Αριάδνη Μιχαηλάρη
Γεια σου Αριάδνη. Ας ξεκινήσουμε μία συζήτηση που ως τώρα δεν κάναμε ποτέ. Καταρχάς, τι θα έλεγες αν σε ρώταγα για το Μανταμάδο Λέσβου απ' όπου κατάγεσαι;
Αριάδνη Μιχαηλάρη: Η Λέσβος είναι ένα νησί με ιστορία· τυχαίνει να είναι η καταγωγή μου από εκεί και με συνδέουν μνήμες και αφηγήσεις. Μεγάλο μέρος των κατοίκων είναι πρόσφυγες από τη Μ. Ασία και ακόμη βιώνεις και νιώθεις το στοιχείο αυτό έντονα. Εκατό χρόνια μετά και δυστυχώς η όμορφη θάλασσα γύρω από το νησί γίνεται κόκκινη ξανά από το αίμα ανθρώπων που τρέχουν να σωθούν. Ο κόσμος άνοιξε την αγκαλιά του, πάντα θυμάμαι την εικόνα των γιαγιάδων που δίνουν γάλα στο μικρό προσφυγόπουλο. Ο κόσμος και οι λαοί δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα, τους ενώνει ο πόνος μέσα από τις γενεές. Κάποτε, ακριβώς στην ίδια θέση ήταν οι γονείς και οι παππούδες τους, ωστόσο το κράτος αντί να βοηθήσει, αντί να καλύψει τις ανάγκες των προσφύγων τους έχτισε «στρατόπεδα συγκέντρωσης» με άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Έφτιαξε φυλακές ψυχών. Εγκατάλειψη, φτώχεια, κακοποιήσεις, θάνατοι. Η κυβέρνηση και το Υπουργείο Μετανάστευσης είναι υπεύθυνοι για την αθλιότητα που επικρατεί στα κέντρα –φυλακές, κλειστές ή ανοιχτές. Δεν κάνουν τίποτα για να εξασφαλίσουν αξιοπρεπείς και ασφαλείς συνθήκες διαβίωσης σε πρόσφυγες και μετανάστες.
Λέσβος, Καρά Τεπέ, Μόρια, προσφυγιά 1922-2023. Ποιες οι σκέψεις σου;
Α.Μ.: Πρέπει να κλείσει η φυλακή του Καρά Τεπέ. Γιατί περί φυλακής πρόκειται. Όλοι οι πρόσφυγες και μετανάστες να απεγκλωβιστούν, να τους δοθούν χαρτιά για τις χώρες προορισμού τους, να καταργηθούν όλες οι συμφωνίες της Ε.Ε. που τους εγκλωβίζουν και για όσους παίρνουν άσυλο να υπάρχει μέριμνα και οργάνωση από το κράτος για την κοινωνική τους ένταξη. Αυτά πρέπει να γίνουν εκατό και πλέον χρόνια μετά μετά το 1922.
Πάμε σ' ένα άλλο θέμα. Πόσο ουσιαστικά ρηξικέλευθη θεωρείς πως είναι η τέχνη σήμερα;
Α.Μ.: Η τέχνη από μόνη της δεν είναι ούτε ρηξικέλευθη, ούτε απαραίτητα προοδευτική. Εξαρτάται από ποιον γίνεται και για ποιον. Τι λέει, τι σκοπό έχει... Μεγεθύνει μία πραγματικότητα, ακόμα κι αυτή που μπορεί να μην έχει πραγματοποιηθεί, που υπάρχει στη φαντασία και στον νου. Είναι σπουδαία και γι' αυτό πολλές φορές ξεπερνάει τον ίδιο τον δημιουργό. Όμως όση σημασία έχει ο δημιουργός άλλη τόση έχει και η άλλη πλευρά, το κοινό. Και το κοινό δεν είναι λευκό χαρτί, έχει βιώματα, σκέψεις, μυαλό. Πιστεύω ότι ανέκαθεν υπήρχε προοδευτική τέχνη με στιγμές που αυτό ήταν πιο συνειδητό κι εκφραζόταν πιο μαζικά τόσο από τους δημιουργούς όσο και από το κοινό. Οι μέρες που ζούμε διακατέχονται από μια «δίψα» να πουν οι μεν και να βιώσουν/δουν οι δε. Όμως για μεγάλο μέρος του κόσμου είναι αδύνατον να παρακολουθήσει θέατρο, μουσική ή να δει μία έκθεση, δεν έχει ούτε τα χρήματα, ούτε τον χρόνο, ούτε την επιθυμία να συμμετέχει σε κάτι τέτοιο. Απλά προσπαθεί