Πώς εμπνευστήκατε τον τίτλο του βιβλίου σας;
Αρετή Δόνου: Ως παιδοψυχολόγος εστίασα στο πώς η τέχνη μπορεί να γίνει ένα πολύτιμο ψυχοεκπαιδευτικό εργαλείο και να «χτίσει» συναισθηματικά δυνατά παιδιά, τα οποία αντιμετωπίζουν τις καθημερινές δυσκολίες με αυτοπεποίθηση και ηρεμία, παιδιά με ψυχική ανθεκτικότητα όπως λέμε. Έτσι, «πάντρεψα» τις δύο μου αγάπες, την ψυχολογία και την Art Therapy και… ιδού ο τίτλος: «Με πινέλο και ψυχή»! Δηλαδή με φαντασία, δημιουργικότητα, τέχνη αλλά και με γνώση, ενσυναίσθηση, όμορφη γονεϊκή σύνδεση!
Με πινέλο και ψυχή ζούμε όμορφα, συνδεόμαστε ειλικρινά, ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας με αυτοπεποίθηση και δύναμη! Αυτός άλλωστε ήταν και ο στόχος του βιβλίου: να εξοικειώσω παιδιά και γονείς με την θεραπευτική, εκπαιδευτική και ψυχοσυναισθηματική διάσταση της τέχνης. Μέσα από δέκα όμορφες και διδακτικές ιστορίες, που μας συστήνουν τα εμβληματικότερα έργα τέχνης στην ιστορία! Μέσα από την ιδιαίτερη τεχνοτροπία και τις αγαπημένες θεματικές κάθε ζωγράφου, το παιδί μπορεί να λάβει πολύτιμα διδάγματα για τη ζωή του! Για παράδειγμα, ο Βαν Γκογκ εστίασε στα μικρά, καθημερινά πράγματα, άρα μπορεί να μας μάθει πολλά για την καθημερινή ευγνωμοσύνη σε ό,τι έχουμε! Ο Ντεγκά απέδωσε με δεξιοτεχνία την προσπάθεια των μικρών μπαλαρίνων, έτσι μας υπενθυμίζει την αξία της προσπάθειας, της συνεργασίας και της επιμονής. Ο Γαΐτης τόλμησε να αποτυπώσει ανθρώπους που ξεχωρίζουν από τη μάζα, τονίζοντας την ομορφιά της διαφορετικότητας! Ο Πικάσο ίσως να μην έφτιαχνε ποτέ όλα αυτά τα μοναδικά κυβιστικά του έργα, αν δεν είχε δυσλεξία. Έτσι, μεταμόρφωσε την αδυναμία του σε δύναμη, πίστεψε στον εαυτό του και έκανε τη διαφορά! Έτσι και άλλοι εμβληματικοί ζωγράφοι: Μονέ, Ρενουάρ, Κλιμτ, Σαγκάλ... κάθε ζωγράφος και μια διαφορετική διάσταση της συναισθηματικής ενδυνάμωσης! Κάθε έργο τέχνης και μια διαφορετική ιστορία ψυχικής ανθεκτικότητας!
