Ο αγαπητός συγγραφέας Θάνος Κονδύλης –του οποίου την αστυνομική μυθιστορία είχα γνωρίσει στο Έγκλημα στη Σαντορίνη και στο Στοίχημα θανάτου και το ιστορικό υπόβαθρο στην Τελευταία αυτοκράτειρα του Βυζαντίου ή στο Μυστικό του βασιλιά Λεωνίδα μαζί με τον παιδικό χαρακτήρα– τον τελευταίο χρόνο έχει κυκλοφορήσει δύο μυθιστορήματα σχετικά με την επέτειο της συμπλήρωσης των εκατό χρόνων από την Καταστροφή της Σμύρνης. Και αυτά δεν είναι άλλα από το μυθιστόρημα ενηλίκων Γράμματα από τη Σμύρνη και το εφηβικό 1922 - Τα μυστήρια της Σμύρνης, που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
Σε αυτό το μυθιστόρημα θα γνωρίσουμε δύο φίλους: τον δωδεκάχρονο Παναγιώτη και τον συνομήλικό του Νικόλαο. Βρισκόμαστε στη Σμύρνη, τον Σεπτέμβριο του 1922, δηλαδή λίγες μέρες πριν τα τραγικά γεγονότα της Καταστροφής, όταν τα δύο νεαρά αγόρια γίνονται μάρτυρες μιας δολοφονίας με θύμα έναν σκοτεινό αλλά γνώριμό τους τύπο, τον «κύριο Χ». Έτσι είχε συστηθεί στον Παναγιώτη όταν του ζήτησε ένα θέλημα έναντι αδράς αμοιβής.
Ακολουθούν κι άλλα περίεργα θέματα και οι δυο τους αποφασίζουν να βρουν τις απαντήσεις και να λύσουν το μυστήριο. Παράλληλα όμως ο ελληνικός στρατός αποχωρεί από τη Σμύρνη, καταφθάνει ο τουρκικός και ανατρέπονται τα πάντα.
Ο συγγραφέας έχει δομήσει μια ιστορία γεμάτη από μυστήριο και δράση με ήρωες δύο έφηβους, που παρουσιάζονται με όλα εκείνα τα στοιχεία που χρειάζονται οι χαρακτήρες αυτών των ιστοριών. Δηλαδή διαθέτουν την απαραίτητη περιέργεια, θάρρος, τσαγανό, θράσος (με την καλή έννοια) και λιγότερη αίσθηση του φόβου που σίγουρα διατρέχουν καθώς τα γεγονότα δείχνουν πολύ σοβαρά. Το αστυνομικό τους «δαιμόνιο» υπερνικά τις όποιες αναστολές κι άλλες σκέψεις, κι έτσι οι δυο τους προχωρούν ακάθεκτοι σε αυτό που τους «τρώει» ενώ είναι φανερό πως δεν θα ησυχάσουν αν δεν διαλευκάνουν την υπόθεση. Είναι διατεθειμένοι να ρισκάρουν, έχουν αναλυτική και κριτική σκέψη, φαντασία, είναι αποφασισμένοι να φτάσουν ως την άκρη και έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο. Κερδίζουν δε ακόμη περισσότερο ως ομάδα καθώς αλληλοσυμπληρώνονται.
Ο Παναγιώτης ήταν διερευνητικός και αψίθυμος, ενώ ο Νικόλαος πιο ήρεμος και με τετράγωνο μυαλό.
Η μυθοπλασία εξάπτει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και διαθέτει ενδιαφέροντα πρόσωπα (δεν αναφέρομαι μόνο στα δύο αγόρια). Είναι φανερό ότι οι δύο φίλοι καταπιάνονται με κάτι πολύ μεγάλο και άκρως επικίνδυνο –μεγαλύτερο από το μπόι και τις δυνατότητές τους– αλλά γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο το βιβλίο προκαλεί σασπένς.
Η καλή δόμηση και οι ιδανικές περιγραφές για το είδος του (ως εφηβικό ανάγνωσμα) λειτουργούν υπέρ και προσφέρουν μια ολοκληρωμένη και πανέμορφη εμπειρία. Η εικονογράφηση της Λέλας Στρούτση συμβάλει και συμπληρώνει όλα τα παραπάνω ενώ το χρονολόγιο και η βιβλιογραφία στο τέλος ολοκληρώνουν από κάθε άποψη το πόνημα, θέτουν το ιστορικό πλαίσιο δίνοντας τις απαραίτητες πληροφορίες και αναφορές.
βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη συνωμοσία
Πρόκειται για μια περιπέτεια στην Σμύρνη του 1922, λίγο πριν αλλάξουν όλα, και μια ματιά στη σκιερή πλευρά της ιστορίας, την αθέατη ή υπόγεια, που «κουβαλά» τόσο ιστορικά καταγεγραμμένα στοιχεία όσο και μυθοπλασία. Σέβεται τον έφηβο αναγνώστη και παρ' όλο που έχει μόνο αντρικές μορφές απευθύνεται σε όλους, νεαρότερους ή μεγαλύτερους φίλους των βιβλίων.
Ένα άξιο έργο που γοητεύει και αφήνει απόσταγμα: διασκέδαση, διδάγματα και ιστορία μαζί.