Η μουσική παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις κινηματογραφικές ταινίες. Είναι εκείνη που διοχετεύει συναισθήματα στον θεατή, που του προκαλεί συγκίνηση, φόβο ή αγωνία, καθώς τα καρέ εναλλάσσονται μπροστά στα μάτια του. Θα είχαν άραγε την ίδια επιτυχία ταινίες όπως «Ο πόλεμος των άστρων» ή «Τα σαγόνια του καρχαρία» ή ακόμη και «Ο νονός», χωρίς τα εμβληματικά θέματά τους;
Χρωστάμε πολλά σε σπουδαίους συνθέτες όπως οι: Erich Wolfgang Korngold, Jerry Goldsmith, Ennio Morricone, Bernard Herrmann, John Barry, John Williams, James Horner, Max Steiner κ.α. Σε αυτό το μικρό αφιέρωμα, μπήκα στον πειρασμό να ξεχωρίσω δέκα από τα αμέτρητα σάουντρακ, που αγαπήσαμε, το καθένα για διαφορετικό λόγο και να τα βάλω, υποκειμενικά, σε μια σειρά.
10. Unfaithful
Έτος: 2002
Συνθέτης: Jan A.P. Kaczmarek
Είδος: Drama
Η πολύ δύσκολη λίστα ξεκινά με το «Unfaithful», του συνθέτη Jan A.P. Kaczmarek.
Η Connie Sumner, μετά από 11 χρόνια γάμου, πνιγμένη στη ρουτίνα, έρχεται αντιμέτωπη με έναν νεαρό πειρασμό και... απατά τον σύζυγό της, Edward Sumner (Richard Gere), με έναν Γάλλο έμπορο βιβλίων. Η γοητευτική και ερωτεύσιμη Diane Lane παίρνει την συμπαθητική ταινία επάνω της και σαγηνεύει τους θεατές.
Ο Πολωνός, ταλαντούχος, συνθέτης Jan A.P. Kaczmarek διοχετεύει στα θέματά του μια στυφή ενοχή, ένα αιχμηρό χάδι στα γυμνά σώματα των εραστών. Το πιάνο κλαίει, υποφέρει από την ανήθικη προδοσία και προσπαθεί να βρει παρηγοριά στις έντονες θωπείες των εγχόρδων. Μπορείς να νιώσεις την ένταση και τον πόνο, την απόγνωση και τη συναισθηματική συντριβή, που καταφέρνει να ξυπνήσει στον ακροατή τούτο το καλοδουλεμένο και αποτελεσματικό σάουντρακ.
09. Summer of '42
Έτος: 1971
Συνθέτης: Michel Legrand
Είδος: Drama/Romance
Ο νεαρός Hermie, περνά τις καλοκαιρινές του διακοπές στο Nantucket Island. Εκεί γνωρίζει και ερωτεύεται μια γοητευτική γυναίκα ονόματι Dorothy (Jennifer O' Neill) Μαζί της θα αποκτήσει τις πρώτες του σεξουαλικές εμπειρίες. Το «Summer of '42», σε σκηνοθεσία Robert Mulligan, είναι μια χλιαρή ταινία, ωστόσο, το μουσικό θέμα της είναι ένα ταξίδι στα σύννεφα, ένα αιθέριο άγγιγμα από τον υπέροχο Γάλλο συνθέτη, Michel Legrand. Μαγικό, αριστουργηματικά οδυνηρό και προκλητικά σαγηνευτικό, είναι ένα από τα πιο συναισθηματικά και εκφραστικά σάουντρακ που έχουν κυκλοφορήσει. Το μελαγχολικό πιάνο θέμα εξιστορεί τη γλυκιά μέθη του έρωτα, το πικρό αντίο του πόνου και τη νοστιμιά των αναμνήσεων. Όσες φορές κι αν το ακούσω, ειδικά στην εκδοχή με τα τζαζιάρικα νάζια, ταξιδεύω και γίνομαι έρμαιό του. Αυτή ακριβώς άλλωστε είναι και η επιτυχία του.
