koukidaki: Μοντέρνα απελευθέρωση

Δημιουργικοί διάλογοι

Tο αίσθημα της καταπίεσης

Σε συζήτηση που έγινε από την τηλεόραση με θέμα τον γυμνισμό ή την δικαίωσή του, η τελευταία φάνηκε να γίνεται γενικά αποδεκτή γιατί απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα ρούχα, που τον καταπιέζουν.

Βαθμιαία απελευθέρωση

Όπως παρατηρήθηκε υπήρξε μια βαθμιαία απελευθέρωση μέσω των ρούχων που ξεκινάει από τον «αστράγαλο», και περνώντας από το μπικίνι και το μονοκίνι, καταλήγει στον γυμνισμό και στον οποίο υπογραμμίστηκε, συμμετέχουν κυρίως μορφωμένοι ξένοι.

Το ερώτημα που δεν έγινε

Σεβαστό το αίσθημα της καταπίεσης, που νιώθουν ορισμένοι συνάνθρωποί μας απ' τα ρούχα ή και το αίτημα της δυνατότητας για μια έκφρασή του. Εκείνο όμως που προβληματίζει κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο είναι ένα βασικό ερώτημα, που προκύπτει από μόνο του πια και που οι αξιότιμοι συζητητές στην μικρή οθόνη δεν έθεσαν καν.

Η αποκτηθείσα ήδη απελευθέρωση –απ' τον αστράγαλο ως το μπικίνι– τι έγινε; Πόσο οι τόσες δεκαετίες απελευθέρωσης –πριν και μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο– απελευθέρωσαν τους ανθρώπους και πόσο διαμόρφωσαν την προσωπικότητά τους, τέτοια ώστε να το νιώσει η κοινωνία μας ότι έχει να κάνει με ελεύθερους, υπεύθυνους, συνειδητούς ή με μια λέξη, ολοκληρωμένους ανθρώπους;

Καθολική απελευθέρωση;

Φυσικός ο αντίλογος ότι μόνο από τα ρούχα δεν μπορεί να προκύψει η καθολική απελευθέρωση του ατόμου. Αν και υπάρχει η υποσυνείδητη –ή μεταφυσική– πίστη των θιασωτών του είδους –ή κι όποιου άλλου είδους– στο αντίθετο: Γι' αυτό κι ακολουθούν τυφλά την κάθε παρόμοια μόδα.

Πλήθος απελευθερώσεων

Αλλά δεν είναι αυτή, του σώματος, η μόνη μόδα ή τάση για την κατακρήμνιση των «ταμπού», δεν είναι η μόνη «απελευθέρωση». Κι εδώ και καιρό, πολύ πιο πριν, στο εξωτερικό έχουμε πλήθος απελευθερώσεων:

Από την οικογένεια: Οι νέοι, που φεύγουν απ' το σπίτι ή απειλούν να φύγουν, που αποστασιοποιούνται από τους «σκουριασμένους» γονείς τους –και την αγάπη τους– ή τους ξεφορτώνονται στο γηροκομείο. Το ίδιο εύκολα, δεν παντρεύονται ή χωρίζουν ή κάνουν παιδιά χωρίς οικογένεια,

Από τους μεγαλύτερους ή το παρελθόν: To χάσμα των γενεών, η περιφρόνηση της πείρας, της ρίζας, της ιστορίας, του παρελθόντος,

Από την εκκλησία: Η οποία κι όταν ακόμη δεν εμπνέει ένα τυπικό ή χαλαρό δεσμό, πάντως βρίσκεται μακριά από τον παλαιό, καταπιεστικό της ρόλο,

Από την πατρίδα: Το ίδιο, δεν ηγείται και, δυστυχώς, δεν εμπνέει. Θεωρείται πια ντεμοντέ είδος στους –σνομπ– προοδευτικούς και διανοούμενους κύκλους μας κυρίως,

Από τις υλικές ανάγκες: Οι πολλοί απολαμβάνουν και τις σύγχρονες ανέσεις και με έγχρωμη τηλεόραση,

