Ο Άμλετ του Ουίλιαμ Σαίξπηρ έχει απασχολήσει πολλούς ανθρώπους –πιο πολλούς από όλα τα σαιξπηρικά έργα. Είναι πολύ πιο κατανοητό από όλα τα κείμενα του κορυφαίου συγγραφέα. Είναι απλό και δίνεται επίσης απλά όλη η ατμόσφαιρα και όλες οι σκέψεις των ηρώων του και πιο πολύ βέβαια του ίδιου του Άμλετ.
Ο Άμλετ δεν είναι ένα πρόσωπο, είναι δέκα, είναι χιλιάδες. Είναι ο άνθρωπος που δεν έφταιγε σε τίποτα και όμως μόνο αυτός –τον κράζει η μοίρα του– και θα πρέπει να αναλάβει την εκδίκηση. Δεν ήξερε, μόνο μάντευε και είχε μια υποψία... τελικώς βγήκε αληθινή αυτή του η σκέψη: ο θείος του σκότωσε τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μάνα του! Και αυτό έγινε για να φορέσει το στέμμα του, για την εξουσία! Η εκδίκηση πρέπει να είναι δική του και θα είναι, αφού του παρουσιάζεται το πνεύμα του πατέρα του και του εξιστορεί τα γεγονότα και αφού αγάπαγε τόσο πολύ τον πατέρα του τότε τα εκμυστηρεύεται όλα στον Οράτιο. Σημαντικό το πόσο πολύ ωραία τονίζεται η φιλία ανάμεσα σε δύο άντρες νέας ηλικίας· ο Άμλετ και ο Οράτιος δεν έχουν παραπάνω από τριάντα χρόνια το πολύ και αυτό το λέει και στο κοιμητήριο στην πέμπτη πράξη όταν βλέπει το καύκαλο του Γιόρικ.
Η ουσία του θανάτου τονίζεται όσο επιθυμεί ο Σαίξπηρ και για το πένθος που δεν το κάνουν τα «μαύρα ρούχα» αλλά η λογική της σκέψης «ό,τι γεννιέται, πεθαίνει». Και «όλοι έχασαν τον πατέρα τους από τον πρώτο πατέρα μέχρι τον δικό σου», πράγματα με απλά λόγια αλλά με τόση σοφία και ποίηση για τον θάνατο και για το «χρέος» προς τον πεθαμένο που δεν είναι η παραίτηση αλλά η συμφιλίωση με την ιδέα του θανάτου πριν αυτός επισκεφτεί κάποιον δικό μας, πόσο μάλλον όταν αυτός μας επισκέπτεται.
Και ο ίδιος ο Άμλετ όταν αντικρίζει από μακριά το φάντασμα του πατέρα του και πηγαίνει προς το μέρος του, ενώ ο Οράτιος τον συγκρατεί για να μην πάει, λέει τα εξής λόγια: «Τη ζωή μου δεν την λογαριάζω ούτε για μια καρφίτσα, όσο για την ψυχή μου τι να φοβηθώ; Είναι αθάνατη σαν και αυτό!».
Η εξουσία είναι αυτό που έσπρωξε τον θείο του να σκοτώσει τον πατέρα του και να παντρευτεί τη μητέρα του, είναι η δύναμη για εξουσία που ήθελε και που συναντούμε στα έργα του Σαίξπηρ. Όταν κάποιος έχει την εξουσία και πώς να την χειριστεί. Ο Άμλετ έχει για λίγο την εξουσία να σκοτώσει τον Κλαύδιο ενώ αυτός προσεύχεται αλλά δεν το κάνει, και για την αληθοφάνεια της δράσης το δικαιολογεί με τα εξής λόγια: «Αν τον σκοτώσω τώρα που προσεύχεται θα στείλω στον παράδεισο τον φονιά του πατέρα μου.».
Δεν είναι ο θάνατος τόσο που εμποδίζει πράγματα όσο είναι η συνείδηση που εμποδίζει πολλά από τα πράγματα να γίνουν στον παρόντα χρόνο και έτσι γίνονται αργότερα. Αυτή η αναβολή για την εκδίκηση για τον φόνο του πατέρα του Άμλετ είναι λόγω του χαρακτήρα του που όλο διστάζει και αναβάλλει και αυτό είναι ένα ακόμα θετικό στοιχείο για τον χαρακτήρα του Άμλετ που γίνεται αμέσως αγαπητός στο κοινό. Δεν μας παρουσιάζεται λοιπόν ο Άμλετ σαν ένας γεννημένος φονιάς όπως ο βασιλιάς Ριχάρδος ο Γ', αλλά σαν ένας γνώριμος και οικείος ήρωας, ο πιο αγαπητός και λαοφιλής σε ολόκληρο το σαιξπηρικό πάνθεο, που αναγκάζεται να κάνει μια τέτοια πράξη ενώ δεν έχει γεννηθεί για κάτι τέτοιο. Αυτό είναι που τον κάνει άμεσα αντιληπτό και κατανοητό ακόμα και σε ένα κοινό που δεν έχει ασχοληθεί τόσο πολύ με το έργο του μεγάλου Σαίξπηρ.
Το έργο έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια από όλα τα έργα του Σαίξπηρ και ο Άμλετ την μεγαλύτερη έκταση σε ρόλο από όλους τους ρόλους που έπλασε ο μεγαλύτερος συγγραφέας της Αγγλίας και όχι μόνο.
Στον περίφημο μονόλογο «Να ζει κανείς ή να μην ζει» περικλείεται όλη η αναποφασιστικότητα και αναβλητικότητα του ήρωα και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η συνείδηση μας κάνει όλους δειλούς. Είναι δηλαδή οι τύψεις, είναι οι ενοχές που μπορεί να νιώσει ο καθένας όταν βρεθεί αντιμέτωπος με μια κατάσταση άσχημη, που έχει δημιουργήσει ο ίδιος. Δεν έχει κανέναν λόγο να φοβηθεί τον θάνατο, έχει όμως πολλούς λόγους για να φοβηθεί την συνείδησή του. Από αυτήν, το ξέρει, δεν θα μπορέσει να ξεφύγει.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Στη συνοδευτική φωτογραφία που ανήκει στο βιβλίο Παξινού - Μινωτής: Μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας βλέπουμε τον Αλέξη Μινωτή μαζί με την Σαπφώ Αλκαίου από τον Άμλετ· παράσταση του Εθνικού Θεάτρου