Νάνα Παπαδάκη
Νάνα, χαίρομαι που γνωριστήκαμε μέσα από το θεατρικό που ανεβάζεις για δεύτερη σεζόν, το «Νίκη, απόψε στο πάρτι», και την κοινή μας μελέτη περί του πολύπλευρου ταλέντου κι έργου της Νίκης Τριανταφυλλίδη· μελέτη η οποία από διαφορετικές αφετηρίες, μας έφερε εδώ μαζί σε αυτή τη συζήτηση. Μιας κι ο λόγος γι' αυτή την σπουδαία ηθοποιό και τόσα άλλα, τι είναι αυτό το νέο που θαρρείς ότι έμαθες μέσα από αυτή την εντρύφηση που έκανες μες στο έργο και στην γενικότερη καλλιτεχνική παρουσία της;
Νάνα Παπαδάκη: Η τελευταία παράσταση επιφύλαξε μια μεγάλη έκπληξη, για εμένα, ένα δώρο. Μια αποκάλυψη. Και μέσα απ' αυτό το πρίσμα ξανακοιτάζω όλη την πορεία της παράστασης. Βίωσα κάτι τόσο μεγάλο και απόλυτο, ώστε, σχεδόν, κάθε προηγούμενη εμπειρία βρήκε τη θέση της σε ένα καινούριο «στερέωμα». Σαν να «είδα». Πραγματικά συνέβη κάτι πολύ όμορφο και σπάνιο που ήρθε να ολοκληρώσει μια μεγάλη προσπάθεια που έκανα προκειμένου να πραγματοποιηθεί η παράσταση, με τους δύο κύκλους της, και το «Αφιέρωμα στη Νίκη Τριανταφυλλίδη». Είπα: λες ο κόσμος να αποτελείται, τελικά, από πολύ περισσότερα πράγματα απ' όσα μπορούμε να δούμε; Και το αρνητικό, αν το μετουσιώσεις, να είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να σου δοθεί; Τα λόγια της Τριανταφυλλίδη βρήκαν το πλήρες νόημά τους. Άκου πόσο όμορφα τελειώνει το έργο της: «Και θ' απομακρυνθείς μες στην ομίχλη, όλους τους μύθους των ηρώων κρατώντας μες στη χούφτα σου, αθάνατος ανώνυμε, και θ' αξιωθείς εκείνου, που δε θα καταλάβεις ουδέποτε αλλά τόσο γνωρίζεις, εκείνου που αρχίζει με λευκό και κατακλύζει με κυανούν και μετά αιωρείται σε λάμψη. Όχι από ποίηση, αλλά απ' το ανεξήγητο που έτσι είναι.». Αν και αυτά τα λόγια δεν υπήρχαν στο δικό μας κείμενο, η ουσία τους ζωντάνεψε. Έγινε κάτι ανεξήγητο. Αυτό κρατώ. Έμαθα, λοιπόν, ότι αν είσαι πάντα εκεί με όλο σου το είναι το θέατρο θα σε ανταμείψει.
Τι θεωρείς πως αποκόμισες ως σημαντικότερο στις σπουδές σου στο Θέατρο Τέχνης;
Ν.Π.: Την αφοσίωση. Την εργατικότητα. Τη συνέπεια. Τον έρωτα για την τέχνη του ηθοποιού που, για εμένα, ισοδυναμεί με πάθος για τον άνθρωπο.
Η σκηνοθεσία, ποιο στοιχείο έχει σημαντικότερο από όλα τα άλλα, κατά τη γνώμη σου, ως απόφοιτη της ανάλογης σχολής Χατζίκου;
Ν.Π.: Θα μιλήσω με βάση την εμπειρία μου ως ηθοποιός και όχι τις σπουδές ή τις δικές μου σκηνοθεσίες. Εξαρτάται απ' το ποιο είναι το ζητούμενο κάθε φορά. Η σκηνοθεσία δεν είναι ένα πράγμα. Υπάρχουν διαφορές ως προς τη στόχευση, τις αισθητικές και πνευματικές αναζητήσεις, τα εργαλεία, την προσωπική θέση, τον χαρακτήρα, τις επιθυμίες, τη βούληση. Με ευχαριστεί, όμως, και με «ιντριγκάρει» να έχει κάποιος σκέψη δομική και να μπορεί να μεταδώσει τον σπινθήρα της σκέψης του. Να με αφήσει να δω την πρωταρχική του φλόγα. Να μπω σε αυτό τον καθαρό χώρο αμηχανίας και τριβής.
