Ο πελεκάνος

Ο «Πελεκάνος» είναι θεατρικό έργο του Αυγούστου Στρίντμπεργκ (1849-1912) που πρωτοανέβηκε το 1907 και αφορά μια μητέρα πλήρως αφοσιωμένη στον εαυτό της και αδιάφορη απέναντι στα παιδιά της εν αντιθέσει με τον τίτλο του έργου, μιας και ο πελεκάνος είναι πλάσμα που είναι ικανό να τρυπήσει το στήθος του για να ταΐσει τα μικρά του με το ίδιο του το αίμα. Η μητέρα χήρεψε πρόσφατα και το φάντασμα του άντρα της στοιχειώνει ακόμη το σπίτι και τη συνείδησή της όσο ο γιος της, βυθισμένος στη μοναξιά και στο κρύο του σπιτιού, προσπαθεί να βρει τον εαυτό του. Στο σπίτι επιστρέφει η κόρη, παντρεμένη μ' έναν τυχοδιώκτη, που ξέρει τη μητέρα της πολύ καλά, κι αυτό θα είναι η αρχή μιας σειράς οικογενειακών συγκρούσεων που θα φέρουν τους πάντες στα όριά τους.

Πρόκειται για ένα από τα πιο δυνατά θεατρικά έργα του Στρίντμπεργκ, με ολοκληρωμένους τραγικούς χαρακτήρες και δυνατά συναισθήματα, κι ανέβηκε πρόσφατα στο θέατρο Μικρό Broadway σε σκηνοθεσία Ζαχαρία Ρόχα με ένα καστ ταλαντούχων ηθοποιών, που κατάφεραν να αποδώσουν σωστά τους ρόλους τους χωρίς υπερβολές και ακρότητες. Η κυρία Γωγώ Ατζολετάκη στον ρόλο της μάνας ήταν μια πραγματική έκπληξη για μένα, αφού ήταν η πρώτη μας θεατρική γνωριμία και δεν ήξερα το μέγεθος του ταλέντου της. Υποδύεται μια γυναίκα που τσιγκουνεύεται αισθήματα και χρήματα, που κληρονόμησε μόνο χρέη από τον άντρα της και τελικά κρύβει ένα μυστικό σχετικά με τον θάνατο του συζύγου της ενώ αδιαφορεί πλήρως για την ασφάλεια και την ευδαιμονία των παιδιών της. Είναι μια φοβισμένη κυρία που τη στοιχειώνει το φάντασμα του συζύγου της και περιμένει με ανυπομονησία την επιστροφή της κόρης της με τον γοητευτικό Άξελ ώστε να εξυφάνει τα σχέδιά της, μόνο που η μοίρα έχει άλλα στο μυαλό της. Η κυρία Ατζολετάκη, μέσα από ένα εύρος συναισθημάτων και εκφράσεων, με έπεισε απόλυτα για την τραγικότητα της ηρωίδας που υποδύεται και καταφέρνει να ξεπεράσει τον σκόπελο της υπερβολής και της γελοιότητας, έχοντας κάνει μια σωστή έρευνα γύρω της και μέσα της για να αποδώσει σωστά μια γυναίκα που βυθίζεται στη μονομανία, στον εγωισμό και στην αδιαφορία.

Ο Νίκος Αμπουσαάρ κινείται στο ίδιο μήκος κύματος στον ρόλο του γιου Φρέντερικ και ξεδιπλώνει ένα υποδειγματικό πηγαίο ταλέντο το οποίο εξασκεί με κάθε μέσον που γνωρίζει. Είναι ο φοβισμένος γιος που βλέπει το όνειρό του να τελειώσει τις σπουδές του να γκρεμίζεται και καταφεύγει στο αλκοόλ για να μην τινάξει τα μυαλά του στον αέρα, το απελπισμένο παιδί που θα απλώσει χείρα βοηθείας όσο ψάχνει να βρει τι απέγινε η περιουσία τους και γιατί κληρονόμησαν μόνο χρέη, ο αποφασιστικός νεαρός άντρας που δε θα διστάσει να πάρει την κατάσταση στα χέρια του κι όλα αυτά πάντα με μέτρο και αυτογνωσία. Αλλάζει φωνή, στήσιμο, εκφράσεις (κάποια στιγμή αλλάζει επιτέλους και ρούχα γιατί οι πιτζάμες είχαν γίνει δεύτερη φύση του) και δημιουργεί μια περσόνα που με εξέπληξε ως προς το ερμηνευτικό σκέλος. Δημιουργεί το σωστό αντίβαρο με την ονειροπαρμένη αλλά και διεκδικητική αδελφή του Γκέρντα που υποδύεται η Αθηνά Λάτση, μια νέα ηθοποιός που κατάφερε να δημιουργήσει μια επίσης αξέχαστη εμφάνιση. Δυσκολεύεται να πειστεί από τα λόγια του αδελφού της για τη σκληρή μάνα κι επιμένει στην καλή πλευρά που της έχει δείξει ως τώρα. «Είναι ιερό πρόσωπο!», τονίζει χαρακτηριστικά. Με συγκίνησε πολύ η σκηνή των δύο αδελφών την ώρα που πήρε φωτιά το σπίτι τους, πόση ειλικρίνεια και αμεσότητα είχαν και πόσο σωστά την απέδωσαν δραματουργικά οι δύο νέοι ηθοποιοί. Ναι, είναι μια οικογένεια όπου ο ένας τρώει τις σάρκες του άλλου αλλά δεν έμαθαν να κάνουν τίποτε άλλο για να επιβιώσουν. Τα παιδιά όμως; Είναι κομμάτι αυτού του παζλ ή μήπως θα πάρουν τον δικό τους δρόμο το καθένα προς κάτι καλύτερο;