να επιβιώσει. Και οι καλλιτέχνες το ίδιο. Ελάχιστοι είναι αυτοί που ζουν από την τέχνη τους. Όλα τα μέσα, οι χώροι, τα φεστιβάλ, η επικοινωνία, όπου μπορεί να εκφραστεί και να επικοινωνηθεί μία καλλιτεχνική πράξη, όλα ανήκουν και τα ελέγχουν όμιλοι. Η τέχνη που επιδοτείται και προωθείται είναι αυτή που δεν ενοχλεί, που διακοσμεί. Έχουμε υπέροχους καλλιτέχνες με γνώση και αισθητική, όμως σπάνια τους δίνεται βήμα μα εκφραστούν και όταν τα καταφέρουν γίνεται με δικά τους μέσα και πολύ κόπο. Η τέχνη λοιπόν σήμερα ορισμένες φορές είναι ρηξικέλευθη, όταν μετακινεί, όταν αφυπνίζει, όταν δεν σιωπά. Όταν γίνεται μονοπάτι να βαδίσεις και όχι τοίχος απροσπέλαστος μπροστά σου. Όταν απλώνει το χέρι και όχι όταν απλά ομορφαίνει το σαλόνι μας...
Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών στις μέρες μας. Πώς βαδίζει στην κοινωνία μας;
Α.Μ.: Το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών, είναι ένα ιστορικό σωματείο που μετρά εκατό χρόνια. Είχα την τύχη να συμμετέχω, πριν κάποια χρόνια, στον σχεδιασμό της έκθεσης για την ιστορία του και την προσφορά του και γνώρισα από αρχεία και ντοκουμέντα την πλούσια δράση του αλλά και τις επαναλαμβανόμενες πρακτικές απέναντι στους ηθοποιούς. Το σωματείο έδωσε πολλές μάχες και τα μέλη του υπήρξαν πρωτοπόρα σε όλες τις μεγάλες στιγμές. Αυτό αποτελεί παράδειγμα για μας τους νέους ηθοποιούς. Δεν είναι μόνο τα του κλάδου μας που πρέπει να παλέψουμε. Π.χ. δεν υπάρχει η συλλογική σύμβαση στο ελεύθερο θέατρο ή για τα επαγγελματικά δικαιώματα και την εκπαίδευση αλλά οφείλουμε να είμαστε μπροστά σε όλους τους μεγάλους αγώνες και τις διεκδικήσεις. Ο κλάδος έχει δείξει ότι όταν θέλει μπορεί να συσπειρωθεί και να καταφέρει πολλά.
Σπουδάζεις δραματοθεραπεία. Ποια είναι η αίσθηση που ως τώρα έχεις αποκομίσει;
Α.Μ.: Η δραματοθεραπεία είναι μία σπουδή που ήρθε να γεφυρώσει τις μέχρι τώρα σπουδές μου και να τις μετουσιώσει σε κάτι άλλο. Πιο πρακτικό και πιο κοινωνικό, πιο δοτικό. Η δραματοθεραπεία χρησιμοποιεί τις τέχνες και κυρίως το θέατρο με σκοπό τη θεραπεία.
Αυτή η «μετακίνηση», ειδικά σε ομάδες, είναι μαγική. Είναι υπέροχο πως κάποιος που θα ήθελε μήνες να εκφράσει αυτό που νιώθει μπορεί μέσα από μία μόνο δράση ή μία δραματοθεραπευτική συνεδρία να «ανοίξει» σαν βιβλίο, να διαπιστώσει και ο ίδιος πόσο καλά κρυμμένα μέσα μας έχουν «γράψει» κάποια πράγματα. Πιστεύω πως είναι μία στιγμή ωριμότητας για μένα. Έρχονται και κουμπώνουν όλα σαν παζλ. Η τέχνη μαζί με την επιστήμη της ψυχολογίας. Η αφήγηση, το σώμα, η τελετουργία. Είναι μαγικό η τέχνη και το θέατρο να χρησιμοποιούνται –όπως κατά τη γέννησή τους– για θεραπεία, επικοινωνία με τον άλλον και με το εγώ, να λειτουργούν επανορθωτικά και όχι με σκοπό τη δημιουργία μίας παράστασης μόνο. Εκτός λοιπόν όλων των άλλων, ως ηθοποιός, βλέπω πόσες εκφράσεις και χρήσεις έχει η θεατρική τέχνη και εξελίσσομαι κι εγώ προσωπικά μέσα από αυτό.
Άλλη μία τέχνη που αγαπάς κι έχεις εργαστεί επαγγελματικά μ' αυτή είναι η γραφιστική. Σου δίνει και τη δυνατότητα να φτιάχνεις κι ωραία κολάζ. Ποια στοιχεία της σε ελκύουν περισσότερο;
Α.Μ.: Οι πρώτες μου σπουδές ήταν στη γραφιστική, επάγγελμα που ασκώ παράλληλα με το θέατρο μέχρι τώρα. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιώ πολύ την τεχνική του κολάζ σε εξώφυλλα ή poster. Είναι ένα μέσο ώστε να εκφράσω το περιεχόμενο ή την αίσθηση ενός ολόκληρου βιβλίου ή παράστασης μέσα από μία και μόνο εικόνα. Το κολάζ δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσεις πραγματικά στοιχεία, υφές, φωτογραφία, αντίθετα στοιχεία και διαφορετικά μεταξύ τους, σαν να κάνεις μια συμπυκνωμένη σε μία εικόνα εικονογράφηση ενός ολόκληρου δοκιμίου. Αν και είναι μία πληθωρική και «γεμάτη» αισθητικά τεχνική, ουσιαστικά αποτελεί στοιχείο μεγάλης αφαίρεσης. Συνήθως στα κολάζ μου θέλω πάντα να υπάρχει ένα παραξένισμα, κάτι αντικανονικό, βεβαίως εξαρτάται και για ποια χρήση προορίζεται και τι θέλει να πει.
Πριν από χρόνια θυμάμαι το θεατρικό έργο του Μπρεχτ «Ο βίος του Γαλιλαίου». Σε σκηνοθεσία ενός δασκάλου σου που είχα ακούσει από τη Νίκη Τριανταφυλλίδη. Πες μου λίγα λόγια για τον σκηνοθέτη Σταύρο Ντουφεξή.
Α.Μ.: Ο Σταύρος Ντουφεξής υπήρξε από τους αγαπημένους μου καθηγητές στη δραματική σχολή Βεάκη. Ήταν αυτός που μας δίδαξε το θέατρο του Μπρεχτ όπως ο ίδιος το γνώρισε στο Berliner Ensemble στο Βερολίνο. Ήταν απόλαυση να τον παρακολουθείς να διδάσκει με επιστημονικότητα το θέατρο. Με μία διαλεκτική. Πάντα θα κρατά μία ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου γιατί ήταν η αφορμή να καταλάβω τι είδους θέατρο μου αρέσει και να μην προσεγγίζω απλά με μία αίσθηση τα πράγματα. Τον θεωρώ σπουδαίο δάσκαλο.
Άκουσα ότι «Η νύχτα των δολοφόνων» στην οποία έπαιξες στο θέατρο 104 αυτή τη σεζόν με τον Γιώργο Δρίβα και τη Βίκυ Λέκκα, σε σκηνοθεσία Δανάης Κατσαμένη, θα ξαναπαιχτεί. Ισχύει αυτό;
Α.Μ.: Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν πολύ θετική και έτσι θα συνεχιστούν οι παραστάσεις για το έργο «Η νύχτα των δολοφόνων» στο φιλόξενο θέατρο 104 και την επόμενη σεζόν. Πιστεύουμε πολύ σε αυτή την παράσταση η οποία αποτελεί αποτέλεσμα σκληρής προσπάθειας και κόπου. Με την ομάδα α-silen[θ]io φτιάξαμε μία παράσταση που ο θεατής προβληματίζεται και ενεργοποιείται. Είναι ένα έργο με ένα συνεχές θέατρο μέσα στο θέατρο, σε σημείο που τα πρόσωπα παύουν να έχουν σημαία, φέρουν κάτι πολύ πιο μεγάλο από τα ίδια, φέρουν την έκφραση μίας ολόκληρης κοινωνίας που ασφυκτιά και είναι έτοιμη να σκάσει. Πιστεύουμε πως είναι μία πρόταση και αφού και η ανταπόκριση ήταν θετική, πρέπει να δώσουμε τον χώρο και τον χρόνο να ακουστεί περισσότερο και σε περισσότερους.
