Οι περισσότεροι βιβλιόφιλοι λατρεύουμε τον Χανς Φάλαντα. Είναι ένας εξαιρετικός συγγραφέας που μας έχει χαρίσει αρκετά βιβλία-διαμάντια, όπως τον «Πότη», «Και τώρα ανθρωπάκο», «Λύκος ανάμεσα σε λύκους» και φυσικά το εξαιρετικό «Μόνος στο Βερολίνο», η αγγλική μετάφραση του οποίου είναι Every man dies alone και στα ελληνικά «Ο καθένας πεθαίνει μόνος του». Ο Χανς Φάλαντα γεννήθηκε στη Γερμανία το 1893 και πέθανε το 1947. Ήταν από τους λίγους καλλιτέχνες που παρέμειναν στη Γερμανία παρά την άνοδο και επικράτηση του ναζισμού. Έζησε όλη τη φτώχεια και την ανεργία του μεσοπολέμου, όλη την απελπισία των πολιτών και ακολούθως όλες τις φρικαλεότητες του φασισμού και του ρατσισμού. Ο ίδιος έγραφε και περιέγραφε με λυρισμό, με ρεαλισμό και με μια μοναδική λογοτεχνική δεινότητα όλα όσα συνέβαιναν στη Γερμανία. Έγραφε και έπινε αλκοόλ και έπαιρνε ναρκωτικά για να αντέξει την ίδια τη ζωή του. Πέθανε νεότατος και κυνηγημένος από τους δαίμονές του και από την τεράστια ευαισθησία του. Ένα από τα καλύτερα έργα του και αυτό που καταγγέλλει τον ναζισμό είναι το «Μόνος στο Βερολίνο» ή αλλιώς το «Ο καθένας πεθαίνει μόνος του», το οποίο έχει βασιστεί σε αληθινά γεγονότα.
Στο απόγειο του ναζισμού στο Βερολίνο, ένα ζευγάρι, ο Ότο και η Άννα Κβάγκελ, εναντιώνεται στο απολυταρχικό σύστημα με έναν απλοϊκό τρόπο: γράφοντας πίσω από καρτ ποστάλ συνθήματα κατά του Χίτλερ και αφήνοντας αυτές τις κάρτες σε διάφορα κοινόχρηστα μέρη, όπως εισόδους πολυκατοικιών και διαδρόμους. Με αυτόν τον τρόπο, θεωρούν ότι θα επηρεάσουν και άλλους πολίτες. Ο Ότο και η Άννα δεν είναι πολιτικοποιημένοι, δεν ασχολούνται με τα κοινά, δεν είναι μορφωμένοι. Ο Ότο είναι εργοδηγός σε εργοστάσιο ξυλείας και η Άννα νοικοκυρά. Έχουν έναν μοναδικό γιο που σκοτώνεται στα πεδία των μαχών στην αρχή του πολέμου και η γη χάνεται κάτω από τα πόδια τους, συνειδητοποιούν ασυναίσθητα το μάταιο της ζωής, συνειδητοποιούν απότομα και ξαφνικά τη φρίκη του πολέμου και το αφύσικο των ρατσιστικών και ναζιστικών πράξεων. Η Γερμανία δεν θα γίνει μεγάλη στέλνοντας τα παιδιά της να σκοτωθούν, η Γερμανία δεν θα γίνει μεγάλη καταπιέζοντας άλλους λαούς, η Γερμανία δεν θα γίνει μεγάλη εξοντώνοντας τους Εβραίους γείτονές τους.
Γύρω από το ζευγάρι των Κβάγκελ γνωρίζουμε τους γείτονές τους: την ταχυδρόμο, που προσπαθεί να επιβιώσει, τον τζογαδόρο άντρα της, τον ναζιστή γείτονα, την Εβραία ηλικιωμένη, τον συμπονετικό δικαστή, τον επιθεωρητή της αστυνομίας, τον ναζί αρχηγό κ.ο.κ. Μια μικρή κοινωνία που αντιπροσωπεύει τους Γερμανούς εκείνης της εποχής.
Το έργο δραματοποιείται και παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από την θεατρική ομάδα «Νέος Λόγος». Η δραματουργική επεξεργασία είναι των Στέλλα Κρούσκα, Έφη Ρευματά και Φώτη Μακρή και θεωρώ ότι είναι μια εκπληκτική δουλειά. Έχοντας διαβάσει το μυθιστόρημα του Χανς Φάλαντα, μπορώ να καταλάβω τη δυσκολία αλλά και το ταλέντο αυτών των τριών ανθρώπων. Και δεν κρύβω ότι πριν πάω στο θέατρο, γνωρίζοντας το βιβλίο, φοβόμουν για το θεατρικό αποτέλεσμα. Χαίρομαι που ο φόβος μου δεν επιβεβαιώθηκε. Χαίρομαι ειλικρινά που κατάφεραν να φέρουν ένα τόσο εκπληκτικό αποτέλεσμα, γιατί η κάθε μορφή τέχνης είναι εντελώς διαφορετική· δεν είναι εύκολο να μεταφέρεις δραματουργικά ένα μυθιστόρημα.