Ο κύριος Χρήστος Φωτίδης υποδύεται το φάντασμα του συζύγου και πατέρα με μετρημένο στόμφο και στιβαρή παρουσία. Οι πρώτοι διάλογοι με τη γυναίκα του στο έργο, αν και λίγο κουραστικοί με τις απανωτές επαναλήψεις, προετοιμάζουν το έδαφος για τις επερχόμενες συγκρούσεις και για τα μυστικά που θα αποκαλυφθούν. Η παρουσία του συνοδεύεται από εικαστική αναπαράσταση και συγκεκριμένο φωτισμό στο video wall στο μέσο της σκηνής και ο κύριος Φωτίδης πηγαινοέρχεται με αρκετή άνεση, κάτι εφάμιλλο του ρόλου του αφού παίζει τον πάτερ φαμίλια, έναν άντρα που ίσως ο θάνατός του να συνδέεται με κάτι ανομολόγητο. Τελικά ήταν ατύχημα ή δολοφονία; Κι αν ήταν το δεύτερο ποιος τον σκότωσε και με ποιο κίνητρο; Πόσο σημαντικό ηθικό αντίβαρο είναι ο ρόλος του στην παράσταση, αφού έχει αξίες και ιδανικά και πάνω απ' όλα δε θα θυσίαζε τα παιδιά του για να κάνει τα γούστα του, όπως η γυναίκα του. Με διεισδυτικό βλέμμα και νευρικές αλλά μετρημένες κινήσεις ζωντανεύει ο Λεωνίδας Αργυρόπουλος τον τυχοδιώκτη γαμπρό Άξελ, έναν καιροσκόπο αριβίστα που η σκοτεινή του πλευρά φωτίζεται όλο και περισσότερο όσο πλησιάζουμε στο τέλος. Το βλέμμα του και οι κινήσεις του, σωστά καθοδηγημένα, βοηθούν στον χαρακτήρα που υποδύεται και καταφέρνει να μετατρέψει έναν μονοδιάστατο ρόλο σε κάτι ζωντανό και ολοκληρωμένο.

Η παράσταση ήταν άρτια και η σκηνοθετική ματιά του Ζαχαρία Ρόχα σωστή. Οι ηθοποιοί έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό, πήγαιναν από τη μια μεριά της σκηνής στην άλλη με ένταση και πάθος, αλληλεπιδρούσαν σωστά, χωρίς χάσματα και κενά, δεν έχαναν στιγμή τον ειρμό και τα συναισθήματα του ρόλου που υποδύονταν, οπότε σε γενικές γραμμές έμεινα απόλυτα ευχαριστημένος γιατί μου σύστησαν με τον καλύτερο τρόπο το τόσο σκληρό αυτό κείμενο του Στρίντμπεργκ. Τα σκηνικά του εικαστικού Kreutz ήταν λίγα, περιορισμένα στα απολύτως απαραίτητα αντικείμενα και το video wall ήταν ένα χρήσιμο εύρημα. Τα κοστούμια του ιδίου δεν παρέπεμπαν σε συγκεκριμένη εποχή, ήταν ταιριαστά όμως ως σύνολο και δε με ξένισαν καθόλου. Οι φωτισμοί του Βασίλη Πλατάκη ήταν επίσης άξιοι συγχαρητηρίων γιατί δε φώτιζαν απλώς τη σκηνή ούτε μόνο βοηθούσαν στον διαχωρισμό των πράξεων αλλά έπαιζαν ενεργό ρόλο στα δρώμενα: ακόμη θυμάμαι πώς ζωντάνεψε το εφέ της φωτιάς στη σόμπα κι ένιωθα σα να είχαν πραγματική θερμότητα κοντά μου ενώ με συνεπήρε και η σκηνή της πυρκαγιάς που ζωντάνεψε με προσεκτικά μελετημένους φωτισμούς. Ο ταλαντούχος Κωνσταντίνος Μενούνος έκανε τις χορογραφίες και ο Αλέξης Σπανίδης τις μουσικές επιλογές. «Ο πελεκάνος» του Αυγούστου Στρίντμπεργκ ήταν μια αξέχαστη παράσταση για μια ανίερη ένωση με καρπούς που προσπαθούσαν να κοπούν από τα κλαδιά της πριν προλάβουν κι αυτά να δηλητηριαστούν. Νεύρο, ένταση, συναίσθημα και σωστές ερμηνείες με γοήτευσαν και με κέρδισαν από την αρχή ως το τέλος.

Πάνος Τουρλής

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Συντελεστές:

Δραματουργική επεξεργασία - Σκηνοθεσία: Ζαχαρίας Ρόχας

Σχεδιασμός φωτισμών: Βασίλης Πλατάκης

Σκηνικά - Κοστούμια: Kreutz

Μουσικές επιλογές: Αλέξης Σπανίδης

Χορογραφίες: Κωνσταντίνος Μενούνος

Κατασκευή κοστουμιών: Άννα Σούλη

Επικοινωνία: Νατάσα Παππά

Φωτογράφιση: Μάνος Βλαστός

Ερμηνεύουν οι ηθοποιοί: Γωγώ Ατζολετάκη, Χρήστος Φωτίδης, Λεωνίδας Αργυρόπουλος, Αθηνά Λάτση, Νίκος Αμπουσαάρ