Στο βιβλίο σας αναφέρεστε στον όρο «ψυχική ανθεκτικότητα». Θα θέλατε να μας μιλήσετε γι' αυτό; Ποια η σημασία της ψυχικής ανθεκτικότητας όσον αφορά τα παιδιά μας;
Α.Δ.: Πέρα από δύσκολες ορολογίες και επιστημονικές θεωρίες, η έννοια της ψυχικής ανθεκτικότητας είναι κάτι απλό αλλά και ουσιαστικό ταυτόχρονα. Ως ψυχική ανθεκτικότητα εννοούμε την ικανότητα του ατόμου να ξεπερνάει μικρές ή μεγαλύτερες δυσκολίες στην καθημερινότητά του. Η ικανότητα αυτή στηρίζεται στον έλεγχο της δύσκολης κατάστασης και στην ενίσχυση της προσωπικότητάς μας μέσα από αυτή τη διαδικασία. Με απλά λόγια, είναι η ικανότητα που έχουμε να αντεπεξερχόμαστε τις αντιξοότητες και να επανερχόμαστε, λίγο πιο δυνατοί και λίγο πιο «σοφοί»! Αν συλλογιστεί ο καθένας από εμάς, θα εντοπίσει πολλές περιστάσεις στις οποίες δυσκολεύτηκε αλλά τελικά βρήκε λύση, τα κατάφερε, προσαρμόστηκε με έναν δημιουργικό τρόπο. Τα ψυχικά ανθεκτικά άτομα αντιμετωπίζουν τα καθημερινά προβλήματα ως προκλήσεις αυτοβελτίωσης και όχι ως εμπόδια, έχοντας ως εφόδιο έναν εναλλακτικό και δημιουργικό τρόπο σκέψης! Κάθε μέρα τα παιδιά μας αντιμετωπίζουν διάφορες στρεσογόνες καταστάσεις: μπορεί να είναι μία ήττα σε ένα παιχνίδι, ένα τεστ που πρόκειται να γράψουν ή μία παρατήρηση από το δάσκαλό τους, έως καταστάσεις πιο πολύπλοκες όπως ο ερχομός ενός αδερφού, ένα διαζύγιο ή η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πόσο σημαντικό είναι τα παιδιά μας να μάθουν να αντέχουν στις δυσκολίες και να χτίζουν προσωπικότητες με ισχυρή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό κι εμείς οι μεγάλοι να αντιμετωπίζουμε τα καθημερινά προβλήματα ως ευκαιρίες εξέλιξης και όχι ως εμπόδια, προωθώντας έτσι έναν θετικό τρόπο σκέψης και για τα παιδιά μας! Ωστόσο, το καλό νέο είναι πως η ψυχική ανθεκτικότητα χτίζεται! Είναι ένας συνδυασμός θετικού mindset και μάθησης! Και πιστεύω ότι μέσα από το βιβλίο οι γονείς θα βρουν πολλούς όμορφους τρόπους να ενδυναμώσουν συναισθηματικά τα παιδιά τους!
Στο βιβλίο σας αναφέρετε τη φράση: «Η τέχνη μιμείται τη ζωή.». Θέλετε να μας το εξηγήσετε;
Α.Δ.: Βεβαίως. Λέγοντας πως «Η τέχνη μιμείται τη ζωή» ήθελα να φέρω τα παιδιά σε επαφή με την τέχνη, ώστε να μη την θεωρούν μόνο ως ένα μακρινό αντικείμενο σε ένα αυστηρό μουσείο, που δεν πρέπει να αγγίζουμε. Ήθελα να τους δείξω πως η τέχνη είναι δίπλα μας, κρύβεται στην απλότητα και στην καθημερινότητα, αλλά κυρίως μέσα μας. Αρκεί να έχουμε ανοιχτά τα μάτια της ψυχής μας και να βρίσκουμε παντού την ομορφιά! Κυρίως την εσωτερική μας ομορφιά, τις δυνάμεις μας, τις βάσεις της αυτοεκτίμησής μας. Επιπλέον, ήθελα να δείξω πως η τέχνη χαλαρώνει, διδάσκει, οξύνει τη φαντασία και την εναλλακτική σκέψη... κι όλα αυτά μέσα από την αλληλεπίδραση με τον άλλον! Όπως και η γονεϊκότητα! Στηρίζεται στην αλληλεπίδραση γονέα - παιδιού, μέσα σε ένα περιβάλλον σεβασμού, αγάπης, δημιουργικότητας! Γι' αυτό τον λόγο και διάλεξα να διανθίσω το βιβλίο με πολλές δραστηριότητες Art Therapy, καθώς και φύλλα εργασίας, ώστε το βιβλίο να γίνει μια γέφυρα όμορφης και δημιουργικής αλληλεπίδρασης γονιού - παιδιού! Γονείς και παιδιά μαζί να φτιάξουν τέχνη, να επικοινωνήσουν και να συνδεθούν ουσιαστικά!