08. The Godfather
Έτος: 1972
Συνθέτης: Nino Rota
Είδος: Crime, Drama
Τι να πει κανείς γι' αυτόν τον ογκόλιθο, που να μην έχει ειπωθεί; Ο τριαντάχρονος τότε Francis Ford Coppola, ένας ταλαντούχος σκηνοθέτης με όραμα, αγκαλιάζει στοργικά τη νουβέλα του Mario Puzo και δημιουργεί μια από τις τρεις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.
Ο συνθέτης Nino Rota κινήθηκε σε ιδιαίτερα μονοπάτια ακολουθώντας το ένστικτό του, συνθέτοντας αυτό το... γλυκόπικρο μουσικό αριστούργημα χρωματίζοντας με τον δικό του τρόπο την ταινία. Η μουσική ήταν υποψήφια για το Όσκαρ Καλύτερης Πρωτότυπης Μουσικής, το 1972, όμως αποσύρθηκε από τις υποψηφιότητες επειδή διαπιστώθηκε πως είχε γίνει χρήση παλαιότερων μουσικών θεμάτων από προηγούμενη δουλειά του συνθέτη (από την ταινία του 1958, Fortunella). Το 1974 κατάφερε να κερδίσει το πολυπόθητο αγαλματίδιο για το «Godfather Part 2». Στις 10 Απριλίου του 1979, ο Nino Rota άφησε την τελευταία του πνοή στη Ρώμη, αφήνοντας πίσω του μεγάλη κληρονομιά.
Ακούγοντας τα κομμάτια: «The Godfather Waltz», «Love Theme From The Godfather» και «The Godfather Finale», νιώθουμε τη μαγεία του κινηματογράφου, που δεν περιγράφεται με λόγια όσο και αν το προσπαθούμε.
07. Jurassic Park
Έτος: 1993
Συνθέτης: John Williams
Είδος: Adventure, Sci-Fi
Βασισμένο στο ομότιτλο best seller μυθιστόρημα του Michael Crichton, το «Jurassic Park», είναι μια εκπληκτική περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας, σε σκηνοθεσία Στίβεν Σπίλμπεργκ. Ο δισεκατομμυριούχος John Hammond, με τη βοήθεια μιας ομάδας γενετικών επιστημόνων, δημιουργεί ένα πάρκο ψυχαγωγίας με κλωνοποιημένους δεινόσαυρους...
Ο John Williams, για το σάουντρακ του «Jurassic Park», έγραψε ένα δυσθεώρητο, ανοιξιάτικο μουσικό θέμα, που διατηρεί ακόμη και σήμερα τη γοητεία και τη φρεσκάδα του. Χωρίς να αιχμαλωτίζει το ορμέμφυτό του, ο μαέστρος των επιτυχιών χρησιμοποιεί ορχήστρα και φωνητικά καταφέρνοντας να γίνει εξαιρετικός αφηγητής, όταν η εικόνα είναι ανίκανη από μόνη της να δώσει στον θεατή το ανάλογο συναίσθημα. Το κομμάτι «Welcome to Jurassic Park» είναι αναμφισβήτητα το καλύτερο του άλμπουμ, άκρως συναισθηματικό, επιτρέποντας στις απαλές θωπείες των πνευστών και των εγχόρδων να οδηγήσουν τον ακροατή σε ένα καταπράσινο λιβάδι, καθώς οι ευγενικοί γίγαντες περιπλανιούνται νωχελικά στο όμορφο τοπίο.