Από τον χρόνο: Η εργασία έχει μειωθεί σημαντικά σε κόπο και χρόνο. Μένει πολύς ελεύθερος χρόνος, που οι παλιοί της εποχής του «αστραγάλου», ούτε στο όνειρό τους είχαν δει,

Από τους αισθητικούς κανόνες: Ο καθένας ντύνεται όπως θέλει, ζωγραφίζει όπως θέλει, κι όλα –και τα μέτρια– είναι ευπρόσδεκτα και ευκολοχώνευτα από την ανοιχτή ή ανεκτική σύγχρονη κοινωνία,

Από την κοινωνική συμβατικότητα: Πολλά –συχνά αηδή και ανόητα– λέγονται και γίνονται ελεύθερα, μακριά από κάθε κοσμιότητα, με τρόπους που δεν υπακούν σε κανόνες,

Από τον άνδρα η γυναίκα - από τους γονείς τα παιδιά: Υπάρχει χαλαρή εξάρτηση ή και καθόλου.

Όλες αυτές οι «απελευθερώσεις» δεν θα έπρεπε να οδηγήσουν, ιδιαίτερα τους ξένους που προηγούνται, σε καθολική απελευθέρωση, σε πραγματικά ελεύθερους ανθρώπους;

Θλιβερή πραγματικότητα

Κάτι τέτοιο όμως δεν συμβαίνει. Και οι στοχαστές και οι κοινοί άνθρωποι το διαπιστώνουμε διαρκώς. Λείπουν ασφυκτικά οι Άνθρωποι. Λείπουν οι Ηγέτες σε κάθε τομέα. Λείπουν -ή σχεδόν- οι αγωνιστές του αγωνιστικού ανθρωπισμού. Μας πλημμυρίζουν ανθρωπάκια, ψιλικατζήδες της ζωής, κερδοσκόποι, αριβίστες, μωροφιλόδοξοι ή συμβιβαζόμενοι με κάθε κατάσταση, με κάθε ψέμα, με κάθε απατεωνιά από συμφέρον ή από φόβο ή κι απ' τα δύο.

Κάλπικα πρότυπα

Τιμούμε ή και ηρωοποιούμε κάποιους ανθρώπους των γραμμάτων ή της κοινωνικής και πολιτικής ζωής και συνήθως ξέρουμε ή υποψιαζόμαστε ότι οι άνθρωποι υπήρξαν μικροί, προσαρμοσμένοι, συμβιβασμένοι και συναλλασσόμενοι... Έτσι αναγνωρίστηκαν αλλά δεν ακτινοβόλησαν. Ακολούθησαν το ρεύμα, δεν ηγήθηκαν. Κολάκεψαν ή δημαγώγησαν το πλήθος, δεν το ανέβασαν με την –σκληρή συχνά– αλήθεια, που όμως ελευθερώνει...

Αντί για ελεύθερους ανθρώπους έχουμε κομφορμιστές ή γραφειοκράτες κάθε είδους. Ή νευρωτικούς και αγχώδεις ανθρώπους, που γεμίζουν τα γραφεία των ψυχιάτρων, αναζητώντας τουλάχιστον λίγον ύπνον.

Μια και η ψυχική γαλήνη ή η ευτυχία είναι μακρινές κι άπιαστες έννοιες και, πάντως, δεν εξασφαλίζονται από την βιοχημεία, αντί γι' αγωνιστές της ζωής έχουμε τα εικοσάχρονα γερόντια, χωρίς όνειρα, χωρίς ιδανικά, ψυχικά αφυδατωμένα... που αναζητούν σε βίτσια και σε ναρκωτικά, στο σεξ και στη βία κάποιο νόημα ζωής, κάποιο λόγο επιβίωσης.