Μπορεί, επίσης, σε περασμένες εποχές το ζητούμενο να ήταν διαφορετικό. Η δική μας εποχή έχει ανάγκη μια νέα συνείδηση. Χρειάζονται πολλοί Άμλετ και Οράτιοι για να καρφωθεί ο κόσμος ίσια.
«Ίων» και Πλάτωνας, «Κασσάνδρα» και Βολφ, «Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού» και Ρίτσος. Σκηνοθέτησες κι έπαιξες σε θεατρικά έργα βασισμένα σε αυτά τα κείμενα. Υπάρχει και ποιο είναι για σένα τόσο το βασικό νήμα που τα ενώνει όσο και το κυριότερο κοινό συναίσθημα που ένιωσες παίζοντας και σκηνοθετώντας τα;
Ν.Π.: Στην «Κασσάνδρα», παράσταση που ανέβηκε στο γερμανικό πρωτότυπο, σκηνοθετούσα. Στον Πλάτωνα και τον Ρίτσο έπαιζα και σκηνοθετούσα. Δεν περίμενα ποτέ να μπω σε αυτό το πεδίο. Ίσως γιατί θεωρώ αυτονόητο ότι ένας ηθοποιός πάνω στη σκηνή έχει τόσο ανοιχτές κεραίες, περιμετρική προσοχή, αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει και πίσω απ' την πλάτη του, με λίγα λόγια έχει αίσθηση του συνόλου, άρα είναι και λίγο «σκηνοθέτης» του υλικού που προσφέρει κάθε φορά η ίδια η σκηνή και η συνάντηση με το κοινό. Νομίζω ότι αυτό που τα ενώνει είναι η στοχαστική διάθεση και η θεατρική λειτουργία του λόγου, που όμως εγώ δεν μπορώ να διαχωρίσω απ' το σώμα. Δεν μπορώ να το καταλάβω γιατί τα διαχωρίζουμε. Σώμα και λόγος πάνε μαζί. Το σώμα είναι διαρκώς σε λειτουργία. Να, τώρα σκέφτομαι ότι το κοινό σημείο ήταν η πεποίθησή μου ότι το σώμα μου είναι που σκέφτεται. Όχι το μυαλό. Που κι αυτό, βέβαια, μέρος του σώματος είναι. Και ότι όταν ένας άνθρωπος μιλά και είναι συνδεδεμένος με αυτά που λέει, με τη λειτουργία του λόγου, δεν χρειάζονται πολλά εφέ. Ούτε τεχνικά, ούτε συναισθηματικά, ούτε τίποτα.
Ποίηση. Όταν ακούς αυτή τη λέξη, ποιες είναι οι πρώτες λέξεις και φράσεις που σου έρχονται στο μυαλό;
Ν.Π.: Δεν μου έρχεται κάτι στο μυαλό. Ανοίγει ένας χώρος μέσα μου. Περισσότερο θέλω να ακούσω, παρά να πω κάτι.
Διαβάζοντας ποιήματα από τις 3 ανάλογες συλλογές σου και ενθυμούμενος το «ΚΑΛΥΨΩ I.» από την συλλογή «Encore: Γυναίκες της Οδύσσειας» θα ήθελα μέσα από την παραλλαγή ενός στίχου σου να σε ρωτήσω, στη σημερινή πραγματικότητα αποτελούν πλειοψηφία «τα χέρια που αγαπούν την αλήθεια του ματιού»;
Ν.Π.: Θέλω να πιστεύω ότι όλα τα «χέρια αγαπούν την αλήθεια του ματιού». Όμως το να ζεις δεν είναι κάτι εύκολο. Και αυτονόητο. Το να δίνεις νόημα στην ύπαρξη καθημερινά προϋποθέτει να αντέξεις να κάτσεις, χωρίς καμία απολύτως απάντηση, απέναντι στον εαυτό σου. Να αδειάσεις. Από εσένα. Πώς όμως να ζητάμε κάτι τέτοιο απ' τους ανθρώπους όταν πρέπει να επιβιώνουμε μέσα σ' έναν κόσμο που μοιάζει να εχθρεύεται την ίδια τη ζωή;
Θεωρώ, λοιπόν, ότι είμαστε πλειονότητα, αλλά οι συνθήκες της ζωής είναι φτιαγμένες, ακριβώς με τέτοιον τρόπο, ώστε καθένας να νομίζει ότι είναι μόνος και ανήμπορος. Και να χαρίζει την ουσία της ζωής του σε ανθρώπους που ούτε να σκεφτούν έναν άλλο κόσμο δεν μπορούν.
Σε μια συνέντευξή σου, μίλησες για την ανάγκη αφουγκρασμού σου περί των ανθρώπων σχετικά με το προς τα πού πάει γενικότερα ο κόσμος. Τι νομίζεις λοιπόν, προς τα πού βαδίζει στην πλειονότητά του; Έχεις σπουδάσει και στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μη το ξεχνάμε κι αυτό...
Ν.Π.: Οι σπουδές μου με βοήθησαν να μπορώ να προσεγγίζω τον κόσμο από διαφορετικές πλευρές. Και, όπως είπα και πιο πριν, μου αρέσει πολύ να ακούω, να αφουγκράζομαι. Όμως, να, αυτό μου λείπει. Ο λόγος έχει χάσει την αξία του. Λες και είναι ένα ηχητικό περιτύλιγμα του εαυτού μας και όχι μια βαθιά λειτουργία που εμπλέκει όλο μας το «είναι». Και τον χώρο γύρω μας. Είναι το σώμα μας. Όχι το απέξω. Το από μέσα.
Τέχνη και σύγχρονη κοινωνία. Τι έχεις να πεις για αυτό το ζήτημα;
Ν.Π.: Ω, είναι μεγάλο θέμα. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι η τέχνη χρησιμεύει στις εκάστοτε εξουσίες ως χώρος κοινωνικής εκτόνωσης και όχι ως χώρος στοχασμού και ανατροπής. Ότι, δηλαδή, συμφέρει να εκτονώνεται στον κλειστό χώρο του θεάματος και στα θεατρικά κείμενα κάθε ανατρεπτική διάθεση για να μη χρησιμοποιηθεί στην έξω ζωή.
Μετά το έργο «Νίκη, απόψε στο πάρτι», τι άλλο καλλιτεχνικό σχέδιο έχεις κατά νου να μας δείξεις βάσει του πολύπλευρου ταλέντου σου;
Ν.Π.: Τον Ιανουάριο κυκλοφορεί το τέταρτο ποιητικό βιβλίο μου, η «Αρχέγονη», απ' τις εκδόσεις Μελάνι. Με χαρά θ' αρχίσω να δουλεύω για μια πολύ ιδιαίτερη παράσταση, η οποία έχει σχέση με τη ζωή και την ιστορία των Τσιγγάνων. Και μελετώ, επίσης, και για τα επόμενά μου σχέδια.
Σε ευχαριστώ πολύ, Νάνα, για αυτή την συζήτηση, καλή συνέχεια με αμείωτο σθένος σε ό,τι κάνεις.