06. Blade Runner
Έτος: 1982
Συνθέτης: Vangelis
Είδος: Sci-Fi, Thriller
Βασισμένη στο μυθιστόρημα του Φίλιπ Κ. Ντικ (Το ηλεκτρικό πρόβατο), η ταινία «Blade Runner», σε σκηνοθεσία Ρίντλεϊ Σκοτ, κατάφερε να γίνει καλτ και να σκαρφαλώσει στην κορυφή του νεο-νουάρ κινηματογράφου.
Vangelis! Ο δικός μας, Βαγγέλης Παπαθανασίου! Ο πρωτοπόρος των synths και της ηλεκτρονικής μουσικής, Vangelis, συνθέτει ένα αριστουργηματικό σάουντρακ με γήινο και την ίδια στιγμή εξωγήινο ηχόχρωμα. Μελαγχολικό, συναισθηματικό, ταξιδιάρικο, με μεστή αφήγηση και δυναμισμό, το «Blade Runner» είναι ένα μουσικό φαινόμενο, ένα άλμπουμ που ακούγεται ολόκληρο από το πρώτο μέχρι και το τελευταίο κομμάτι, δίχως διακοπές. Είναι αδύνατον να μην ερωτευτείς το σαξόφωνο στο ερωτικό θέμα ή τη γαλήνη του «Rachel's Song». Οι τίτλοι τέλους έχουν μια ξεχωριστή θέση στην καρδία μας, είναι πλημμυρισμένοι στη μελαγχολία, την αβεβαιότητα και τις διαβρωτικές συνέπειες της αποξένωσης, διατηρώντας πάντα την υφέρπουσα απειλή του εγώ. Ο αείμνηστος Ντέμης Ρούσσος έκανε τα φωνητικά στο κομμάτι «Tales of the Future».
05. Halloween
Έτος: 1978
Συνθέτης: John Carpenter
Είδος: Horror
Το 1963, τη βραδιά του Halloween, στη μικρή πόλη Haddonfield, ο εξάχρονος Michael δολοφονεί την μεγαλύτερη αδελφή του Judith, με ένα μεγάλο μαχαίρι κουζίνας. Ο σπουδαίος σκηνοθέτης John Carpenter δημιούργησε τον απόλυτο τρόμο των παιδικών μας χρόνων, τον μπαμπούλα με τη λευκή μάσκα, Μάικλ Μάγιερς.
Ο Carpenter, ταλαντούχος και στη σύνθεση μουσικής, έγραψε ένα απλό, εύκολο, λιτό σάουντρακ, το οποίο όμως είναι αποτελεσματικό, ικανό να ερεθίσει τους βαθύτερους φόβους του ακροατή/θεατή και να τον ακινητοποιήσει με το απόκοσμο ηχόχρωμά του.
Το στοιχειωμένο θέμα του «Halloween» κατασπαράζει και την παραμικρή ικμάδα φωτός, αφήνοντας πίσω του καθαρόαιμο τρόμο, μυστήριο και αγωνία, καθώς ολοκληρώνει με οργασμικούς σπασμούς τον αρχέγονο φόβο του κακού, που κρύβουμε στα μύχια της ψυχής.
Στα κομμάτια «Laurie's Theme» και «The Haunted House», ο John Carpenter χρησιμοποιεί πανέξυπνα το πιάνο και το μαστιγώνει με μανία για να γίνει απειλητικό και εχθρικό. Ένα ατροφικό, ύπουλο και κρύο θέμα βγαίνει από το σκοτάδι και ψάχνει κάτι ανθρώπινο για να τραφεί. Το «Halloween» είναι ένα αριστουργηματικό και ιδιαίτερο σάουντρακ που χρησιμοποιεί αγνά και αμόλυντα υλικά για να επιτύχει τον σκοπό του.
04. The Lord of the Rings trilogy
Έτος: 2001, 2002, 2003
Συνθέτης: Howard Shore
Είδος: Action, Adventure, Fantasy
Ο σκηνοθέτης Peter Jackson αγκάλιασε με σεβασμό το επικό αριστούργημα του J.R.R. Tolkien δημιουργώντας τρεις υπέροχες ταινίες, μια από τις καλύτερες τριλογίες όλων των εποχών, αν όχι η καλύτερη!