Καίρια ερωτήματα

Η τραγική αυτή πραγματικότητα οδηγεί σε ερωτήματα ή υποψίες: Μήπως όλες αυτές οι «απελευθερώσεις», θεμιτές κατ' αρχήν και ιστορικά νοητές δεν έχουν τη θεμελιακή ή μοναδική σημασία που τους δίνουμε; Μήπως δίνοντάς τους απόλυτη ή πρωταρχική αξία, εξασφαλίζουμε την καθολική απογοήτευση από τη διάψευση ελπίδων και προσδοκιών, και άρα τις μετατρέπουμε σε ουτοπία που οδηγεί και εξηγεί την κάθε είδους επιθετικότητα;

Ελευθερία προς

Μήπως δεν μπορούμε να κάνουμε κι αλλιώς, μια και ζούμε μέσα σε μια ψύχωση απληστίας, που θέλει όλα να τα δοκιμάσει ή να τ' αποκτήσει; Είναι καιρός, σαν αντιστάθμισμα στις ελευθερίες από... να απαντήσουμε με την Ελευθερία προς... και άρα με την ενσυνείδητη υπευθυνότητα, όπως ρεαλιστικά θεμελιώνει κι αναπτύσσει στο θαυμάσιο υπαρξιακό βιβλίο του Λογοθεραπεία ο Φαμπρί. Μήπως αυτή η απληστία αποτελεί το ερζάτς της απωθημένης μας υπερβατικότητας, που κατά τον Γιάσπερς, είναι φυσική για τον άνθρωπο;

Η ελευθερία έχει μεταφυσικές προεκτάσεις και στο τέλος τέλος μόνο υπερβατική απάντηση μπορεί να υπάρξει. Kι αν δεν είμαστε σε θέση ν' αναζητήσομε ή να δεχτούμε τέτοια απάντηση;.. Ή μήπως όλη αυτή η γύρω μας απογοήτευση θεμελιώνει μιαν ωριμότητα γι' αυτήν;

Προσωπικότητες, αγωνιστές δείχνουν το δρόμο

Σύγχρονες προσωπικότητες όπως: τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Νταγκ Χάμερσκελντ (1905-1961, Δείχτες πορείας), τον Μπερνάρ Κουσνέρ. (Γιατροί του Κόσμου), τον Γουίλιαμ Σάρκλιφ (εξουδετέρωσε το πρόγραμμα κατασκευής του S. S.T. υπερηχητικού τζετ της Μπόινγκ και θεμελίωσε την τεχνολογική εκτίμηση, Η.Π.Α. 1973), το ζεύγος Χάουζερ-Μενουχίν και άλλοι πολλοί, όπως τους περιγράφει ένας χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του αγωνιστικού ανθρωπισμού, ο Αυστριακός κοινωνιολόγος Ρόμπερτ Γιούνγκ στο βιβλίο του Ο άνθρωπος της χιλιετηρίδας, είναι αναντικατάστατοι οδηγοί προς την ελευθερία;

Προσωπικότητες του Αγώνα του Καλού

Μήπως άραγε θα έπρεπε να προβάλλονται και να συζητούνται, κι από την τηλεόραση, κυρίως τέτοιες προσωπικότητες του Αγώνα του Καλού. Οι οποίοι βέβαια δεν περιμένουν από κάποιο «φύλλο συκής» την απελευθέρωση –όπως τις ατέρμονες «απελευθερώσεις» που όπως και κάποια τηλεφωνήματα τηλεθεατών υποψιάζονται, αποπροσανατολίζουν και δεν οδηγούν παρά σε νέα αδιέξοδα. Μέσα στην εποχή μιας απρόσωπης και μαζοποιημένης ζωής, πρέπει να ανακαλύψουμε και να δώσουμε τη θέση της στην προσωπικότητα.

Το αίτημα για την αναζήτηση του ανθρώπινου προσώπου, που έχει εξαφανισθεί μέσα στα ορθολογιστικά, τεχνοκρατικά ή ιδεολογικά συστήματα, είναι πρωταρχικό;

Για έναν νέο, ανθρωποκεντρικό πολιτισμό

Οι νεότερες τάσεις, επιδιώξεις και εκδηλώσεις των νέων, όπως η αποθεοποίηση του σεξ, η επαναφορά του ρομαντισμού στον έρωτα, η υποχώρηση του παραλογισμού στην τέχνη, η προτίμηση του λογοτεχνικού αντί του πολιτικοποιημένου βιβλίου, οδηγούν ή πάντως δείχνουν προς έναν νέο, ανθρωποκεντρικό πολιτισμό!

Π.Δ. Ροζάκης