Καταγοητευμένη και με εκείνη την όμορφη αίσθηση που δημιουργείται μετά από μια απολαυστική αναγνωστική εμπειρία, κάθομαι να σας μεταφέρω το βίωμά μου από την ποιητική συλλογή της Μιλένας Σπανού Το τέταρτο κλειδί, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Την Μιλένα Σπανού τη θυμάμαι από τη συλλογή της Η αργκό των αστεριών (το 2021 από τις ίδιες εκδόσεις) όπου και μας έδειξε ολοφάνερα πως η πένα της (θα) έχει ουσιαστικό ενδιαφέρον και πόσο αξίζει να την ανακαλύπτουμε, ξανά και ξανά, όποτε μας δίνει την ευκαιρία.
η πεταλούδα είχε ντυθεί ξανά το νεκύδαλλοκι επέστρεφε στον χρόνοπένθιμη κάμπια
Το τέταρτο κλειδί, με αυτό το ευφάνταστο δημιουργικό στο εξώφυλλο όπου αναπαριστά ένα πρόσωπο σχηματισμένο σε υλικά της γης, που μοιάζει με αποτύπωμα πάνω της, όπως το δαχτυλικό, μοναδικό και σε άμεση σχέση με τον κάτοχό του, είναι ένα πραγματικά όμορφο κι ενδιαφέρον βιβλίο. Ακόμα και εκείνοι που δεν αγαπούν ιδιαίτερα την ποίηση ή που δεν έχουν καλή επαφή με το είδος ή που δεν επιθυμούν μια εμβάθυνση σε αυτό ή που –ακόμα πιο απλά και πεζά– αισθάνονται μια απώθηση λόγω των αδιάφορων τίτλων ή των εξαιρετικά μπερδεμένων κι επώδυνων με τους οποίους έχουν «αναμετρηθεί» στο παρελθόν... ακόμα κι αυτοί θα βρουν εδώ την ομορφιά, το ενδιαφέρον και την ωφέλεια που υπολείπεται από αλλού. Η δημιουργός έχει επιτύχει μια τέλεια, ιδανική χρυσή τομή μεταξύ του όμορφου και του ποιοτικού, του ποιητικού κειμένου που διαβάζεται με ενδιαφέρον αλλά χωρίς να χάνει ουσίας, επιπέδου ή αξιοσύνης. Του στίχου που μπορεί να σε συνεπάρει και που –επιτέλους!– έχει την ικανότητα να σε κρατήσει όπως μια καλογραμμένη αστυνομική περιπέτεια με δράση και σασπένς, για παράδειγμα, χωρίς ωστόσο να ευτελίζει την ποιητική της με ευκολίες, επιτυχημένα κλισέ (περίεργο αυτό το σχήμα δεδομένου ότι τα κλισέ έγιναν κλισέ επειδή πολυχρησιμοποιήθηκαν και πολυχρησιμοποιήθηκαν επειδή είχαν επιτυχία) και προχειρότητες.
Επιπλέον, η κυρία Σπανού δεν ακολουθεί πεπατημένες (στάσου! αυτό ίσως είναι ίδιο με ό,τι έχω προπεί), αντιθέτως ανοίγει δικούς τις εκφραστικούς δρόμους και πλημμυρίζει τα κείμενά της με μουσικούς όρους, μουσικές αναφορές, μουσικά σύμβολα ή έννοιες –αλλά θα βρείτε αναφορές και προς/για όλες τις καλές τέχνες.
Γενικά, θα βρείτε έναν καλλιτεχνικό απόηχο διάσπαρτο σε όλη την έκταση μα υπέροχα ενσωματωμένο μέσα στα έργα. Όχι σαν κάτι που εμβολίστηκε εκεί ντε και καλά ή ως πλεονασμός.