Ο συνθέτης Howard Shore κατάφερε να αποδώσει μουσικά, με τον καλύτερο τρόπο, τον κόσμο του Tolkien, συνθέτοντας τρία μοναδικά και αποτελεσματικά σάουντρακ. Τα θέματά του είναι άλλοτε επικά, απειλητικά και άλλοτε παιχνιδιάρικα, χτίζοντας ένα στιβαρό αποτέλεσμα, ένα ολοκληρωμένο μουσικό έργο, που μπορεί να σταθεί επάξια και εκτός της ταινίας. Η πλούσια χορωδία, σε συνδυασμό με την άψογη χρήση πνευστών, διογκώνει την ένταση κάνοντας αυτά τα οπερετικά ξεσπάσματα να αιχμαλωτίζουν τον ακροατή στα έγκατα της Moria.
Το θέμα της συντροφιάς του δαχτυλιδιού, το κύριο θέμα, εγκωμιάζει τους βασικούς ήρωες αναδεικνύοντας την ανδρεία τους. Από την άλλη, το θέμα του δαχτυλιδιού είναι ειρωνικό, χαιρέκακο, έτοιμο να χιμήξει καταπάνω τους για να τους ξεσκίσει. Από τα καλύτερα κομμάτια της τριλογίας, ξεχωρίζουν τα «A Knife In The Dark», «The Bridge Of Khazad Dum», «The Great River», «Helm's Deep», «The Riders Of Rohan», «Minas Tirith», «The End Of All Things».
03. Braveheart
Έτος: 1995
Συνθέτης: James Horner
Είδος: Drama, History
Ο Mel Gibson απέδειξε σε όλους ότι έχει ταλέντο σαν σκηνοθέτης (και κρίνοντας τη συνολική πορεία του σε αυτή την κατηγορία, οφείλω να παραδεχτώ πως είναι πάρα πολύ καλός σκηνοθέτης, με εξαιρετικά πλάνα και τεχνικές).
Ο συνθέτης James Horner έγραψε το καλύτερο σάουντρακ της καριέρας του, αφήνοντας ελεύθερη τη μουσική του για να την παρασύρει ο αέρας και με τον λυρισμό της να συγκινήσει. Η χρήση γκάιντας, για να τιμήσει την παράδοση της Σκοτίας, με έναν εκλεπτυσμένο τρόπο, δίνει μια ονειρική χροιά στη μουσική, αγγίζοντας τα όρια της μαγείας χωρίς να γίνεται κοινότοπη.
Ισορροπώντας ανάμεσα στον έρωτα και τον πόλεμο, ο James Horner γίνεται τρυφερός εκεί που χρειάζεται και επιθετικός στις σκηνές μάχης, χωρίς ωστόσο να χάνει τον έλεγχο κάνοντας φασαρία με την Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου. Τα κομμάτια του άλμπουμ που ξεχωρίζουν είναι: «A Gift Of A Thistle», «Wallace Courts Murron», «The Secret Wedding», «Revenge», «For The Love Of A Princess» και «Sons Of Scotland».
02. Star Wars Saga
Έτος: 1977, 1980, 1983, 1999, 2002, 2005, 2015, 2017, 2019
Συνθέτης: John Williams
Είδος: Action, Adventure, Fantasy
Πριν από πολύ καιρό σε έναν γαλαξία πολύ πολύ μακριά...
Ένα μαγικό ταξίδι ξεκινά και το μεγαλύτερο έπος του κινηματογράφου γράφεται στην ιστορία περνώντας στην ποπ κουλτούρα ολόκληρου του κόσμου. Ρομπότ, ιππότες, πριγκίπισσες, τρομακτικοί κακοί, αλλόκοτα εξωγήινα πλάσματα, βγαλμένα από ένα παραμύθι που έμελλε να γίνει διαχρονικό.