Επίσης, στο βιβλίο σας αναφέρετε πως «πολλές φορές η ευτυχία μας δεν βρίσκεται γύρω μας, αλλά στο μυαλό μας. Κι αυτό είναι το δικό μας σεντούκι του θησαυρού». Θέλετε να μας πείτε τι εννοείτε;
Α.Δ.: Τι είναι τελικά η ευτυχία; Είναι τα ίδια τα συμβάντα ή τα αντικείμενα στη ζωή μας ή το νόημα που τους δίνουμε; Οι ψυχολόγοι κατέληξαν πως η ευτυχία συνίσταται κυρίως στην εκπλήρωση των συναισθηματικών μας αναγκών, της ανάγκης για ασφάλεια, για αυτοεκτίμηση και για αυτοπραγμάτωση, για την δυνατότητα δηλαδή να ξεδιπλώσουμε τον πιο όμορφο εαυτό μας μέσα σε συνθήκες αποδοχής και σεβασμού. Επομένως, η ευτυχία είναι κάτι που καλλιεργείται! Μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά μας να εστιάζουν στο θετικό, να αναπτύξουν ένα θετικό και υποστηρικτικό εσωτερικό διάλογο, να μη λυγίζουν στις δυσκολίες αλλά να τις αντιμετωπίζουν ως θετικές και φυσιολογικές προκλήσεις αυτοβελτίωσης. Η ευτυχία σε μεγάλο βαθμό είναι επιλογή! Οι ευτυχισμένες μας στιγμές γίνονται ο προσωπικός μας θησαυρός σε δύσκολες συγκυρίες. Και είναι σημαντικό να διαφυλάσσουμε και να εμπλουτίζουμε αυτό τον προσωπικό θησαυρό!
Είστε ευχαριστημένη με τη συνεργασία σας με τις εκδόσεις Πεδίο;
Α.Δ.: Το «Με πινέλο και ψυχή» ήταν το πρώτο μου συγγραφικό πόνημα, το οποίο αγκάλιασαν οι εκδόσεις Πεδίο από την πρώτη στιγμή! Πίστεψαν σε αυτό και στον σκοπό του, στο να βοηθήσει δηλαδή ψυχοσυναισθηματικά τόσο τα παιδιά όσο και τους γονείς. Είναι γνωστό άλλωστε πως ο συγκεκριμένος εκδοτικός έχει πολύ μακριά ιστορία στην έκδοση εκλεκτών βιβλίων ψυχολογίας και διαπαιδαγώγησης. Ήταν πραγματικά χαρά αλλά και τιμή να συνεργαστούμε!
Στο βιβλίο σας αναφέρετε ότι: «Η διαφορετικότητα είναι ομορφιά.». Τι εννοείτε;
Α.Δ.: Μία από τις δέκα θεματικές που αναπτύσσονται στο βιβλίο είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας. Ζούμε σε έναν πολύπλοκο, πολυπολιτισμικό κόσμο με δυστυχώς μικρή ανοχή στο διαφορετικό. Το θέμα της άκριτης βίας και μη αποδοχής, όπως όλοι γνωρίζουμε, έχει πάρει τελευταία τεράστιες διαστάσεις. Ήδη ως παιδοψυχολόγος μιλάω καθημερινά με παιδιά και εφήβους που θέλουν τόσο πολύ να ενσωματωθούν σε μια παρέα, καταπνίγοντας τα στοιχεία που τους διαφοροποιούν. Έτσι, στο τέλος χάνουν τον εαυτό τους... Επομένως, είναι σημαντικό σε αυτές τις τρυφερές ηλικίες να μάθουμε τα παιδιά μας να αναγνωρίσουν τη μοναδικότητά τους και να την αγκαλιάσουν! Η διαφορετικότητα είναι ομορφιά! Είτε φοράμε γυαλιά, είτε έχουμε παραπάνω ή παρακάτω κιλά, είτε έχουμε μια αναπηρία, είτε απλά έχουμε μια μαθησιακή δυσκολία, είτε έχουμε διαφορετικό χρώμα ή χαρακτηριστικά διαφορετικά από τους πολλούς, αυτά είναι που μας δίνουν ομορφιά και πρέπει να μάθουμε να τα βλέπουμε με έναν θετικό τρόπο. Ο κόσμος θα ήταν βαρετός αν ήμασταν όλοι ίδιοι, όπως και στους πίνακες του Γαΐτη, που υπάρχουν στο βιβλίο. Αν αγαπήσουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας, θα τον αγαπήσουν και οι άλλοι! Αυτό είναι το κεντρικό μήνυμα!
