Η ποιητική συλλογή του Λεόντιου Πετμεζά Συστοιχίες της αυριανής εξορίας, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Όστρια, αποτελείται από έργα της περιόδου της δοκιμασίας που βιώνουμε ενώ προλογίζεται και εικονογραφείται από την εικαστικό και πολιτισμολόγο Μαριλένα Φωκά. Ο ίδιος γράφει στις πρώτες σελίδες (αντί εισαγωγής) ότι: «Εξορία είναι η έξοδος από το ευ ζην, το βίαιο πέρασμα και η διαμονή σε μέρη αδροσιάς. Ο τόπος όπου δοκιμάζονται οι ανθρώπινες ψυχές.».
Η Μαριλένα Φωκά επισημαίνει στον πρόλογο της συλλογής:
Στην ποιητική απόδοση του Λεόντιου Πετμεζά στη συλλογή Συστοιχίες της αυριανής εξορίας σκιαγραφείται η διαλεκτική της αποδόμησης του σύγχρονου πολιτιστικού γίγνεσθαι. Με τον ζήλο και την εμβριθή γλωσσολογική προσέγγιση του «αλεξανδρινού» μελετητή, ο ποιητής-στοχαστής οδηγεί τον αναγνώστη σε μια πορεία ενδοσκόπησης μέσα από ένα εικονοπλαστικό ιδιόλεκτο που εξυφαίνεται σε έναν γνώριμο χαρτογραφημένο χώρο αισθητικής αναπαράστασης. Κομιστής του πνευματικού πλούτου της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς, του οριενταλισμού καθώς και ανατολικών ιδεολογιών τις οποίες αντιπαραβάλει διαλεκτικά με τα μοντέρνα και μεταμοντέρνα κινήματα συμμετέχοντας σ' ένα γόνιμο πολιτιστικό συγκρητισμό. Ασυμβίβαστος, επίμονος, τολμηρός καταγγελτικός, «προφητικός» και ανατρεπτικός, ο Λεόντιος Πετμεζάς, στοχεύει στη «γέννηση και την παραμονή μιας άλλης πιο ελπιδοφόρας κατάστασης». [...] Σαφείς οι επιρροές από τα μεγάλα φιλοσοφικά και καλλιτεχνικά ρεύματα του Στωικισμού, του Μηδενισμού και της Σχολής της Φρανκφούρτης, που επανέρχονται σαν προβληματικές του σήμερα και γιγαντώνονται σε μια παράλληλη καταναλωτική περιδίνηση και πνευματική ολίσθηση στην πορεία της ανεύρεσης του εγώ. Πρόκειται για ένα νέο, μεγίστου ενδιαφέροντος βιβλίο από τις εκδόσεις Όστρια το οποίο είχα τη χαρά να προσεγγίσω κριτικά και να εικονογραφήσω στο εξώφυλλο, στο οπισθόφυλλο και εσωτερικά. Ουσιαστικό στη δομή του μας αποκαλύπτει τη μοναδική ποιητική γραφή του Λεόντιου Πετμεζά, που έχει αφήσει το στίγμα του στον χώρο της εικαστικής τέχνης και όχι μόνο.O λογοτέχνης καταγράφει την πραγματικότητα από την σκοπιά του πολιτικού επιστήμονα, του κριτικού-ιστορικού-θεωρητικού και επιμελητή τέχνης, του συγγραφέα, του ποιητή, του ανθρώπου που ζει και δρα στη σύγχρονη πραγματικότητα με γνώμονα τη συνείδηση. Η προσέγγισή του ανατρέπει με θέση το κρατούν ιδεολόγημα των καταστάσεων που βιώνουμε.
Ας δούμε τι απαντά ο ίδιος ο ποιητής για τη συλλογή του, το έναυσμα που τον οδηγεί στη δημιουργία, για τη φιλαναγνωσία, το εκδοτικό πεδίο της χώρας μας και άλλα.