Ο σκηνοθέτης George Lucas ήθελε αρχικά να χρησιμοποιήσει κλασική μουσική για το πρώτο «Star Wars», όμως ο φίλος του, Steven Spielberg, του σύστησε τον συνεργάτη του, John Williams και άλλαξε αμέσως γνώμη –ευτυχώς!
Ακριβώς όπως και με τον «Άρχοντα των δαχτυλιδιών», έτσι και με τον «Πόλεμο των άστρων», δεν μπορούμε να απομονώσουμε τα τρακ αλλά τα αντιμετωπίζουμε σαν ένα ενιαίο έργο, άλλωστε είναι ένα ενιαίο έργο. Ο John Williams, εμπνευσμένος από τον συνθέτη Erich Wolfgang Korngold –κυρίως από την ταινία Kings Row– αλλά και τον Gustav Holst (The Planets), ολοκλήρωσε με επιτυχία τα σάουντρακ για την σειρά ταινιών «Star Wars».
Το πασίγνωστο θέμα με την επιβλητική φανφάρα, ίσως το πιο αναγνωρίσιμο θέμα του κινηματογράφου, μαζί με την φανφάρα της 20th Century Fox, είναι ένα μουσικό κόσμημα, που μπορεί να σταθεί επάξια πλάι σε έργα σπουδαίων συνθετών του παρελθόντος (Μπαχ, Μότσαρτ, Μπετόβεν). Ο John Williams και η εκπληκτική δουλειά του άλλαξαν για πάντα την ιστορία της κινηματογραφικής μουσικής.
Όμως δεν είναι μόνο το κύριο θέμα αριστοτεχνικά δεμένο, το αξιομνημόνευτο «The Imperial March» έχει έναν δυναμισμό, μια επιθετικότητα, που το κάνει να ξεχωρίζει ανάμεσα στα υπόλοιπα κομμάτια του έπους. Επίσης το γοητευτικό «The Force Theme» ή το επιβλητικό «The Throne Room-end Title». Το ρομαντικό «Han Solo And The Princess», το σκοτεινό «Emperor's Throne Room», το παιχνιδιάρικο «The Forest Battle», το εκθαμβωτικό –και πωρωτικό– «Duel Of The Fates», το ανδρείο «Battle Of The Heroes», το σπαρακτικό «Anakin's Betrayal», από τις καλύτερες στιγμές του άλμπουμ «Revenge Of The Sith», το Τσαϊκοφσκικό «Across The Stars» κ.α.
01. Jaws
Έτος: 1975
Συνθέτης: John Williams
Είδος: Adventure, Thriller
Στο παραθαλάσσιο θέρετρο Amity, ένας μεγάλος λευκός καρχαρίας σκορπίζει τον θάνατο στους λουόμενους. Μετά τις άκαρπες προσπάθειες της τοπικής αστυνομίας για τη θανάτωση του θηρευτή, ο αστυνομικός Μάρτιν Μπρόντι, ο ειδικός του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Ματ Χούπερ και ο έμπειρος κυνηγός καρχαριών Κουίντ, θα βγουν στ' ανοιχτά με σκοπό να τον σκοτώσουν. Ο ανθρωποφάγος καρχαρίας επιτίθεται από το πουθενά και βάφει κόκκινη τη θάλασσα. Ο σκηνοθέτης Steven Spielberg κατάφερε να δημιουργήσει μια κλασική περιπέτεια τρόμου, που οφείλει τη μισή της επιτυχία στη μουσική του John Williams.
