Πώς το χαρακτηρίζεις τώρα αυτό; Συνήθως, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το ευκολότερο –μην πω αυτόματο– πράγμα είναι να γράψω το είδος στο οποίο ανήκει ένα πόνημα. Ορίστε όμως που έφτασε και τούτο το βιβλίο που ακόμα και ο γενικός όρος «πεζογράφημα» δεν είναι ικανός να το προσδιορίσει!
Πρόκειται για τη νουβέλα –σε αυτό συγκλίνω τελικά– της Ξένιας Πολίτη, e- ερωμένη του Σέρφερ, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άπαρσις και για την οποία μας είχε μιλήσει η ίδια σε προηγούμενο χρόνο.
Στην υπόθεση, έχουμε δύο χρήστες του ηλεκτρονικού κόσμου που αποφασίζουν να κορτάρουν, να φλερτάρουν ο ένας τον άλλο· ακόμα και να διεκδικήσουν σθεναρά. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, viber, τηλεφωνική κλήση, sms και άλλα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας «επιστρατεύονται» προκειμένου να «μιλήσουν»/μιλήσουν μεταξύ τους. Μια επιστολογραφία νέας εποχής, χωρίς γραμματόσημο και μελάνι, με μηνύματα που συνδέουν αυτοστιγμεί τις δύο πλευρές, μέσα από έναν multimedia κόσμο, καταργώντας χρόνο και απόσταση. Στις «επιτακτικές» επικλήσεις για speak to me η συγγραφέας αναφέρει: Επιστολογραφία σε άμεση (αντ)απόκριση [...] σε χρόνο dt η απόσταση μέχρι να φτάσει στο αγαπημένο υποκείμενο [...] αφορά έναν ερωτικό διάλογο [...] η γλώσσα εξαίσιο ή μαυλιστικό όργανο έκφρασης του πάθους. Κι αυτό με δύο λόγια είναι! Παράλληλα, αυτό είναι και ολόκληρη η εποχή μας, η διαδικτυακή εποχή την οποία βιώνουμε οι ζωντανοί του 21ου αιώνα.
Οι χρήστες χρησιμοποιούν και αυτοσχέδιες λέξεις ή λεξοπλαστική ή αργκό κ.ο.κ. ενώ ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που θα ξεφύγουν από τη λακωνικότητα και θα πληκτρολογήσουν περισσότερα όπως σε μια κλασική επιστολογραφία. Οι τάχιστοι ρυθμοί του μέσου, αλλά και ολόκληρης της εποχής, τους κάνουν φειδωλούς και ολιγόλογους. Γρήγορη η εποχή, γρήγοροι κι εκείνοι ενώ παράλληλα χρησιμοποιούν όλα τα ιδιώματα, ελληνικά αλλά και αγγλικά, γαλλικά...
Επιπλέον, τα κείμενά τους, παρουσιάζουν όλες τις «αποχρώσεις» που παρατηρούμε τριγύρω μας: greeklish, χωρίς στίξη, άτονα... ωστόσο, όχι πρόχειρα. Έχουν επεξεργαστεί και σκεφτεί καλά τις αποκρίσεις τους, ξέρουν τι θέλουν, είναι διαβασμένοι και διαθέτουν κουλτούρα –ίσως και άνω του μέσου όρου.
Όλες αυτές οι επιλογές της κυρίας Πολίτη δείχνουν τη μελέτη που έχει κάνει η ίδια πάνω στα κοινωνικά δίκτυα και τους νέους τρόπους επικοινωνίας, όμως όταν θα γράψει (η ηρωίδα) ότι: Από το Δημοτικό έμαθα να βάζω τόνους και να σέβομαι έναν αναγνώστη, που θα πάσχιζε να ξεχωρίσει τη σημασία του «άλλα» και του «αλλά»... καταλαβαίνεις ότι δεν ακολουθεί, ούτε προτάσσει, τέτοιους ιδιωματισμούς-πρακτικές. Αντιθέτως, εμβολίζει ανάμεσα στις αράδες της τη σημασία της γραμματικής και της σύνταξης της γλώσσας· παράλληλα, εννοώ ότι δεν μειώνει την ελληνική.
Διαβάζοντας δεν έχεις παρά να παραδεχθείς την πληθώρα τρόπων προσέγγισης (του άλλου) και την αμεσότητα. Ανάμεσα στις προσφερόμενες επιλογές (mp3, youtube, viber, e-mail, emoticons κ.ο.κ.) είναι αδύνατο να μην βρει κανείς τον δρόμο που του ταιριάζει ή τον εξυπηρετεί. Επιπλέον, η συγγραφέας δίνει ιδέες καθώς είναι ευφάνταστη, όπως για παράδειγμα: Ντεριντά χτα!, και σκέφτομαι ότι οι διαθέσιμες επιλογές του σύγχρονου πολίτη είναι ακόμα περισσότερες στην πραγματικότητα λόγω της ελευθερίας γλωσσικών «κινήσεων» που έχει στη διάθεσή του.