Η μετάφραση της Έφης Ρευματά είναι επίσης εξαιρετική. Την σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Φώτης Μακρής και δεν μας απογοητεύει. Είναι σίγουρο ότι αυτοί οι άνθρωποι εργάστηκαν σκληρά και με επιτυχία για αυτό το αποτέλεσμα. Είναι φανερό πως αυτοί οι άνθρωποι αγάπησαν αυτό που έκαναν. Η σκηνοθεσία του Φώτη Μακρή είναι γρήγορη, οι ηθοποιοί εναλλάσσονται πάνω στη σκηνή με σχεδόν χορογραφημένες κινήσεις, τα έπιπλα μεταμορφώνονται για να χρησιμοποιηθούν με άρτιο αποτέλεσμα: ένα τραπέζι κουζίνας στην επόμενη σκηνή είναι ένα ανακριτικό γραφείο. Το σκηνικό παρόλο που θεωρητικά είναι μινιμαλιστικό, στην πράξη είναι λειτουργικότατο και οι ερμηνείες έχουν τόσο μεγάλο εύρος και βάθος που η σκηνή γεμίζει κυριολεκτικά. Δύο τραπέζια και τέσσερις καρέκλες με ροδάκια και μερικές φωτογραφίες στους τοίχους, υπέροχος φωτισμός και δύο μικρόφωνα. Και φυσικά εννέα ηθοποιοί με ένα δυνατό κείμενο και μεγάλο μεράκι και ταλέντο.
Κατά την είσοδό μας στην αίθουσα, οι ίδιοι οι ηθοποιοί μας ξενάγησαν στην σκηνή και μας εξήγησαν τι απεικονίζουν οι διάφορες φωτογραφίες που την πλαισιώνουν (η νύχτα των κρυστάλλων, το βομβαρδισμένο Βερολίνο κ.ο.κ.). Τα κουστούμια υπογράφει η Μάγδα Καλορίτη, άλλο ένα συν σε αυτή την παράσταση.
Το τελευταίο που θα πω είναι απλά: μην χάσετε αυτήν την υπέροχη παράσταση
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
O Χανς Φάλαντα (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Rudolf Ditzen) γεννήθηκε το 1893 στο Γκράιφσβαλντ και πέθανε το 1947 στο Βερολίνο. Το ψευδώνυμό του Φάλαντα είναι ένας συνδυασμός χαρακτήρων από τα Παραμύθια των αδερφών Γκριμ: ο πρωταγωνιστής του παραμυθιού Hans in Luck και ένα άλογο με το όνομα Φάλαντα στο παραμύθι The Goose Girl. Άσκησε διάφορα επαγγέλματα (τοπογράφος, λογιστής, νυχτοφύλακας, έμπορος δημητριακών και διαφημιστής, μεταφραστής και δημοσιογράφος). Επηρεασμένος αρχικά από τον εξπρεσιονισμό,
εμφανίζεται στα γράμματα το 1920 με το μυθιστόρημά του «Ο νεαρός Goedeschal». Ο Φάλαντα προσχωρεί στο καλλιτεχνικό κίνημα «Νέα Αντικειμενικότητα» και ασπάζεται τον κοινωνικό νατουραλισμό με τη συνειδητή χρήση του απλού ύφους. Το 1932 κυκλοφορεί το μυθιστόρημά του «Και τώρα ανθρωπάκο;», το οποίο περιγράφει την καθημερινή ζωή των προλεταριοποιημένων μικροαστών. Με το βιβλίο αυτό ο Φάλαντα αποκτά παγκόσμια φήμη. Ακολουθούν δώδεκα περίπου μυθιστορήματα. Ξεχωρίζουν τα «Λύκος ανάμεσα σε λύκους» (1932), «Ο σιδερένιος Gustav» (1938), «Εφιάλτης» (1946) και το «Ο καθένας πεθαίνει μόνος του» (1946), εμπνευσμένο από την πραγματική ιστορία του ζεύγους Otto και Elise Hampel, που εκτελέστηκαν από τους Ναζί, κατά τη διάρκεια του πολέμου, εξαιτίας της αντιφασιστικής τους δράσης. Ο Φάλαντα πεθαίνει τον Φεβρουάριο του 1947 από υπερβολική δόση υπνωτικών. Το 1950 κυκλοφορεί το πιο προσωπικό του βιβλίο, «Ο πότης».
Το μυθιστόρημα του Χανς Φάλαντα κυκλοφορεί στα ελληνικά με τον τίτλο «Μόνος στο Βερολίνο» σε μετάφραση Άντζη Σαλταμπάση, από τις εκδόσεις Πόλις.
Συντελεστές:
Μετάφραση: Έφη Ρευματά
Διασκευή - Δραματουργική επεξεργασία: Φώτης Μακρής, Στέλλα Κρούσκα, Έφη Ρευματά
Σκηνοθεσία - Φωτισμοί: Φώτης Μακρής
Σκηνικά - Κοστούμια: Μάγδα Καλορίτη
Μουσική - Μουσική επιμέλεια: Φοίβος Σαμαρτζής, Στέλλα Κρούσκα
Βοηθοί σκηνοθέτη: Κλεοπάτρα Τολόγκου, Φοίβος Σαμαρτζής
Βίντεο: Φοίβος Σαμαρτζής
Φωτογραφίες: Δάφνη Δίγκα
Υπεύθυνος επικοινωνίας: Αντώνης Κοκολάκης
Παίζουν: Κωνσταντίνος Δημητρακάκης, Βασιλίνα Κατερίνη, Στέλλα Κρούσκα, Φώτης Μακρής, Στέλιος Πετράκης, Έφη Ρευματά, Φοίβος Σαμαρτζής, Κλεοπάτρα Τολόγκου, Μενέλαος Χαζαράκης
Στο Studio Μαυρομιχάλη κάθε Σάββατο στις 20.30 και κάθε Κυριακή στις 19.00 ως τις 26 Μαρτίου 2023