Νότες βαριές, σκοτεινές, βγαλμένες από έναν μακάβριο εφιάλτη, αναδύονται από την άβυσσο και επιτίθενται στα ανυπεράσπιστα θύματά τους. Επηρεασμένος από τους Antonin Dvorak (Symphony No.9) και Igor Stravinsky (The Rite of Spring), ο Williams πλέκει ένα τρομακτικό εγκώμιο στο σαρκοφάγο ψάρι, ανακατεύοντας έξυπνα τη μουσική τράπουλά του για να κερδίσει την παρτίδα με τον θεατή/ακροατή.
Δυο νότες. Δυο απλές νότες, μι και φα, ικανές να ξυπνήσουν από τα κατακάθια του ενστίκτου μας τον φόβο της απειλής και του θανάτου. Το κύριο θέμα είναι αποτελεσματικό είτε χρησιμοποιείται σε γρήγορο τέμπο είτε σε αργό. Πριν την κυκλοφορία της ταινίας, όταν ο σκηνοθέτης Steven Spielberg επισκέφτηκε το σπίτι του συνθέτη για να ακούσει για πρώτη φορά το κύριο θέμα του «Jaws», ξέσπασε σε γέλια όταν, καθισμένος στο πιάνο του, ο John Williams άρχισε να χτυπά τα πλήκτρα επαναλαμβάνοντας τις δύο νότες, πιστεύοντας πως του έκανε πλάκα. Αργότερα, όταν η ταινία κυκλοφόρησε, τα γελάκια κόπηκαν και ο Spielberg παραδέχτηκε την ευφυΐα του συνθέτη.
Βραβευμένο με Όσκαρ Καλύτερης Πρωτότυπης Μουσικής το 1975, το αξιομνημόνευτο θέμα του «Jaws» συνεχίζει, ακόμη και μετά από τόσα χρόνια, να προκαλεί τρόμο και ρίγος στους αμέριμνους κολυμβητές. Κομμάτια του άλμπουμ που ξεχωρίζουν: «Chrissie's Death», «The Empty Raft», «Promenade (Tourists On The Menu)», «Sea Attack Number One», «One Barrel Chase», «End Title».
Και κάπως έτσι, τούτο το δύσκολο ταξίδι έφτασε στο τέλος του. Πριν σας αφήσω, παραθέτω επιγραμματικά, σε τυχαία σειρά, μερικά ακόμη αξιόλογα σάουντρακς:
«The Good, The Bad and the Ugly» (1966) του Ennio Morricone
«Schindler's List» (1993) του John Williams
«Vertigo» (1958) του Bernard Herrmann
«The Pink Panther» (1963) του Henry Mancini
«Sorekara» (1985) του Shigeru Umebayashi
«Dances with Wolves» (1990) του John Barry
«ET: The Extra-Terrestrial» (1982) του John Williams
«1492: A Conquest of Paradise» (1992) του Vangelis
«The Fountain» (2006) του Clint Mansell
«Batman» (1989) του Danny Elfman
«American Beauty» (1999) του Thomas Newman
«Romeo and Juliet» (1968) του Nino Rota
«Once Upon a Time in America» (1984) του Ennio Morricone
«The Sea Hawk» (1940) του Erich Wolfgang Korngold
«Nausicaa of the Valley of the Wind» (1984) του Joe Hisaishi
«Edward Scissorhands» (1990) του Danny Elfman
«A Single Man» (2009) του Abel Korzeniowski
« Psycho» (1960) του Bernard Herrmann
«The Painted Veil» (2006) του Alexandre Desplat
«Gladiator» (2000) των Hans Zimmer και Lisa Gerrard
«Finding Neverland» (2004) του Jan A.P. Kaczmarek
«Superman» (1978) του John Williams
«Kings Row» (1942) του Erich Wolfgang Korngold
«The 7th Voyage Of Sinbad» (1958) του Bernard Herrmann
«Dragonheart» (1996) του Randy Edelman
«Titanic» (1997) του James Horner
«First Blood» (1982) του Jerry Goldsmith
«Riders of the Lost Ark» (1981) του John Williams
«Ben-Hur» (1959) του Miklós Rózsa
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου