Πολλοί δημιουργοί-συγγραφείς έχουν ασχοληθεί με την κατάβαση. Την εμβάθυνση, τη διαδρομή προσδιορισμού, τα στάδια κατανόησης (ποιος είμαι, τι, πού, γιατί...), την πορεία που πρέπει να κάνεις για να απαλλαχθείς από τα βάρη, τις πληγές, εσωτερικά δαιμόνια, θολά σημεία κ.ο.κ. ώστε να αναδυθείς καινός, απελευθερωμένος, κατασταλαγμένος, συνειδητοποιημένος... δηλαδή νικητής –ενώ πάντα ελλοχεύει η περίπτωση να μην τα καταφέρεις· κάποια «άβυσσος» μπορεί να σε κερδίσει, ένα «τέρας» να σε εξοντώσει κ.λπ.
Από το μυθιστόρημα Κατάβαση του Μάριου Δημητριάδη και το Κατάβασις του Θεοδόση Παπαδημητρόπουλου ως το επικό ποίημα του Ησίοδου Πειρίθου κατάβασις, ή την animation νανοταινία Κατάβασις των Giulia Ghiani και Danai Katopodi, ήρωες (διαχρονικά) από κάθε εποχή κατεβαίνουν στα έγκατα του κόσμου ή/και του εαυτού, παλεύουν για το ζητούμενό τους (πολλές φορές είναι η αγάπη, η ζωή, άλλες ο εαυτός ο ίδιος...), μάχονται και ανεβαίνουν νικητές –ή και όχι, αλλά η διαδρομή είναι κοινή, η πορεία πανομοιότυπη, οι συμβολισμοί και οι αναφορές επίσης...
Ένας τέτοιος δρόμος είναι και η ποιητική συλλογή της Χρύσας Ευστ. Αλεξοπούλου, Πορείες κατάδυσης, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Περισπωμένη. Ένα βιβλίο για την κατάδυση, λοιπόν, με μέσο τον ποιητικό λόγο, τον στίχο και τρεις ενότητες-μέρη: Κατάδυση στο υγρό στοιχείο, Κατάδυση εντός και Κατάδυση στο επέκεινα.
Σε αυτή την περίπτωση το νερό είναι το σημείο-ορόσημο εξού και η τιτλογραφία αναφέρεται σε κατάδυση και όχι κατάβαση, όμως είναι το ίδιο νοηματικά ή σημειολογικά.
Το νερό, που από τη μήτρα παρουσιάζει μέγιστο ρόλο στον άνθρωπο. Είναι το πρώτο στοιχείο που γνωρίζει, η απαρχή της ζωής (γενικότερα, της ζωής του πλανήτη που βρισκόμαστε) αλλά είναι και το ξέπλυμά του, η καθαριότητα/κάθαρση, ο εξαγνισμός, το βάπτισμα και τόσα άλλα.
Κατέρχεσαι ελεύθεροςδεν θέλεις να τον ξέρεις, τον πυθμένα, γιατί εκεί είναι το όριο / της απειλής, του Άδη το φιλί στο δροσερό σου σώμα.
Εκεί λοιπόν που οι ήρωες των άλλων κατεβαίνουν στον Άδη, στα έγκατα του κόσμου και του είναι, ο ήρως της κυρίας Αλεξοπούλου καταδύεται στο απέραντο υγρό στοιχείο του μπλε πλανήτη μας. Κι εκεί, ενώνεται με άλλους που το ίδιο πάθος θεραπεύουν ενώ εδώ μιλάει της σιωπής το κάλλος με εικόνες. Μια ρέουσα γραφή, που σε παρασύρει όλο και πιο κάτω, συναντάς. Ένας χείμαρρος εικόνων, στιγμών, συναισθημάτων, αναζητήσεων... που έμελλε να καταλήξει στο Όλα σ' τα πήρε το νερό για το οποίο, εν συνεχεία, θα εξηγήσει τι εννοεί και γιατί το λέει ενώ εσύ, ως αναγνώστης, δεν έχεις να κάνεις πολλά. Μόνο συμφωνείς αυτοστιγμεί σαν να πρόκειται για άγραφο αξίωμα.
