Το παράδειγμα της ζωής
Δεν αρκούν, φαίνεται, τα σύμβολα και πέφτουν όσα απογυμνώνονται από τις ισότιμες θυσίες της ζωής. Ο πνευματικός άνθρωπος δεν συμβολίζει κάτι ιδιαίτερο και ο καιρός τον καταπίνει, όταν παράγει μες στα σύγχρονα σαλόνια του αισθήματα, ιδέες, κρίσεις, πρόσωπα και καταστάσεις χωρίς να αναλωθεί γι' αυτά.
Η συνείδηση του κόσμου, για να φτάσει στο «πιστεύω», δεν απαιτεί μόνο τη δημιουργία ενός έργου ή έργων αλλά και το παράδειγμα της ίδιας της ζωής του συγγραφέα. Διαφορετικά, το πράγμα μοιάζει σαν παραγωγή για κατανάλωση και δεν ξεπερνάει τα όρια της ψυχαγωγίας με τα παράγωγα του ενθουσιασμού και του διθυραμβισμού, που είναι οπλισμένη η ψυχή του ανθρώπου σε τέτοιες περιστάσεις, μα από εκεί και πέρα για να γίνει ο θαυμασμός πεποίθηση, η λατρεία πίστη και το πρόσωπο σύμβολο χρειάζεται για αντάλλαγμα ο βίος του συμβόλου να πληρωθεί απ' τη θυσία: έργο, μορφή και θυσία της στον βωμό των ιδεών ή της ιδέας.
Καμιά σκοπιά δεν είναι ψηλότερη για ν' αντικρίσεις τον κόσμο από το ύψος ενός Σταυρού…Πασκάλ
Αφοσίωση, θυσία, μαρτύριο σημαίνουν πίστη!
Το μαρτύριο δημιουργεί την πίστη. Το όποιο μαρτύριο. Και το ηθικό εδώ –χθες, αύριο, σήμερα, παντού. Δεν αρκεί να γράφεις για την Ελευθερία, πρέπει ν' αγωνιστείς, να πιστέψεις φανατικά, να ξοδευτούν τα ζωογόνα κύτταρα της ικμάδας σου μέσα σ' αυτήν και γι' αυτήν. Ανάλωμα! Τι θα ήταν ο Ρήγας Φεραίος από ένας ξεπερασμένος πλανόδιος ριμαδόρος της Βαλκανικής και της Ευρώπης χωρίς την σπατάλη και της τελευταίας ρανίδας απ' το ζωοδότρο αίμα της φλογερής πίστης και της ίδιας του της ζωής σε κείνο το «ως πότε παλικάρια θα ζούμε στη σκλαβιά»; Δεν αρκεί η πίστη στο Χριστό για να δεις το σβήσιμο της φλόγας που πυρπολεί τον κόσμο άμα δε γίνεις ένα μόριο απ' τη σταγόνα, το αίμα που έσταξε στην εσθήτα η σταύρωσή Του. Ούτε φτάνει να πιστέψει κανένας στην ελληνικότητά του αν δε δώσει τη μάχη μιας ζωής στο γαλανόλευκο μαρτύριό της και δε σταυρωθεί μαζί της. Τι άλλο θα ήταν ο Παπαδιαμάντης απ' τον δημιουργό δέκα αριστουργημάτων χωρίς τον ελληνοχριστιανισμό του, τη ζωή του την ίδια, που βιώθηκε μέσα από στερήσεις, απ' τα κεριά, τους παπάδες και τα μανουάλια και τα ψαλτήρια και τους πιστούς, χωρίς την ελλαδικότητά του, την ταπεινότητα και την άγια φτώχεια του, μέχρι να φτάσει κάπου κοντά στο λογοτεχνικό σύμβολο;
Η ζωή σε αντίφαση με το έργο: Υποβάθμιση!
Μια ζωή όταν έρχεται σ' αντίφαση μ' ένα έργο, το γκρεμίζει σκαλοπάτι το σκαλοπάτι από τον συμβολισμό στο αριστούργημα κι από το αριστούργημα στο καλό έργο κι αποκεί στο έργο πού ένιωσε ο συγγραφέας του όταν ήταν άνθρωπος και πόνος ή όταν ξαφνικά σάρκωσε μια έμπνευση αθάνατη που την πρόδωσε η ίδια η ζωή του. Το παράδειγμα! Το παράδειγμα, που στελεχώνεται συμβολικά με το έργο και τη ζωή του συγγραφέα. Το όποιο παράδειγμα και η όποια θυσία και το όποιο μαρτύριο.
