Η Αθανασία Μουστάκα-Πλέσσα (1898-1968), ήταν κόρη των ηθοποιών Διονυσίου Πλέσσα και Ελένης Βανδώρου. Ο πατέρας της πέθανε νεότατος και τα δύο παιδιά του, η Αθανασία και η μικρότερη αδελφή της Ξένη, ανατράφηκαν με τη φροντίδα του θείου τους, του εξαίρετου κωμικού Νικ. Πλέσσα. Εκείνος ενθάρρυνε και βοήθησε την Αθανασία ν' ακολουθήσει την θεατρική σταδιοδρομία. Λέγεται ότι εμφανίστηκε μαζί του σε μικρή ηλικία στο Θέατρο Θησείου. Το 1912 στο θέατρο Συντάγματος είχε επαγγελματική συμμετοχή στον θίασο του Πλέσσα και εμφανίστηκε στις επιθεωρήσεις «Κινηματογράφος», του Πολ. Δημητρακόπουλου, και «Πανόραμα» του Τίμου Μωραϊτίνη.
Τον επόμενο χρόνο, με τον ίδιο θίασο, έπαιξε στην «Βουλγάρα» του Πολ. Δημητρακόπουλου όπου συμμετείχε και η αδελφή της Ξένη. Ακολούθησαν, το 1914, οι επιθεωρήσεις «Επινίκια» του Αριστ. Κυριάκου και «Ευρωπαϊκός πόλεμος» του Τίμου Μωραϊτίνη. Τον ίδιο χρόνο ερμήνευσε και τον ρόλο της Βιργινίας στο «Φιόρε του Λεβάντε» του Γρηγορίου Ξενόπουλου, στην πρώτη παρουσίαση του, όπου ο Νικ. Πλέσσας σημείωσε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του.
Η συνεργασία της Αθανασίας Πλέσσα με τον διάσημο θείο της συνεχίστηκε και τα δύο επόμενα χρόνια στο θέατρο Αθηναίων που είχε μετονομαστεί σε Πλέσσα. Εκεί έλαβε μέρος στις επιθεωρήσεις «Αναμπαμπούλα» των Αγέλαστου - Δημητρακοπούλου, «Σάτιρα» του Αιμ. Δραγάτση και ο «Πόλεμος του '16» (1916). Το 1917 έπαιξε και στην πασίγνωστη επιθεώρηση «Παναθήναια» των Άννινου - Τσοκόπουλου - Δημητρακόπουλου, στο θέατρο Λυρικόν. Συνεργάστηκε και με τις δύο μεγάλες πρωταγωνίστριες, την Κυβέλη και την Κοτοπούλη, και σιγά σιγά άρχισε να ειδικεύεται κυρίως σε ρόλους καρατερίστες που την ανέδειξαν μέσα στα χρόνια που ακολούθησαν.
Το 1919 έγινε μέλος της Εταιρείας Ελληνικού Θεάτρου, ενός σημαντικού θιάσου που ίδρυσε η Εταιρεία Θεατρικών Συγγραφέων.
Στο μεταξύ είχε παντρευτεί τον ηθοποιό Κ. Μουστάκα και εμφανίστηκαν μαζί, το 1920, στον θίασο της Εταιρείας, στον «Έμπορο της Βενετίας» του Σαίξπηρ. Εκείνη ερμήνευσε την Πόρσια και ο σύζυγός της τον Σάιλοκ.
Στη συνέχεια συνεργάστηκε, από το 1921 μέχρι το 1924, με τον θίασο Αιμίλιου Βεάκη - Χριστόφορου Νέζερ.
Έπαιξε και τον ρόλο της Φλώρας στο έργο «Το ανθρώπινο» του Ξενόπουλου.
Το 1924 προσελήφθη από την Κυβέλη και εμφανίστηκε μαζί της στα έργα «Ηλίθιος» και η «Κυρία του κινηματογράφου».
Τον επόμενο χρόνο έπαιξε με τον ίδιο θίασο και στον «Ψυχοπατέρα» του Ξενόπουλου, ερμηνεύοντας την κυρία Ρούζου.
Οι εμφανίσεις της σε ρόλους των έργων του Ξενόπουλου διακρίθηκαν πάντοτε για την ολοκληρωμένη ερμηνεία τους.
Λίγο αργότερα, το 1929, είχε μια καινούργια επαφή με το μουσικό θέατρο, παίζοντας στην «Παριζιάνα» του Αιμ. Δραγάτση, στο θέατρο Ιντεάλ με τον θίασο Αρντάτωφ.
Από το 1932 άρχισε για τη διακεκριμένη ηθοποιό μια καινούργια λαμπρή περίοδος της σταδιοδρομίας της, ως μόνιμο στέλεχος του Εθνικού Θεάτρου. Στην αρχή έπαιξε στα έργα «Ενώ το πλοίο ταξιδεύει» της Γαλάτειας Καζαντζάκη, «Το τραγούδι της κούνιας» της Μαρίας Μαρτίνεθ-Σιέρρα κ.α. Ακολούθησαν ο «Πέερ Γκιντ» του Ίψεν, ο «Δον Κιχώτης» του Θερβάντες, «Η θυσία του Αβραάμ» και «Άμλετ» του Σαίξπηρ, «Ζακυνθινή Σερένα» του Διονύσιου Ρώμα, «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, «Φάουστ» του Γκαίτε, «Λουίζα Μίλερ» του Σίλερ.
Ερμήνευσε επίσης την Λανάρω και την Οβρία στον «Βασιλικό» του Αντ. Μάτεσι (1935), την παραμάνα στον «Ρωμαίο και Ιουλιέτα» του Σαίξπηρ (1936), την Κορυφαία στην «Ηλέκτρα».
Οι ρόλοι και τα έργα που έπαιξε, στην προπολεμική περίοδο και στα χρόνια της Κατοχής, την καθιέρωσαν αργότερα ως βασική καρατερίστα του Εθνικού Θεάτρου με σημαντική παρουσία και στον χώρο της αρχαίας τραγωδίας.
Το 1946 ερμήνευσε την Άτοσσα στους «Πέρσες» του Αισχύλου. Με εξαιρετική επιτυχία έπαιξε και στα «Αρραβωνιάσματα» του Δημήτρη Μπόγρη, τον ρόλο της γριάς Λεμπέσαινας.
Το 1949 συμμετείχε και στην μεγαλειώδη παράσταση της «Ορέστειας» του Αισχύλου, στο Ηρώδειο, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, με την Μαρίκα Κοτοπούλη στον ρόλο της Κλυταιμνήστρας.
Το 1951 ακολούθησε τον Ροντήρη (μετά την αποχώρησή του από το Εθνικό Θέατρο) στον δικό του θίασο, την Ελληνική Σκηνή, στο θέατρο Κυβέλης. Έπαιξε στον «Πειρασμό» του Γρηγορίου Ξενόπουλου κ.α.
Στη συνέχεια (1952-1953), συνεργάστηκε με τον θίασο Λαμπέτη - Παπά - Χορν και επανήλθε στο Εθνικό Θέατρο για να παραμείνει όλα τα επόμενα χρόνια εκτός από την τριετία 1958-1961.
Στο Εθνικό Θέατρο εκείνη την περίοδο έπαιξε στα έργα: «Λυσιστράτη» και «Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη, στο «Μυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας» του Ξενόπουλου (με την Κυβέλη στον ομώνυμο ρόλο), «Διάλογοι Καρμηλιτισσών»...
Στον κινηματογράφο έκανε την πρώτη της εμφάνιση το 1929 με την βουβή ταινία «Το λιμάνι των δακρύων» του Δ. Γαζιάδη, όπου έπαιζαν και ο Αιμίλιος Βεάκης με τον Νικόλαο Ροζάν. Εμφανίστηκε στα «Γαλάζια κεριά» του Μιχ. Κουνελάκη. Αργότερα με την άνθιση του ελληνικού κινηματογράφου πήρε μέρος σε πολλές ταινίες, όπως: «Μεθύστακας», «Αγαπητικός της βοσκοπούλας», «Ματωμένα Χριστούγεννα», «Είμαι μια δυστυχισμένη», «Οι ουρανοί είναι δικοί μας», «Μοντέρνα σταχτοπούτα» κ.ο.κ.
Στον κινηματογράφο ερμήνευσε με επιτυχία τον ρόλο της ηλικιωμένης στοργικής μητέρας με θαυμαστή εκφραστικότητα και λεπτή ευαισθησία. Ήταν κάτι πολύ γνωστό και οικείο γιατί τόσα χρόνια είχε σταδιοδρομήσει με μεγάλη επιτυχία στο θέατρο ερμηνεύοντας ρόλους παρόμοιας ψυχοσύνθεσης και εσωτερικότητας.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Πηγές:
Εγκυκλοπαίδεια Θεόδωρου Έξαρχου, Έλληνες ηθοποιοί: Αναζητώντας τις ρίζες, από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι το 1899, εκδ. Δωδώνη
Η φωτογραφία είναι από το Θέατρο 66 του Θεόδωρου Κρίτα. Η Αθανασία Μουστάκα-Πλέσσα στον ρόλο της Κυρίας, στην «Μπόρα» του Οστρόφσκι
