Κορυφαία πρωταγωνίστρια της ελληνικής σκηνής, θεατρική αντίπαλος της άλλης μεγάλης του θεάτρου Μαρίκας Κοτοπούλη.
Γεννήθηκε το 1887 και το 1901 βραβεύτηκε από τον φιλολογικό σύλλογο Παρνασσός σε διαγωνισμό απαγγελίας μαζί με την Θεώνη Δρακοπούλου που δεν ήταν άλλη από την ποιήτρια Μυρτιώτισσα, μητέρα του μεγάλου ηθοποιού Γιώργου Παπά.
Από την ίδια χρονιά και μέχρι το 1906 συνεργάστηκε με την Νέα Σκηνή του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου. Πραγματοποίησε την πρώτη της θεατρική εμφάνιση με την Ευριπίδεια τραγωδία Άλκηστις ως κορυφαία, στη συνέχεια –που ήταν τόσο γόνιμη– πήρε μέρος στα έργα Αγριόπαπια του Ερρίκου Ίψεν, Λοκαντιέρα του Γκολντόνι (Θεατρίνα), Κράτος του ζόφου του Τολστόι (Ανιούτσκα), Κόρη του Ιεφθάε, Έντα Γκάμπλερ του Ερρίκου Ίψεν, Νιάτα του Ιουλ. Χάλμπε (Άννα), Αντιγόνη του Σοφοκλή, Η στρίγγλα που έγινε αρνάκι του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (Κατερίνα), Ο κύριος Μπρινιόλ και η κόρη του...
Αυτά τα πέντε χρόνια που συνεργάστηκε με την Νέα Σκηνή του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου απέκτησε μια πλούσια και πολύτιμη εμπειρία που της στάθηκε χρήσιμη και απαραίτητη για τους επόμενους ρόλους που κλήθηκε να παίξει.
Την ίδια περίοδο, μια άλλη μεγάλη ηθοποιός, που έμελλε να μείνει στην ιστορία του θεάτρου όπως και η βιογραφούμενη, έκανε τα πρώτα της θεατρικά βήματα στο Εθνικό Θέατρο· γεννήθηκαν την ίδια χρονιά και βγήκαν στο θέατρο περίπου την ίδια περίοδο, έμειναν στην μνήμη των ανθρώπων του θεάτρου και των θεατρόφιλων ως θεατρικές αντίπαλες αλλά και ως δύο μεγάλες κυρίες του θεάτρου που άλλαξαν την εικόνα του και προσέφεραν τόσα πολλά σε αυτό. Όπως ακριβώς είχε συμβεί λίγα χρόνια νωρίτερα με άλλες δύο μεγάλες πρωταγωνίστριες, την Ευαγγελία Παρασκευοπούλου και την Αικατερίνη Βερώνη η οποίες ακόμα και τώρα φημίζονται για τις ερμηνευτικές τους αποδόσεις και για την προσφορά τους στον χώρο του θεάτρου αλλά μνημονεύονται και ως δύο μεγάλες θεατρικές αντίπαλες.
Στην Νέα Σκηνή του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου ήτανε γραφτό, καθώς φαίνεται, εκτός από το να καλλιεργήσει τα υποκριτικά της χαρίσματα, να γνωρίσει και τον πρώτο της σύζυγο, τον μεγάλο και εκλεκτό ηθοποιό του θεάτρου μας και θιασάρχη Μήτσο Μυράτ (1878-1964).
Με την διάλυση όμως της Νέας Σκηνής επήλθε και ο χωρισμός τους. Στην συνέχεια ο Μήτσος Μυράτ παντρεύτηκε την Χρυσούλα Κοτοπούλη, αδελφή της Μαρίκας, απόκτησαν τον μεγάλο ηθοποιό και θεωρητικό του θεάτρου Δημήτρη Μυράτ.
Στη συνέχεια, η Κυβέλη, παίζει σε πολλές ελληνικές και ξένες κωμωδίες με τον έξοχο κωμικό ηθοποιό Κωνσταντίνο Σαγιώρ. Ξεπορτάρισμα του Μπερ, Παριζιάνικο Χου των Κρουασέ - Βαλέφτ, Μαραθώνιος δρόμος του Τίμου Μωραϊτίνη...
Εν τω μεταξύ η Κυβέλη παντρεύτηκε, σε δεύτερο γάμο, τον θεατρικό επιχειρηματία Κ. Θεοδωρίδη και άρχισε να συγκροτεί δικούς της θιάσους. Το 1907 ανεβάζει το Σπίτι της κούκλας του Ερρίκου Ίψεν και το 1908 την Δεσποινίς Τζούλια του Αυγούστου Στρίντμπεργκ με τον Ν. Παπαγεωργίου. Θα ανεβάσει στο θερινό θέατρο Πανελλήνιον την Φωτεινή Σάντρη του Γρηγορίου Ξενόπουλου (1908). Είναι η αρχή μίας πολύ πλούσιας και ενδιαφέρουσας συνεργασίας μεταξύ της μεγάλης Ελληνίδας ηθοποιού και του πολυγραφότατου θεατρικού συγγραφέα, ο οποίος έγραφε έργα για αυτήν, αφού την θαύμαζε τόσο πολύ για τις υποκριτικές της επιδόσεις και για τα σκηνικά της χαρίσματα. Κάποια από τα έργα αυτά (τα οποία παίζονται ακόμα με μεγάλη επιτυχία): Ραχήλ, Καλλιόπη στον Πειρασμό, Μαρία στο Ψυχοσάββατο, Θάλεια στο Χερουβείμ, Έμμα στην Μονάκριβη και Ζευγάρωμα.
Η Κυβέλη στέγασε τον θίασο της στο θέατρο Βαριετέ, εκεί εμφανίστηκε και σε αντρικό ρόλο, υποδύθηκε τον μεγάλο Άγγλο ποιητή Βύρωνα σε έργο του Σπ. Ποταμιανού (στην διανομή του οποίου ήταν και οι: Αγνή Ροζάν, Αθ. Μαρίκο, Ν. Παπαγεωργίου, Ν. Ροζάν, Σ. Αλκαίου). Με μεγάλη ευκολία μπορούσε να παίξει τόσο δραματικούς όσο και κωμικούς ρόλους. Ανεβάζει την γαλλική κωμωδία του Ζορζ Φεϊντό Τον νου σου στην Αμέλια. Την ίδια χρονιά έπαιξε και στο θέατρο Οντεόν στην Κωνσταντινούπολη με τον σπουδαίο ηθοποιό Εδμόνδο Φιρστ.
Την ίδια χρονιά, το θέατρο Βαριετέ παίρνει το όνομα της μεγάλης ηθοποιού: Θέατρο Κυβέλης. Εκεί θα παρουσιάσει ένα αξιόλογο και πολύ ενδιαφέρον ρεπορτόριο με Έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς σε έργα του Σαίξπηρ, του Γκαίτε, του Μέτερλινγκ, του Ίψεν αλλά και του Δημητρίου Κορομηλά.
Το 1911 κάνει μία από τις μεγαλύτερες θεατρικές επιτυχίες της, με την Άγνωστο του Μπίσον, την Γυναίκα του Ι. Πολέμη, την Κυρία του Μαξίμ του Φεϊντό, Φρύνη του Πολέμη, Σαπφώ κ.α.
Υποδύθηκε την Ιουλιέτα στην σαιξπηρική τραγωδία Ρωμαίος και Ιουλιέτα την Κρουστάλλω στον Αγαπητικό της βοσκοπούλας του Κορομηλά, την Παριζιάνα του Μπεκ, τη Τζοκόντα του Ντ' Ανούντσιο, την Μαρία την Μαγδαληνή του Μέτερλινγκ, την Κυρα-Φροσύνη του Σωτ. Σκίπη, την Μαργαρίτα στον Φάουστ του Γκαίτε (σε σκηνοθεσία του μεγάλου Θ. Οικονόμου), την Έντα Γκάμπλερ του Ίψεν, Γαλάτεια του Σπ. Βασιλειάδη, την Κυρία με τας καμελίας του Αλ. Δουμά.
Το 1926 βρίσκεται στο θέατρο Διονύσια (πρώην Συντάγματος), όπου ανεβάζει το έργο του Μπουρντέ Αιχμάλωτος, το Ρομάντζο των Ντε Φλερ - Ντε. Κρουασέ κ.α.
Το 1932 είναι η χρονιά που θα ενωθεί για πρώτη φορά, καλλιτεχνικά, με το άλλο μεγάλο θεατρικό φαινόμενο που ακούει στο όνομα Μαρίκα Κοτοπούλη. Τα έργα που έμελλαν να ενώσουν επί σκηνής τις δύο μεγάλες πρωταγωνίστριες ήταν η Μαρία Στιούαρτ του Φρειδερίκου Σίλερ, Το επάγγελμα της κυρίας Γουόρεν του Μπερνάρ Σω καθώς και άλλα. Η συνεργασία τους κράτησε μέχρι τον Δεκέμβριο του 1935 και έπειτα ακολούθησε η κάθε μία τον δικό της θεατρικό δρόμο ξεχωριστά.
Εντωμεταξύ, η Κυβέλη παντρεύτηκε για τρίτη φορά με τον Έλληνα πολιτικό Γεώργιο Παπανδρέου. Έμεινε για κάποια χρόνια εκτός θεάτρου και επανεμφανίστηκε με τον θίασο της κόρης της Μιράντας Μυράτ και του Γιώργου Παπά και στη συνέχεια έφυγε μαζί με τον σύζυγό της για την Μέση Ανατολή.
Επέστρεψε στο θέατρο το 1950 με το έργο Τα παιδιά του Εδουάρδου στο θέατρο Ντορέ. Σταμάτησε να συγκροτεί δικούς της θιάσους και συνεργαζόταν με τις Κρατικές σκηνές και με θιάσους άλλων θιασαρχών.
Με το Εθνικό Θέατρο θα συνεργαστεί στις παραγωγές: Το μυστικό της κοντέσσας Βαλαίρενας το 1953 και το 1962, στον Γλάρο του Τσέχωφ το 1957 κ.α.
Με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος αρχίζει τη συνεργασία της από το 1963 δίνοντας και εκεί μεγάλες ερμηνείες, Το νησί της Αφροδίτης, στον Ματωμένο γάμο του Λόρκα, στο Ένα ηλιόλουστο πρωινό των αδελφών Γκιντερό.
Στον κινηματογράφο έπαιξε για πρώτη φορά στον Κακό δρόμο του Ε. Μουχσίν, το 1932, ενώ το 1956 πραγματοποίησε την ταινία Η άγνωστος που βασίστηκε στην θεατρική της επιτυχία.
Τιμήθηκε με το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών, τον Ανώτερο Ταξιάρχη Ευποιίας και το γαλλικό Μετάλλιο Ακαδημαϊκών Δαφνών.
Δύο κόρες της έγιναν επίσης ηθοποιοί και σχημάτισαν δικούς τους θιάσους, η Μιράντα Μυράτ (από τον πρώτο της γάμο) και η Αλίκη Θεοδωρίδου (από τον δεύτερο).
Η Κυβέλη έφυγε από τη ζωή το 1978.
Ο Γιάννης Σιδέρης γράφει για την Κυβέλη:
Το κοινό γνώρισμα της Κυβέλης, ως πρωταγωνίστριας ενός ορισμένου καιρού, είναι το παρουσίασμα επί σκηνής μίας αδέσμευτης προσωπικότητας που κυριαρχεί πάνοπλη, όχι για να σβήσει τους άλλους παρά γιατί αυτό αποτελούσε τον καταστατικό χάρτη του είδους της, των βουλεβάρτων. Προς τα εκεί, επί εβδομήντα χρόνια έχει κατευθύνει το μεγαλύτερο μέρος της ηθοποιίας της η Ευρώπη και βέβαια το νέο ελληνικό θέατρο, που δεν είναι ως προς τους αστέρες του καθόλου κατώτερο από το γαλλικό τουλάχιστον.
Μία τέτοια γεύση πρέπει να έχει το παίξιμό της εκτός αν, ευπροσάρμοστη όπως είναι, θέλησε να υποταχθεί στον τωρινό ρυθμό του τρόπου των «συνόλων», που παρουσιάζει πιο άχρωμους τους ηθοποιούς, επειδή και τα τάλαντα μιας μικρόχαρης εποχής είναι συνήθως παρακατιανά και η επίδραση των κακών βαλκανικών μας σκηνοθετών εξουθενωτική.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες καθώς και η φωτογραφία αντλήθηκαν από την εγκυκλοπαίδεια του Θεόδωρου Έξαρχου Έλληνες ηθοποιοί: Αναζητώντας τις ρίζες, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Δωδώνη καθώς και από το βιβλίο του Μαρίνου Κουσουμίδη Γυναικοκρατία στο θέατρο, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γιάννης Β. Βασδέκης.