Ο άνθρωπος-καλλιτέχνης, ποιητής, συγγραφέας, δημιουργός!..
Καταβάλλει τη θυσία της ζωής ψυχικά ο άνθρωπος; Την καταβάλλει κι ο καλλιτέχνης. Μαρτυράει μια ζωή ο άνθρωπος στις θυσίες των υποχρεώσεων; Την ίδια τιμή πληρώνει κι ο συγγραφέας. Υποφέρει μια ζωή ξενιτιά και νοσταλγία ο απόδημος; Την ίδια ατμόσφαιρα κουβαλάει το έργο κι η ζωή του ξενιτεμένου ποιητή. Μαγνητίζει το χαμόγελο της ανοιξιάτικης υγείας, την κερωμένη ψυχή του ασθενικού; Τον ίδιο μαγνητισμό και την ίδια φωνή του πάθους μεταφέρει το έργο κι η ζωή του άρρωστου δημιουργού του. Βιώνει καθημερινά ατυχίες, χαρές, πίκρες και δράματα η καρδιά του κόσμου; Το ίδιο σκηνικό σκηνοθετούν ο ψυχισμός, τα βιώματα και οι μέρες του δημιουργού. Και όταν σε μια αιώνια ιδέα γίνεται ιεροκήρυκας του έργου του και ο ίδιος, τότε είναι η σάρκωση της ζωής της ιδέας, τότε γίνεται συμβολικός κατά περιεχόμενο και τότε τον χτυπάει με τη φτερούγα της η συνείδηση και πίστη του ανθρώπου.
Σύμβολα, πρόσωπα, προσωπικότητες, ήρωες, άγιοι.
Έτσι συμβολίστηκε ο Σωκράτης πίνοντας το κώνειο για την αλήθεια. Έτσι ο Χριστός με τη θυσία της αγάπης. Έτσι ο Τολστόι με τη θυσία των προνομίων της ζωής. Κατ' αυτό τον τρόπο δοξάστηκε επίσης η ζωγραφική του Βαν Γκογκ, η ποίηση του Μπάιρον στην Ελλάδα, η θυσία του Καποδίστρια, η πεποίθηση του Γαλιλαίου στην κίνηση της γης, οι θυσίες του Παλαιολόγου στην πύλη της Πόλης, του Διάκου στην Αλαμάνα, του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες και της Ζαν Ντ' Αρκ στην πυρά. Έτσι δοξάζονται και δοξολογούνται, συμβολίζονται και αθανατοποιούνται στρατιώτες, επιστήμονες, αρχηγοί και ιδιαίτερα εδώ, συγγραφείς, καλλιτέχνες και τα έργα τους. Με τη ζωή τους και τις θυσίες τους –όποιες και να είναι αυτές: απ' τον ασκητισμό και τις ψυχικές ρυτίδες, μέχρι το ολοκληρωτικό δόσιμο στον δημιουργικό τους αγώνα. Δεν αρκεί η θεωρία χωρίς πράξη, δυστυχώς. Αλλιώς, περνάει κανένας απ' τη ζωή της Τέχνης και την τέχνη της Ζωής σαν καταρτισμένος και διακεκριμένος τουρίστας.
Γνωρίζει κανείς –και ξεπερνάει– τον εαυτό του μέσα από τη δράση και την αλληλεπίδραση. Στην περίπτωση που η ακτίνα δράσης και αλληλεπίδρασής μας είναι περιορισμένη, το ίδιο είναι και η αυτογνωσία μας καθώς και η ρεαλιστική αξιολόγηση των δυνατοτήτων.Τζιν Μίλερ, Για μια νέα ψυχολογία της γυναίκας, εκδόσεις Γλάρος
Π.Δ. Ροζάκης
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Το άρθρο είναι εμπνευσμένο από δοκίμιο του συγγραφέα Γιώργη Χαλατσά.
Η συνοδευτική εικόνα έχει δημιουργηθεί από την Ελληνική Λέσχη του Βιβλίου.
Το εικαστικό του Σταθόπουλου έχει δημιουργηθεί από τον ίδιο αποκλειστικά για τη Λέσχη προκειμένου να εξυπηρετήσει τις ανάγκες αυτής.