Ν.Π.: Και σε εσένα, Χρήστο, κάθε καλό για τη συνέχεια.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Η Νάνα Παπαδάκη σπούδασε υποκριτική στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν, σκηνοθεσία κινηματογράφου στη Σχολή Κιν/φου E. Χατζίκου, συμμετείχε με ταινία μικρού μήκους, σε δική της σκηνοθεσία, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογραφικών Σχολών στο Μόναχο, σπούδασε οικονομικά στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και, τέλος, είναι αριστούχος της Γερμανικής Σχολής Αθηνών. Στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν έπαιξε στις παραστάσεις: «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, «Μικρός Πρίγκηπας» του Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ, «Βόιτσεκ» του Γκ. Μπύχνερ, «Μεγάλο και Μικρό» του Μπότο Στράους, σε σκηνοθεσίες Γιώργου Λαζάνη, Μίμη Κουγιουμτζή και Θόδωρου Γράμψα. Στο Εθνικό Θέατρο, στη «Μήδεια» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού, Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, σε πειραματικές προσεγγίσεις έργων των Μαριβώ, Κέιν, Ζαρρύ, Ρακίνα, Ευριπίδη, με υπεύθυνη τη Νικαίτη Κοντούρη, σε σκηνοθεσίες Γιάννη Παρασκευόπουλου, Νίκου Σακαλίδη, Έκτορα Λυγίζου, στο Υποσκήνιο του Βασιλικού Θεάτρου. Έχει δουλέψει επίσης με την Πέπη Οικονομοπούλου, την Ιόλη Ανδρεάδη, τον Δήμο Αβδελιώδη, τον Γιώργο Γιανναράκο, τον Σταμάτη Φασουλή, τη Χρύσα Καψούλη, τη Μαρλένε Καμίνσκυ κ.ά. Με τη Ρούλα Πατεράκη στον «Πελοποννησιακό Πόλεμο» του Θουκυδίδη στη Μικρή Επίδαυρο, στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και στο «Πεθαίνω σα χώρα» του Δ. Δημητριάδη στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Έχει παίξει συνολικά σε δεκάδες έργα σύγχρονου ελληνικού και κλασικού ρεπερτορίου ερμηνεύοντας και αρκετούς πρωταγωνιστικούς ρόλους. Σκηνοθέτησε τον φιλοσοφικό διάλογο «Ίων» του Πλάτωνα, ο οποίος παρουσιάστηκε στο κύριο πρόγραμμα του Φεστιβάλ των Αισχύλειων, με τίτλο «Ίων του Πλάτωνα: Ένα μικρό συμπόσιο», την «Κασσάνδρα» της Κρίστα Βολφ στο γερμανικό πρωτότυπο, επίσης σκηνοθέτησε κι ερμήνευσε τον ποιητικό μονόλογο «Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού» του Γιάννη Ρίτσου, ο οποίος ταξίδεψε και στις Βρυξέλλες, ύστερα από τιμητική πρόσκληση του Hellenic Circle - Cultural Association in Brussels. Οργάνωσε το «Αφιέρωμα στο Γιάννη Ρίτσο» για τα 110 χρόνια από τη γέννησή του, με το «Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού» και προσκεκλημένους σημαντικούς Έλληνες ποιητές και ποιήτριες. H Νάνα Παπαδάκη υπήρξε στενή συνεργάτιδα της Μίρκας Γεμεντζάκη. Μελέτησε επί σειρά ετών το διεθνώς αναγνωρισμένο σύστημά της κι εργάστηκε μαζί της ως ηθοποιός σε παραστάσεις που παρουσιάστηκαν σε αρχαιολογικούς χώρους, θεατρικές σκηνές, φεστιβάλ, στην Επιστημονική Ημερίδα Αρχαίου Δράματος, όπως «Ομηρικός Ύμνος στη Δήμητρα», «Θαλασσινοί Έρωτες» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, όπου ερμήνευσε το «Έρως-Ήρως» και «Τρωάδες» του Ευριπίδη, όπου ερμήνευσε την Κασσάνδρα. Οργάνωσε και επιμελήθηκε διήμερο αφιέρωμα στη μνήμη και το έργο της. Το 2020 συμμετείχε με τους «Θαλασσινούς Έρωτες» στις τιμητικές εκδηλώσεις για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, στη Σκιάθο. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια στο Κέντρου Αρχαίου Δράματος σε συνεργασία με τη Ρώσικη Ακαδημία Τεχνών (GITIS), την Ευρωπαϊκή Ένωση για τον θεατρικό πολιτισμό EATC και το Ελληνικό Κέντρο Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου ΙΤΙ, καθώς και με τους Μιχαήλ Μαρμαρινό και Poel Koek του θιάσου Hollandia. Έχει εκδώσει τρία ποιητικά βιβλία. Το πιο πρόσφατο είναι το «Εncore: Γυναίκες της Οδύσσειας» (εκδ. Μελάνι, 2016), το οποίο εστιάζει στις γυναικείες μορφές του ομηρικού έπους. Ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά κι έχουν μεταφραστεί στα γερμανικά και τα ισπανικά. Πιο πρόσφατη θεατρική της δουλειά η «Νίκη, απόψε στο πάρτι» (Μάιος και Οκτώβριος 2022), μια παράσταση αφιερωμένη στη Νίκη Τριανταφυλλίδη, σε σκηνοθεσία Ρούλας Πατεράκη.
