδι, μου δόθηκε η ευκαιρία όχι μονάχα να απολαύσω τις ερμηνείες, μα και να μελετήσω εις βάθος την συμπεριφορά των πρωταγωνιστών. Κι εκείνο πρωτίστως που μου έκανε εντύπωση, αφορούσε την τρομερή τους εκφραστικότητα και τις ρεαλιστικές τους ερμηνείες, ιδιαιτέρως στις φαινομενικά επίπονες, ψυχολογικά και σωματικά, σκηνές των βασανιστηρίων κι επίσης, τον τρόπο με τον οποίο σου μετέφεραν στην ολότητά τους την οδύνη πράττοντάς το με μια τους κίνηση, ένα νεύμα, ένα γοερό τραγούδι... με τα ικετευτικά δάκρυα και τους παραστατικούς χορούς, όσο το κακό φλέρταρε με την πίστη τους. Με βλέμματα καθαρά και φωτεινά, που πήγαζαν από αθώες καρδιές και άλλοτε με μάτια σκοτεινά, αντάξια των κακόβουλων ανθρώπων.

Κι έπειτα, ήταν κι εκείνες οι κραυγές της απόγνωσης και του πόνου, που πήγαζαν απ' τις τρομαγμένες τους ψυχές, όντας φιγούρες ταλαιπωρημένες απ' τα δεινά του χαμού των δικών τους, μα και της δεισιδαιμονίας της εποχής, περιέχοντας μέσα τους μια αγνή, δραματική γλαφυρότητα.

Στον αντίποδα, παρακολουθούμε με ενδιαφέρον και την ρίζα του κακού. Τον τρόπο που διαχειρίζεται κάποιος τη δύναμή του για την επιβολή του νόμου, με βάση ωστόσο τα προσωπικά του κριτήρια και επιδιώξεις. Δίχως αυτά να έχουν φυσικά καμιά σχέση με την επιδίωξη πράξεων που να αφορούν στην απόδοση δικαιοσύνης.

Τα διαχρονικά μηνύματα, που περιέχονται στο έργο, πιστεύω πως βρίσκουν κάλλιστα άμεσο αντίκτυπο και στη ζωή του σήμερα. Εδώ, όπου βρίθουν οι αδικίες και οι ανισότητες. Και στο σημείο αυτό, μπορεί κάλλιστα να ειπωθεί ότι οι ηθοποιοί μεταμόρφωσαν τις λέξεις σε κάτι σοκαριστικά αληθινό αναδεικνύοντας αυτό το σύνολο αδικίας και κάνοντάς μας συνοδοιπόρους στον αγώνα των πρωταγωνιστριών για απεγνωσμένη δικαίωση και επιβίωση.

Σχετικά με την απόδοση των ρόλων από μέρους των ηθοποιών, ένιωσα πραγματικά ότι έγιναν ένα με τους χαρακτήρες που υποδυόταν. Οι αγωνίες, οι προβληματισμοί, οι κακουχίες από την μία, η επίδειξη δύναμης του ισχυρού, η ανάδειξη της «δικαιοσύνης» του όχλου απ' την άλλη. Όλα τους αποδόθηκαν αυθόρμητα, αποτυπωμένα στο βλέμμα, στο κορμί και στις αντιδράσεις των ηθοποιών. Κάνοντάς μας, δίχως άλλο, να αναπτύξουμε μια δυνατή σύνδεση μ' όλ' αυτά που βίωναν, όπως επίσης και με τα κίνητρά τους.

Το έργο διήρκεσε κάτι περισσότερο από μιάμιση ώρα. Όσον αφορά τα σκηνικά, τα κουστούμια, το μακιγιάζ καθώς και τη μουσική και τα εφέ που συνόδευαν την παράσταση, θεωρώ πως ήταν τα κατάλληλα ώστε να μας μεταφέρουν την αίσθηση της εποχής που διαδραματίζονται τα γεγονότα, δίχως καμιά υπερβολή, ωθώντας παράλληλα τον θεατή να επικεντρωθεί στην ουσία της ιστορίας.

Από μέρους μου, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συντελεστές για το άρτιο αποτέλεσμα. Με «γέμισε», με προβλημάτισε, με έκανε να πονέσω και να βιώσω στο έπακρο όσα έζησαν οι πρωταγωνίστριες της ιστορίας. Κι από την άλλη, να αποφύγω τα λάθη όσων διαθέτουν στα χέρια τους μια πρόσκαιρη δύναμη. Και είμαι σίγουρος πως όλοι οι θεατές φύγαμε με τα ίδια, έντονα συναισθήματα, αποτυπωμένα στην ψυχή.

Μα ας περάσουμε και στην πραγματική βάση στην οποία στηρίχθηκε η παράσταση. Η συγκεκριμένη υπόθεση είναι εμπνευσμένη από αληθινά γεγονότα, τα οποία συνέβησαν στο νορβηγικό χωριό Βάρντε, από το 1593 έως το 1692. Στο διάστημα μάλιστα αυτό πραγματοποιήθηκαν εκεί πάνω από 140 δίκες και κρίθηκαν ένοχοι μαγείας συνολικά 91 άτομα, άνδρες και γυναίκες. Έτσι, είτε κάηκαν στην πυρά, είτε βασανίστηκαν μέχρι να πεθάνουν. Μάλιστα, το ένα τρίτο των θυμάτων ήταν οι ιθαγενείς Σάμι, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τις δικές τους, παραδοσιακές θεραπευτικές τελετουργίες.

Οι διώξεις ξεκίνησαν έπειτα από μια καταστροφική χριστουγεννιάτικη θύελλα, η οποία και κόστισε τη ζωή σε 40 ψαράδες.

Μάλιστα, υπάρχει και ένα ομότιτλο βιβλίο σχετικά με τα συμβάντα. Το μυθιστόρημα Οι μάγισσες του Βάρντε (Εκδόσεις Πατάκη) της Hargrave Kiran Millwood.

Επίσης, θα ήθελα να αναφερθώ και σε μια παρόμοια ιστορία μαγισσών που εντόπισα, η οποία συνέβη το 1590 στην παραλιακή πόλη Βόρειο Μπέργουικ, στην Σκωτία. Τότε που ο βασιλιάς Ιάκωβος Α' της Σκωτίας κατηγόρησε τους κατοίκους της πόλης πως έκαναν μάγια ώστε να προκαλέσουν καταιγίδες καθυστερώντας έτσι το πλοίο που μετέφερε την Δανή μέλλουσα σύζυγό του Άννα. Τότε, απαγγέλθηκαν κατηγορίες σε εξήντα περίπου άτομα. Σ' αυτούς συμπεριλαμβανόταν και ο υπηρέτης του Geillis Duncan, ο οποίος βασανίστηκε και τελικά ενέπλεξε σε όλ' αυτά και κάμποσους από τους πολίτες του Βόρειου Μπέργουικ.

Ακόμη, εντόπισα αρκετές ομοιότητες της ιστορίας και με μια βραβευμένη ταινία ισπανικής παραγωγής. Έχει τον τίτλο Η σύναξη (Coven of Sisters/Akelarre, 2020) και είναι σε σκηνοθεσία Pablo Agüero, ενώ το σενάριο είναι του ίδιου και της Katell Guillou. Διαδραματίζεται το 1609 στη Χώρα των Βάσκων και πρωταγωνιστούν μία ομάδα γυναικών, οι οποίες κατηγορούνται για μαγεία. Ο λόγος; Αφορά το γεγονός πως ενόσω οι άντρες βρίσκονται στη θάλασσα, μερικά κορίτσια του χωριού πήγαν στο δάσος για να χορέψουν. Αυτό το θεώρησε ο δικαστής Rostegui ως πράξη μαγείας και τις συλλαμβάνει.

Εφόσον σας δοθεί η ευκαιρία να την παρακολουθήσετε στο μέλλον –γιατί είμαι απολύτως σίγουρος πως θα επαναληφθεί!– σας την προτείνω ανεπιφύλακτα!

Θεόφιλος Γιαννόπουλος

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Συντελεστές:

Σκηνοθεσία: Μπάρμπαρα Τουμανάντ

Κείμενο: Μαρία Ράπτη

Κίνηση: Δημήτρης Βασιλειάδης

Τραγούδι: Νατάσα Κοψαχείλη

Επιμέλεια μουσικής: Θέατρο του Άλλοτε

Σχεδιασμός σκηνικών: Θέατρο του Άλλοτε

Κατασκευή σκηνικών: Δημήτρης Βασιλειάδης

Σκηνικά αντικείμενα: Μη με λησμόνει art