Από το πρώτο μέρος διακρίνεται η θνητότητα και το υπολογιστικό μέγεθος του ήρωα, γιατί το μεταφορικό του μέγεθος αναμένεται να φανεί στο τέλος, όταν θα έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία-διαδρομή του. Πάντως τα ερωτήματα που θέτονται είναι καίριες αναρωτήσεις και η πολυτονική παρουσίαση εμβαθύνει σε αυτό που λέμε τονισμός (μια επιλογή που προτείνεται στους ποιητές όταν τα κείμενά τους προσφέρονται για διχογνωμίες, παρατονισμούς κ.ο.κ.· το πολυτονικό σού δείχνει επακριβώς τι τονίζεται, πού, ποια είναι η μουσικότητα του στίχου κ.ο.κ.).
Στο δεύτερο μέρος, Κατάδυση εντός, επιχειρείται η μεταφορική διάσταση μιας κατάδυσης όταν αυτή γίνεται μέσα μας. Ευχάριστη έκπληξη αποτελούν οι νοηματοδοτήσεις της, ο τρόπος που εύστοχα (δια)χειρίζεται το άτομο, τις αδυναμίες αλλά και δυνάμεις του.
Τις ώρες της μεγάλης ησυχίας [...] κατέρχεσαι ήρεμα εντός. [...] στου εγώ τις ατραπούς [...] Κατέρχεσαι, γυμνός από θαυμασμό και έπαινο.Δεν είσαι ευτυχισμένος άνθρωπος γι' αυτό έχεις παρελθόν
Ουσιαστικό ρόλο και σημαίνουσα αξία έχει η μνήμη εδώ, αφού πώς αλλιώς να εξερευνήσει κανείς το μέσα του εκτός κι αν δεν αντέχει την ειλικρίνειά του. Όμως το ζητούμενο είναι η κάθαρση, έτσι δεν είναι; Η κατανόηση, ο προσδιορισμός. Κι όπου/όπως πάει. Εννοείται υπάρχει ρίσκο και χρειάζεται δύναμη αλλά...
Μνήμη! Είναι / δικαίωση για όσα έφυγαν ή λαβωμένη ιδέα που μάχεται / τη μοναξιά;λέξεις γενναίες και απλές, θυγατέρες των ιδεών που / σώθηκαν μέσα σου από τη γέννηση και την πενία.Δοκιμασία είναι να κατέρχεσαι, να αντέχεις της / αποκάλυψης τα πολλά πρόσωπαπαλεύεις με τον χρόνο εσύ / περίπου ίδιος, εκείνος κάθε στιγμή άλλος.κι ενώ είσαι στη δύση [...] εσύ ανεβαίνεις στο φως.να ενωθείς με το πρόσωπό σου, μόνος κι αληθινός.
Αν μελετήσεις τους στίχους προσεκτικά, αν τους εξερευνήσεις με επιμέλεια θα βρεις τον σκοπό και τα οφέλη της κατάδυσης, το πώς αυτή ορίζεται και τον χαρακτήρα της.
Στην τρίτη ενότητα, Κατάδυση στο επέκεινα, τούτη η παρουσίαση θα μπορούσε να γίνει αποκλειστικά από στίχους της ίδιας. Στην τρίτη ενότητα, λοιπόν:
Είσαι μόνοςΚατέρχεσαι και στοχάζεσαιτην αδέκαστη μνήμη σου. Αυτή θα σε / δικάζει συνεχώς με μάρτυράς της το παρελθόν.Κατέρχεσαι και η μνήμη σε συνοδεύει αδιάψευστη.μόνος με την αλήθεια κατάματα
Όπως ο ήρως –εσύ– στον πυρήνα κατέρχεται/σαι... και μετά η άνοδος. Μια νέα ζωή, η μετάβαση (στο) μετά.
Από τις ομορφότερες ποιητικές συλλογές που έπιασα στα χέρια μου, το βιβλίο αυτό έχει νόημα, ουσία, λόγο αξιώσεων, ολότητα –αποτελεί ένα σφιχτοδεμένο αδιαίρετο σύνολο– και μια καλαίσθητη άρτια έκδοση όπως του αξίζει. Έχει όμως και κάτι ακόμα, θεάρεστο: μια τέλεια αναλογία ύφους, λόγιου στοιχείου, προσιτής εννόησης και ποιότητας θεμάτων. Δεν σε «ρίχνει» με ευκολίες ούτε με αστοχίες. Αντιθέτως, κρατά το επίπεδό του από την πρώτη ως την τελευταία λέξη ενώ δεν αποσκοπεί στο να δυσκολέψει ούτε τον πιο αμύητο ποιητικά.
Διαβάστε το! (Χθες!)