Ο Μάρκος Βαμβακάρης (1905-1972) γεννήθηκε στη Σύρο και ήταν παιδί μουσικής οικογένειας. Το 1920 κατέφυγε στον Πειραιά όπου έκανε διάφορες δουλειές του ποδαριού και γνώρισε το μπουζούκι μέσω του Νίκου Αϊβαλιώτη. Από την άλλη, ο Μιχάλης Γενίτσαρης (1917-2005), ο τελευταίος ρεμπέτης, γεννήθηκε στον Πειραιά και άρχισε να τραγουδάει επαγγελματικά και να παίζει μπουζούκι στα 18 του χρόνια, ένα μουσικό όργανο που γνώρισε χάρη στον Γιώργο Μπάτη.
Αυτοί οι δύο σημαντικοί μουσικοί ζωντανεύουν στο θέατρο Τόπος Αλλού μέσα από έναν πλούσιο σε πληροφορίες και λεπτομέρειες μονόλογο, τον οποίο ζωντανεύει και ενσαρκώνει ο χαλκέντερος Τάκης Χρυσικάκος.
Πειραιάς, τεκέδες, ρεμπέτικο, αστυνομία, ζεϊμπέκικο, μπουζούκι, ρυθμός και μελωδία, σεβντάδες και καημοί, φτωχολογιά και μεροκάματο περνάνε μπροστά από τα μάτια του θεατή και στήνουν μια δυνατή και υπέροχη παράσταση.
Είναι ένας από τους μεγαλύτερους σε διάρκεια μονολόγους που έχω δει ως τώρα (μιάμιση ώρα και χωρίς διάλειμμα) αλλά δεν κατάλαβα για πότε πέρασε ο χρόνος, για πότε μίλησα με τον Μάρκο Βαμβακάρη και με τον Μιχαήλ Γενίτσαρη και για πότε επέστρεψα στην πεζή καθημερινότητά μου γεμάτος μουσικά ακούσματα, εγκυκλοπαιδικές γνώσεις και έχοντας βιώσει μια πραγματική μέθεξη.
Το προσεγμένο κείμενο του καθηγητή εθνομουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Λάμπρου Λιάβα, η εξαίρετη από κάθε άποψη ερμηνεία του Τάκη Χρυσικάκου, που ντύνεται με κοστούμια της Μίκας Πανάγου, η φωνή και το παίξιμο του Αναστάση Μπίτσιου, που δίνει ρεσιτάλ με το μπουζούκι του, οι υποβλητικοί φωτισμοί του Γιάννη Ζέρβα, που προσέχουν εξίσου και τους πίνακες του Χρήστου Μποκόρου στο φόντο, όπως και όλα τα δρώμενα επί σκηνής συναποτελούν μία από τις καλύτερες φετινές παραστάσεις που έχω δει.
Το έργο ξεκινάει με τη φωνή της Σμυρνιάς ρεμπέτισσας Αγγέλας Παπάζογλου για να μας εισαγάγει στην ατμόσφαιρα του Πειραιά τη δεκαετία του 1920, να μας σεργιανίσει στους δρόμους και στα μαγαζιά όπου θα περπατήσουν αργότερα ο Ευαγγελιστής Βαμβακάρης και ο Αρχάγγελος Γενίτσαρης, να μας συστήσει το κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο του τόπου. Και τότε βγαίνει ένας στεντόρειος Μάρκος Βαμβακάρης που μας αφηγείται στιγμές της προσωπικής του ζωής και της μουσικής του πορείας με πολλά κωμικοτραγικά περιστατικά, με διαχρονικές αλήθειες γύρω από τη φύση της μουσικής, με μικρές αποκαλύψεις γύρω από τη δημιουργία κάποιων τραγουδιών, με πρωτότυπους τρόπους απαγγελίας πολλών γνωστών στίχων κι όλα αυτά συνοδεία του μπουζουκιού, με το κοινό να τραγουδάει μαζί με τον ηθοποιό αρκετά από τα ρεμπέτικα τραγούδια. Και κάπου στη μέση, λίγο πριν, λίγο μετά, ο Τάκης ντύνεται επί σκηνής Μιχαήλ Γενίτσαρης, αλλάζει φωνή, εκφραστικά στοιχεία και στάση σώματος και παίρνει τη σκυτάλη από τη δεκαετία του 1930 για να μας φέρει στον πόλεμο, όπου έζησε εξόριστος στην Ίο αλλά και αργότερα. Εξίσου σημαντικές στιγμές και πληροφορίες δίνονται με νέο αέρα και με άλλη ερμηνευτική μέθοδο, με τέτοιο τρόπο που δεν κουράζουν τον θεατή. Κι όταν ερχόμαστε στο τέλος βγαίνει ένας καμπουριασμένος, λιγότερο ζωηρός, πιο «βαρύς» Μάρκος Βαμβακάρης για να μας οδηγήσει στη μεταπολεμική θέση, ρόλο και κατάσταση του ρεμπέτικου στη μουσική σκηνή και στην καθημερινότητα του Έλληνα.
«Όλα τα χάσαμε, το τραγούδι μόνο έμεινε κι αυτό μέσα μας.» Αυτή είναι η μουσική αλήθεια του νεότερου ελληνισμού μετά από πολέμους, εμφυλίους, οικονομικές και άλλες καταστροφές. Αυτή είναι η ουσία και η κατακλείδα μιας πορείας που πάντρεψε τη μικρασιάτικη με τη ρεμπέτικη μουσική, μια μουσική που δημιούργησε τέτοια ακουστικά μεγέθη που σήμερα θεωρούνται άυλη πολιτιστική κληρονομιά από την UNESCO, ταυτίζοντας τα πρωτόφαντα αυτά ακούσματα των δεξιοτεχνών με το πάθος, τον πόθο και τον αναστεναγμό. Κι όλα αυτά βγαίνουν στο φως, ερμηνεύονται και ζωντανεύουν από τη συγκλονιστική ερμηνεία του Τάκη Χρυσικάκου που υποδύεται δύο διαφορετικές προσωπικότητες πάνω στη σκηνή και καταφέρνει να κερδίσει το κοινό από την πρώτη ως την τελευταία μελωδία.
Κατάνυξη και υποβλητικότητα, αστεία και δύσκολα περιστατικά, μα δυνατή ερμηνεία, μα μουσική δεξιοτεχνία και γνωστά ακούσματα συγκροτούν μια δυνατή, ξεχωριστή και αξέχαστη παράσταση!
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου