Για να κατανοήσει κάποιος καλύτερα την σημασία αυτού του έργου, θα πρέπει να γνωρίζει κάποια γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Ιταλία τη δεκαετία του 1970. Στα τέλη του 1960, οι πολίτες στην Ιταλία δυσαρεστημένοι με την πολιτική προχώρησαν σε απεργίες, καταλήψεις και διαδηλώσεις. Πολλές ακραίες αριστερές οργανώσεις δημιουργήθηκαν πέραν του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα προκειμένου ν' αντιμετωπίσει όλες αυτές τις εξεγέρσεις, προτίμησε να χρησιμοποιήσει παρακρατικά, φασιστικά στοιχεία για να αμαυρώσει τη φήμη και τη δραστηριότητα των αριστερών οργανώσεων. Οι παρακρατικοί φασίστες δημιουργούσαν τεχνητές εντάσεις.
Το έργο εμπνεύστηκε συγκεκριμένα από ένα περιστατικό που έλαβε χώρα στην Αγροτική Τράπεζα του Μιλάνου. Στις 12 Δεκεμβρίου 1969, εξερράγη βόμβα στην τράπεζα σκοτώνοντας 17 άτομα και τραυματίζοντας άλλα 88. Τη βόμβα την είχαν τοποθετήσει παρακρατικοί φασίστες που σκοπό είχαν να στρέψουν την κοινή γνώμη κατά των αριστερών οργανώσεων. Συνελήφθησαν δύο άσχετοι σιδηροδρομικοί εργάτες που δήλωναν αναρχικοί. Ο ένας καταδικάστηκε σε πολυετή κάθειρξη και ο δεύτερος εκπαραθυρώθηκε από τα γραφεία της αστυνομίας! Στην έρευνα που έγινε για την περίφημη εκπαραθύρωση, το πόρισμα ήταν αυτοκτονία. Φυσικά, ο άτυχος άντρας είχε δολοφονηθεί από την ίδια την αστυνομία. Όλη η αλήθεια ξεσκεπάστηκε χρόνια αργότερα και οι μετέπειτα πολιτικοί και αρχές, ζήτησαν συγγνώμη από τον λαό και τις οικογένειες όλων των θυμάτων.
Πάνω σε αυτά τα γεγονότα ο Ντάριο Φο χτίζει το σατιρικό έργο του «Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού» παρουσιάζοντας με υπερβολικό τρόπο (για να γίνει και η κατάλληλη σάτιρα και γελοιοποίηση) τους αστυνομικούς ως κρυφούς ομοφυλόφιλους, βίαιους και ηλίθιους. Επίσης έχουμε έναν δικαστή, που ερευνά την υπόθεση, που και αυτός είναι διεφθαρμένος και μια δημοσιογράφο που προσπαθεί ειλικρινά να ξεσκεπάσει την αλήθεια, που παραπέμπει στην Οριάνα Φαλάτσι. Όλα παρουσιάζονται χοντροκομμένα και υπερβολικά για να μπορέσει να λειτουργήσει η σάτιρα αλλά και για να μπορέσουμε όλοι εμείς να αντέξουμε την αλήθεια.
Στην συγκεκριμένη παράσταση έχουμε έναν εκπληκτικό Πάνο Βλάχο, ο οποίος κυριολεκτικά κάνει ένα one man show: τραγουδάει, χορεύει, μεταμφιέζεται. Όλη η παράσταση είναι κομμένη και ραμμένη πάνω του. Και όλοι οι άλλοι ηθοποιοί περιστρέφονται γύρω του σαν τους πλανήτες γύρω από έναν ήλιο. Ο Πάνος Βλάχος θα μπορούσε ωραιότατα να σταθεί σε ένα μιούζικαλ, σε μια κωμωδία αλλά και σε δραματικούς ρόλους. Ένα πολύ μεγάλο ταλέντο. Δεν θέλω να υποτιμήσω την ερμηνεία των υπόλοιπων ηθοποιών φυσικά, αλλά ο Βλάχος κλέβει την παράσταση. Είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής. Από την συγκεκριμένη παράσταση δεν λείπουν και οι σύγχρονες αναφορές στην ελληνική πραγματικότητα. Χαρακτηριστικά λέει ο πρωταγωνιστής: «Ήρθα εδώ γιατί δεν μπορούσα να πάω στο Εθνικό, αφού δεν είμαι 16 ετών!».
Η σκηνοθεσία είναι του Γιάννη Κακλέα, ο οποίος παρομοιάζοντας τον Ντάριο Φο με τον Αριστοφάνη, ακολουθεί μια γραμμή γελοιοποίησης των θεσμών και της εξουσίας. Ο Βλάχος παρουσιάζεται ως ένας μοντέρνος σαλτιμπάγκος, ως ένας γελωτοποιός, που μας διηγείται την ιστορία κρατώντας την κιθάρα του, χορεύοντας και λέγοντας χοντροκοπιές. Άλλωστε τα ίδια τα γεγονότα είναι από μόνα τους τόσο χονδροειδή, που μόνο με έναν τέτοιο τρόπο μπορείς να τα παρουσιάσεις. Εδώ έχουμε μια ανατροπή της κανονικότητας, αφού το ίδιο το κράτος σκοτώνει τους πολίτες. Και αμέσως μετά κατηγορεί έναν αθώο εν γνώσει του. Και δολοφονεί και τον αθώο! Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια δυστοπική πραγματικότητα, που η πλειονότητα των πολιτών δεν την καταλαβαίνει. Και το χειρότερο όλων είναι ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Όλα αυτά, ο Γιάννης Κακλέας, τα δίνει με την γρήγορη και «βάναυση» σκηνοθεσία του. Και δεν διστάζει να σατιρίσει και τη δημοσιογράφο, ονομάζοντάς την Φελέτσι, παρουσιάζοντάς την και αυτή ως καρικατούρα δυναμικής και δημοκράτισσας γυναίκας.
Τα πολύ πετυχημένα κουστούμια της παράστασης υπογράφει η Ηλενία Δουλαδίρη: καμπάνες, πουκάμισα με μεγάλους γιακάδες ξεκούμπωτα, χρώματα γήινα. Όλη η δεκαετία του 1970 μπροστά μας.
Οι μελωδίες που ακούμε είναι του Βάιου Πράπα και οι στίχοι του Πάνου Βλάχου και της Φωτεινής Αθερίδου.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Σκηνοθεσία - Δραματουργική επεξεργασία: Γιάννης Κακλέας
Σκηνικά: Ηλένια Δουλαδίρη, Γιάννης Κακλέας
Κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη
Μουσική σύνθεση: Βάιος Πράπας
Στίχοι τραγουδιών: Πάνος Βλάχος
Χορογραφίες: Αγγελική Τρομπούκη
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Βοηθοί σκηνοθέτη: Λητώ Τριανταφυλλίδου, Ρέα Σαμαροπούλου
Βοηθός ενδυματολόγου: Ιωάννα Καλαβρού
Βοηθός φωτίστριας: Στέβη Κουτσοθανάση
Παίζουν: Πάνος Βλάχος, Φοίβος Ριμένας, Ιφιγένεια Αστεριάδη, Παναγιώτης Κατσώλης, Κωνσταντίνος Μαγκλάρας, Στέλιος Πέτσος
Μουσικός επί σκηνής: Βάιος Πράπας