Τρία έτη αλληλογραφίας μετά, ο έρωτάς τους μένει ανοιχτός σε κάθε επιλογή: ναι, όχι, ίσως... Καμία ταφόπλακα δεν ολοκληρώνει την τύχη του και ίσως, είναι η στιγμή του αναγνώστη να αποφασίσει την κατάληξη.
Προσπαθώντας να μεταφέρω μικρά αποσπάσματα, σκέφτομαι πως οι περισσότερες ατάκες χάνουν το νόημά τους αποκομμένες από το βιβλίο. Οι περισσότερες φράσεις λειτουργούν μόνο μέσα στο κείμενο, όμως κάποιες πολύ δυνατές αντέχουν και ανεξάρτητα από αυτό.
Σκέφτηκες ποτέ, μωρό μου, τα αισθήματα μιας μύγας που πνίγεται στο μέλι;Όσα μπόρεσα δεν ήταν εύκολα· και για όσα δεν μπορώ, Δεν Είμαι.
Δεν πρόκειται για κάτι επιφανειακό. Κάτω από το μοντέρνο στοιχείο του και τη φρέσκια ματιά του διακρίνουμε μια βαθιά, αισθηματική –όχι τόσο ρομαντική– ιστορία που χαρακτηρίζεται από τα διαλογικά της μέρη αν και δεν είναι θεατρικό (μια άλλη καινοτοπία ίσως). Η διαλογική του φύση θα μπορούσε να «ξεγελάσει» τον αναγνώστη και να θεωρήσει θεατρικό το κείμενο, όμως η γράφουσα έχει άλλη άποψη: ένα θεατρικό τοποθετεί τη συνθήκη του μέσα σε έναν τόπο (κτήριο ή ύπαιθρο, εσωτερικό χώρο ή εξωτερικό...), προσφέρει μια σκηνική εικόνα (ενδεχομένως να περιέχονται εκεί τα αντικείμενα που αντικρίζει ο θεατής επί σκηνής) αλλά και κάποια στοιχεία για τα πρόσωπα (φύλο, ηλικία, ιδιότητα...). Αντιθέτως, η συγγραφέας, όχι μόνο δεν «αναλώνεται» με τέτοια δεδομένα αλλά εστιάζει εξολοκλήρου στην αλληλογραφία. Τέλος, η αλληλογραφία είναι φύσει μοναχική, δεν περιέχει ήχο (η κλασική τουλάχιστον γιατί η αλληλογραφία των ηρώων περιέχει ηχητικά, τραγούδια κ.λπ.), η απόκριση δεν γίνεται άμεσα με ατάκες αλλά όταν έρθει/σταλεί η απάντηση ενώ τα πρόσωπα που συνομιλούν δεν βρίσκονται στον ίδιο χώρο, ούτε κοιτάζονται.
Μπορεί το κείμενο να μην «ακουμπά» στα οικεία είδη –καλύτερα, ανοίγει νέες οδούς– όμως η πρόθεση της Ξένιας Πολίτη είναι ξεκάθαρη, το μήνυμά της βρίσκεται εκεί, τα πρόσωπα είναι σκεπτόμενα, παλλόμενα και η συνολική εμπειρία προσφέρει και ενδιαφέρον αλλά και έναυσμα περαιτέρω αναζήτησης.
Σ΄αγαπάω εντελώς ανισόρροπα με όση αγνότητα και χυδαιότητα υπάρχει...
Και τι έχουμε; Αρχικά, έχουμε μια ερωμένη που «ανήκει» στην ηλεκτρονική εποχή και όπως όλα όσα ανήκουν σε αυτή την εποχή πήρε μπροστά από την ιδιότητά της το e –με τον ίδιο τρόπο που το χάρτινο βιβλίο έγινε e-book, η ταχυδρομική διεύθυνση e-mail κ.π.λ.– κι έναν Σέρφερ που πήρε το ψευδώνυμό του από τη χροιά του μέσου (σερφάρω, surf). Μετά έχουμε ένα γαϊτανάκι μπρα-ντε-φέρ ανταπαντήσεων όπου εναλλάσσονται η ηρεμία με την ταραχή, η φόρτιση με την αποφόρτιση, ο δυναμισμός και ο πόθος με το καλμάρισμα, το σίγουρο με το αμφίβολο, ο πυρετός με το ξενέρωμα, το ονειρικό με το ρεαλιστικό κ.ο.κ. Έχουμε δύο άγνωστους που επιδιώκουν τη γνωριμία μέσα από συσκευές, καλώδια, σήματα κι οθόνες, τη στιγμή που όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά και η εξερεύνηση του άλλου μπαίνει υπό το πρίσμα των χαρακτηριστικών του μέσου που χρησιμοποιούν. Έχουμε συναισθήματα, ψυχισμούς και καταστάσεις που επηρεάζονται από τη συνθήκη (τους) αλλά, στο τέλος τέλος, έχουμε τον άνθρωπο που νιώθει το ίδιο πάθος, την ίδια θέρμη, ζέση, έλξη... όπως διαχρονικά κι αέναα, σε όλες τις εποχές και με όλους τους τρόπους.
Ένα βιβλίο σύγχρονο και διαφορετικό. Ένα καινότυπο που μιλάει για έρωτα και πάθος και που αξίζει μια θέση στα χέρια σας.