Υπάρχει αγαπημένη σου φράση από τον χώρο της τέχνης που να σ' εκφράζει πιο πολύ από άλλες;
Α.Μ.: Ωραίο (στην τέχνη) είναι κάτι όταν ξεπερνάς τα εμπόδια.
Εκτός από την συνέχιση της «Νύχτας των δολοφόνων», θα μου πεις τα επόμενα καλλιτεχνικά σου σχέδια ή μας τ' αφήνεις για έκπληξη;
Α.Μ.: Στα άμεσα σχέδια είναι η συνέχιση της παράστασης «Η νύχτα των δολοφόνων» με την ομάδα α-silen[θ]io σε σκηνοθεσία της Δανάης Κατσαμένη και η συζήτηση με τα μέλη της ομάδας πώς μπορούμε να δώσουμε μία συνέχεια πέρα από αυτό. Καταφέραμε να δέσουμε πολύ καλά και αυτό είναι μία μεγάλη παρακαταθήκη αφού έχουμε πολλά κοινά θέλω και κυρίως κατεύθυνση. Το σίγουρο είναι ότι θα μας ξανακούσετε. Θεατρικά είμαι σε διαδικασία περαιτέρω εξέλιξης και διερεύνησης. Παράλληλα συνεχίζω στα εικαστικά και στα σκαριά υπάρχουν νέες συνεργασίες και projects που με γεμίζουν περισσότερο και πιστεύω ότι μπορώ να εκφραστώ πιο ολοκληρωμένα και ανεξάρτητα πλέον.
Ειλικρινά χάρηκα που κουβεντιάσαμε σήμερα Αριάδνη. Να είσαι πάντα καλά. Θα τα ξαναπούμε σύντομα. Στους δρόμους... ξέρεις εσύ.
Α.Μ.: Ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συζήτηση και την ευκαιρία να πιάσουμε και να τοποθετηθούμε για τόσα διαφορετικά και σημαντικά θέματα.
Η Αριάδνη Μιχαηλάρη γεννήθηκε στην Αθήνα και αποφοίτησε από την ανώτερη δραματική σχολή «Βεάκη» καθώς και από τη σχολή Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών του ΤΕΙ Αθήνας, στο τμήμα Γραφιστικής. Εργάζεται στο χώρο των εικαστικών τεχνών ως γραφίστρια και ως ηθοποιός στο θέατρο. Συμμετείχε στο Live project στην Α. Επίδαυρο με αφορμή τον «Ορέστη» του Ευριπίδη, συνεργασία του Imalis center & MA acting του Drama Centre London - University of the Arts, με τους Jon Martin, Paul Goodwin, Vasilios Arabos και έχει παρακολουθήσει σεμινάρια και masterclasses σε διαφορετικές προσεγγίσεις του σύγχρονου και αρχαίου θεάτρου με τους Eugenio Barba, Julia Varley, Κώστα Φιλίππογλου, Θωμά Μοσχόπουλο, Κώστα Γάκη, Γιάννη Μαργαρίτη, Έρση Πίττα, Γιώργο Σίμωνα, Αγγελική Κασσόλα κ.α. Μερικές από τις παραστάσεις που συμμετείχε ως ηθοποιός είναι: «Η νύχτα των δολοφόνων» του Χοσέ Τριάνα, «Η Σολομώντεια λύση» του Γ. Καλατζόπουλου (βασισμένο στον Κύκλο με την κιμωλία του Μπ. Μπρεχτ), «Η πτώση του οίκου των Άσερ» του Ε. Α. Πόε, «Δον Ζουάν... περί ηθικής» του Μολιέρου, «Η χώρα στον πάτο» του Ν. Περέλη, «Βόρνεο» (βασισμένο στο διήγημα του Τζ. Κόνραντ Γραμμή σκιάς), «Αιγόκερως 3», «Βερενίκη», του Ε. Α. Πόε, «Weiβ» (βασισμένο στην Πανούκλα του Α. Καμί), «Το στόμα του λύκου», «Αριστοφάνης junior» κ.α. Υπήρξε μέλος της θεατρικής ομάδας mannschaft ensemble group σε συνεργασία με τον Γ. Σίμωνα και είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας α-silen[θ]io. Εκπαιδεύεται στο ινστιτούτο δραματοθεραπείας ΑΙΩΝ.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