Πεντάγραμμο και κλειδιά, μέτζα, πρίμα και βαρύτονα, μπάσο, τραγούδι και μελωδία, χορδή, πρελούδιο και παρόλα, τανγκό και στροφές... αλλά και μια εξωτική απόχρωση από χαβανέζικα πράγματα και άλλες παραδεισένιες υφές... όπως και ταξίδι, γενικότερα, σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, άρα και καλοκαίρι, και νησιά, θάλασσες, αλάτι, γλάροι, αλλά και γοργόνες! Ένα μείγμα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που μπορούν να σε ενθουσιάσουν και να σε παρασύρουν μοιάζει, τώρα που γράφω γι' αυτό. Και είναι! Κι αν έχω καταλάβει καλά το ταξίδι/ταξίδεμα πυροδοτεί τη γραφίδα της, την τροφοδοτεί με υλικό και έμπνευση. Την κινητοποιεί. Κι εκείνη αρπάζοντας τούτη την έμπνευση την καταθέτει στο χαρτί στολίζοντας την με τις τόσο όμορφες και λογοτεχνικές παρομοιώσεις της.
Το ύφος της αγαπά τα ελευθερόστιχα και αποφεύγει παταγωδώς τα κεφαλαία αρχιγράμματα και τα σημεία στίξης. Σε αφήνει να βάλεις εσύ τις τελείες, το κόμμα, να αλλάξεις περίοδο ή και όχι, να αφεθείς τελικά στη ροή του λόγου απολαμβάνοντας την «περιπέτεια». Ξεκάθαρα ποιητική ωστόσο και καυστική υπό την έννοια του αιχμηρού λόγου. Καρφώνει τις λέξεις, τα νοήματα, τις σκέψεις της χωρίς στρογγυλέματα και υπεκφυγές, και δίνει την αίσθηση της ξεκάθαρης γραμμής που δεν υποβόσκει δεύτερες σκέψεις ή κρυμμένες σκιές.
έτσι μετρώ τα χρόνια μουπετώντας πάνω από την εύκρατη ζώνη του μυαλού μου
Πάντα ολοκληρώνει με ένα υστερόγραφο, σαν υπόκλιση, σαν υπογραφή, ενώ κάποια στοιχεία, όπως τα φτερά, ο χειμώνας και η φωτιά, ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια εδώ κι εκεί.
από τη μια στιγμή στην άλληγεννιέται ο πόθοςγια μια βουτιάστα ειδεχθή εγκλήματαμιας παλιάς φωτογραφίας
Κι έτσι όπως ασκεί την κριτική της στα πεζά της κοινωνίας, σχολιάζει και αποκαθηλώνει τα κοινωνικά έθιμα, ήθη, είθισται... όπως κάνουν όλοι οι καλλιτέχνες –σκέφτομαι– που δεν τους ακουμπούν τα κοινότυπα ή που βλέπουν τον κόσμο αλλιώς ή όπως οι επαναστάτες που θέλουν να αλλάξουν κατεστημένα ή και όλα. Κι έτσι υποβόσκει πάντα μια επανάσταση, το πυρ σε ό,τι κοινό, λαϊκό, θνητό... υποβόσκει η άρνηση, μια αντίδραση που ήρθε από μια δράση ή ένα δεδομένο.
ό,τι δεν γραφόταν ας φύτρωνεσαν πόαή ρεφρέν
Η μνήμη πρωτοστατεί κι αν έπρεπε να βάλω κάποιο χρώμα σε όλο το βιβλίο ή να το μετατρέψω σε πίνακα ζωγραφικής, στην παλέτα θα είχα μοβ, κίτρινο και κόκκινο. Αιχμηρή, έντονη, με αντιθέσεις και ξεκάθαρες γραμμές.
σε ώρες που παραδίνομαι στις λέξειςπου και κείνες με τη σειρά τους χιμούνε επάνω μουμε ξιπασιά και τη γονεϊκή ελευθερία που τους δίνωμήπως γλιτώσουν από τη φρίκη του αδιάβαστου
Τελικά, η συλλογή ολοκληρώνεται, δηλαδή κλείνει, με μια αυλαία. Όπως η κάθε θεατρική παράσταση αλλά μεταφορικά και κατ' επέκταση όπως το καθετί. τριγύρω.
Ε,ναι!