Διαβάζοντας την περιγραφή της συλλογής καταλαβαίνουμε τι σας πυροδότησε ως δημιουργό (αφού ως σύγχρονοι αστοί έχουμε όλοι μας κοινά βιώματα από τις πρόσφατες κοινωνικοπολιτικές διαφοροποιήσεις, την νέα εποχή που διανύουμε και την πανδημία). Τα δεινά της ανθρωπότητας πάντα αποτελούν πηγή έμπνευσης... Εσείς, ως δημιουργός, πότε ενεργοποιήστε ποιητικά, ποια θέματα σας αγγίζουν περισσότερο, πότε/πώς ξεκινά η συγγραφική διαδικασία και πότε/πώς ολοκληρώνεται;
Λεόντιος Πετμεζάς: Ενεργοποιούμαι πάντα σε όλες τις εποχές και τις περιόδους. Σίγουρα κάπως περισσότερο σε μέρες που είναι διαφορετικές όπως αυτές που βιώσαμε με την πρόσφατη δοκιμασία αλλά και σε άλλες που έχουν να κάνουν εμβόλιμα με κοινωνικούς και πολιτικούς προσδιορισμούς. Με απασχολεί πρώτιστα κάθε τι που έχει απόλυτη σχέση με τον παράγοντα άνθρωπο. Στο συγκεκριμένο βιβλίο, όπως σωστά αναφέρει η πολιτισμολόγος και εικαστικός Μαριλένα Φωκά, που προλόγισε και εικονογράφησε το βιβλίο, παρατηρούμε πως υπάρχει η «...έντονα αφαιρετική γραφή, υπαινικτική, με ποιητική προσέγγιση της συντακτικής λειτουργίας του λόγου την οποία υποτάσσει στη σύζευξη της πληροφορικότητας και της λειτουργικότητας. Με τον ελεύθερο στίχο –ισχυρών τεμαχίων ήχων με φορμαλιστική ένταση– η σημασία επικοινωνείται τμηματικά, μεθοδικά και συστηματικά. Εγκιβωτίζονται εξωγλωσσικά και μεταφυσικά σημαινόμενα στο γλωσσικό σύστημα ακινητοποιώντας το βιωματικό τους φορτίο, παρέχοντας σε αμύητους και μυημένους μια μοναδική ποιητική εμπειρία». Άλλωστε πρόκειται για επίκαιρα ποιήματα που πριν εκδοθούν σε συλλογή βραβεύτηκαν σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς ή συμπεριλήφθηκαν σε σημαντικές εκδόσεις τα τελευταία χρόνια.
Αν θα έπρεπε να περιγράψετε τη συλλογή σας με μία φράση, ποια θα ήταν αυτή;
Λ.Π.: Κατατάσσω τη γραφή μου, που απορρέει από την παρούσα συλλογή, στην αναγνώριση του φαντασιακού και ερευνητικού επιπέδου για την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Παραδίδω λοιπόν μια στέρεα δομημένη και πρωτότυπη φιγούρα ποιητικής ανέλιξης, που ιστορεί συνδυασμούς με περισσή χάρη φιλτραρισμένους από το αέναο φως της ανθρωποκεντρικής συνάφειας. Η αλήθεια μου με δεξιοτεχνία γραφής συνίσταται σε διαστάσεις που αποδίδουν μια ποικιλία υλικών με εφευρετικότητα.
Η καλλιτεχνία (η τέχνη εν τω συνόλω) οφείλει να κοιτάζει μπροστά, να τολμά το καινόφερτο, να «βλέπει» στο μέλλον; Ποια όπλα διαθέτει;
Λ.Π.: Τα όπλα είναι πολλά, πολυκύμαντα και πολυδιάστατα. Ξεκινούν από την αμφισβήτηση του στατικού δεδομένου, αγγίζουν την πολιτικότητα των προθέσεων και προχωρούν στην ταύτιση με νέες ελπιδοφόρες καταστάσεις. Αρκεί η καλλιτεχνία ν' αντιμετωπίζει με την πρέπουσα διακριτικότητα την απαλότητα στην εκποίηση, να κινείται μακριά από την φορμαρισμένη υφή και να προσδίδει ένα βήμα μορφικής ανάπλασης σε κάθε καινούργιο, πρωτοποριακό, μεταμοντέρνο και νεωτεριστικό σχήμα διατριβής και διευθέτησης. Σε όλη αυτή την αλληλουχία των διευρύνσεων εκείνο που γεννά εντυπώσεις και ερωτήματα είναι οι θαυματουργοί καρποί, που αποκομίζει το φιλότεχνο και το αναγνωστικό κοινό. Ό,τι γίνεται, σε όποιο βαθμό, είναι αποτέλεσμα ενός τέλειου συνδυασμού διαπραγμάτευσης μεταξύ του πηγαίου και του αξεπέραστου ύφους της καινοτομίας. Ο θεατής, και στην περίπτωσή μας ο αναγνώστης, αγγίζει περισπούδαστα την ουσία όσων τον περιβάλλουν. Αντιλαμβάνεται με τον δικό του ιδιωτικό και προσωπικό μονόλογο-διάλογο τα μοτίβα της εμφανούς σύγκλισης και διαπεραστικής σύγκρισης που αναπτύσσονται βαθμιαία και σταδιακά.
Τι θα θέλατε να πείτε στον φιλαναγνώστη που επρόκειτο να διαβάσει το βιβλίο;
Λ.Π.: Θέλω να τον ενημερώσω πως με ευλάβεια και σεβασμό περιγράφω καίριους συνειρμούς με επαρκή αβρότητα, δηλαδή συστοιχίες που κατορθώνουν να προσημαίνουν τον μύθο και σε προέκταση να επισημαίνουν τον θρύλο.
Η οντότητα της αναίρεσης, που επισυνάπτω, ιχνηλατεί την περιδιάβαση και την παρέμβαση των αποδόσεών μου. Με ακατάβλητη γοητεία οι στίχοι μου αποτελούν μια περίπτωση για ενδότερη ανάλυση και ενδοσκοπική μελέτη ώστε να γίνουν περισσότερο κατανοητοί. Αφετηρία της έμπνευσής μου στην νέα δημιουργία είναι, όπως προανέφερα, και παραμένει ο άνθρωπος στην ιδεατή μορφή, στην υψηλή πνευματική ενατένιση, στο πλαίσιο του προβληματισμού. Αυτός που ζει μακριά από τις μεταφυσικές, φιλοσοφικές, θεολογικές και θεοτικές ερμηνείες που πολλές φορές αποτελούν την εκλεπτυσμένη μεταμφίεση μιας ατομικής, χιμαιρικά εγωκεντρικής θεώρησης των πάντων, πραγμάτων και προσωπικών αξιών. Έξω και μέσα από τα τείχη του εαυτού της κάθε ύπαρξη ευρηματικά προκρίνει με την στάση της για το άγνωστο αύριο και με την παιδεία που διαθέτει αποφεύγει τις δυσκολίες του σήμερα.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή στη χώρα μας; Τι θα θέλατε ιδανικά να διαβάσετε από τους Έλληνες συγγραφείς;
Λ.Π.: Θα ήθελα τα πονήματα και τα επιτεύγματά τους να διαθέτουν το μεγαλείο της δυναμικότητας στις αποτυπώσεις τους. Οι εμπνευσμένες συλλήψεις των συγγραφέων να διαγράφουν απέραντες πορείες και να ενσαρκώνουν ζωτικές αντιλήψεις δικαιώνοντας με διακριτικότητα την πλαστικότητα στις γραμμές και τις σελίδες των βιβλίων τους, να τολμούν την έφεση προς την ελευθερία της συνείδησης.