Είναι εύκολο στις μέρες μας κανείς να γίνει «Ένα πολύχρωμο κορίτσι μέσα στους γκρίζους ανθρώπους» όπως μας αναφέρετε;
Α.Δ.: Πιστεύω πως ναι, είναι εφικτό! Όχι εύκολο, αλλά εφικτό! Και αυτό το λέω όχι ως ρομαντική ή ιδεαλίστρια, αλλά έχοντας δει πολλούς ανθρώπους να ανθίζουν, αν έχουν τις σωστές συνθήκες γύρω τους! Σε αυτό βοηθάνε κάποιοι σημαντικοί, υποστηρικτικοί άνθρωποι στη ζωή μας. Βοηθά η τέχνη, η μουσική, οι ποιοτικές συζητήσεις μέσα σε κλίμα αποδοχής και σεβασμού. Βοηθά φυσικά η δουλειά που κάνουμε με τον εαυτό μας, μέσα σε μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία όπου δουλεύουμε τα δύσκολα ή πληγωμένα μας κομμάτια και μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Και φυσικά βοηθούν τα βιβλία, πολλά υπέροχα βιβλία που προωθούν το γονεϊκό έργο και εμπνέουν τα παιδιά! Εύχομαι και το «Με πινέλο και ψυχή» να συμβάλει με το δικό του ταπεινό τρόπο στο να ανθίσουν πολλά παιδιά και πολλοί γονείς και να απολαύσουν μαζί το υπέροχο ταξίδι της γονεϊκότητας!
Ποια είναι τα άμεσα σχέδια σας;
Α.Δ.: Θα κάνω spoiler λοιπόν αφού με ρωτάτε! Ήδη οι εκδόσεις Πεδίο ετοιμάζουν το επόμενο έργο μου, το οποίο αναφέρεται στη διαχείριση του άγχους στα παιδιά, μέσα από πολλές πολλές ασκήσεις και δραστηριότητες. Ετοιμάζουμε το απόλυτο εγχειρίδιο διαχείρισης του άγχους σε παιδιά και εφήβους! Είναι κάτι που ως ψυχολόγος βλέπω ότι χρειάζονται τόσο οι γονείς όσο και εμείς οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας και εύχομαι να αγαπηθεί όσο και το «Με πινέλο και ψυχή»!
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Η Αρετή Δόνου είναι ψυχολόγος Μ.Ed - παιδοψυχολόγος και γνωστική αναλυτική ψυχοθεραπεύτρια εφήβων και ενηλίκων. Έχει εκπαιδευτεί σε μεθόδους παρέμβασης και θεραπείας καθώς και στη χορήγηση πληθώρας ψυχομετρικών και προβολικών εργαλείων. Έχει εξειδικευτεί επίσης στην ειδική αγωγή, στη διάγνωση και αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών και στον συντονισμό σχολών γονέων. Έχει συμμετάσχει ως ομιλήτρια σε πλήθος επιμορφωτικών-εκπαιδευτικών σεμιναρίων και ημερίδων. Τα τελευταία 16 χρόνια παρέχει τις υπηρεσίες της στον χώρο της ψυχικής υγείας, της ειδικής εκπαίδευσης και της συμβουλευτικής. Σήμερα εργάζεται ως ψυχολόγος στα ΚΕΔΑΣΥ του Υπουργείου Παιδείας.
