Βρισκόμαστε στο έτος 1900 όταν η αριστοκράτισσα Λιούμποφ μαζί με την κόρη της επιστρέφουν στη Ρωσία και στο κτήμα τους με τον υπέροχο βυσσινόκηπο. Παρόλο που το κτήμα αυτό συνδέεται με τον φρικτό θάνατο του γιου τής Λιούμποφ Ρανέφσκι, που πνίγηκε στη λίμνη, εξακολουθεί να ασκεί την υπέρμετρη γοητεία του πάνω τους και τώρα που εκείνοι επιστρέφουν κατεστραμένοι οικονομικά εκείνος ανθίζει, σε μια προκλητική σχεδόν αντίθεση. Εκεί η αριστοκράτισσα θα επανασυνδεθεί με τον αδερφό της Γκάεφ ο οποίος έχει αφεθεί στα χέρια της θετής κόρης της Λιούμποφ, της Βάρια, για τα πρακτικά θέματα –όπως η αποπληρωμή των χρεών– και στη φροντίδα του υπέργηρου υπηρέτη Φιρς.
Ο Λοπάχιν, πλούσιος έμπορος της περιοχής του οποίου ο πατέρας ήταν δούλος στο κτήμα, προειδοποιεί μάταια τα δύο αδέρφια για την επερχόμενη δημοπρασία ενώ έχει ετοιμάσει κι ένα σχέδιο διάσωσής του. Εκείνοι όμως θλίβονται ακόμα και στη συζήτηση για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, να χάσουν ή να παραχωρήσουν τον κήπο, παρόλο που γνωρίζουν πως έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια.
Η Λιούμποφ οργανώνει μια βραδιά χορού ανήμερα της δημοπρασίας –ως ύστατο «κλείσιμο ματιών» σε αυτό που έρχεται, σε ό,τι αρνούνται να αντιμετωπίσουν επειδή δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν καμία εναλλακτική, μόνο να συνεχίσουν να υπάρχουν εκεί– όπου έρχεται ο Λοπάχιν, μεθυσμένος, και ανακοινώνει ότι είναι εκείνος που αγόρασε το κτήμα. Παράλληλα, μια καταιγίδα ξεσπά, σύμβολο της ολοκληρωτικής τους ήττας, αφού δεν υπάρχει πια «γυρισμός».
Ο Λοπάχιν συμβολίζει την εργατική τάξη που δουλεύει συστηματικά και εξελίσσεται, που προοδεύει, σε αντιδιαστολή με την αριστοκρατία που χαλαρά απολαμβάνει τις δάφνες της θεωρώντας τον πλούτο της δεδομένο. Επίσης, συμβολίζει την κοινωνική αλλαγή, την ανέλιξη των φτωχότερων τάξεων και μάλιστα θεωρήθηκε προφητικό –τρόπον τινά– αφού ακολούθησε η Ρωσική Επανάσταση το 1905 και 1917.
Από την άλλη, η Λιούμποφ, που ακολούθησε την καρδιά της στη Γαλλία ώστε να ζήσει με τον εραστή της όπου εν συνεχεία εκείνος κατασπατάλησε τα χρήματά της αφήνοντάς την με άδειες τσέπες, συμβολίζει την ανέμελη ζωή των πλουσίων, των προνομιούχων της αριστοκρατίας οι οποίοι ζουν το παρόν χωρίς να υπολογίζουν συνέπειες και όταν αυτές προκύψουν χάνουν τη γη κάτω από τα πόδια τους εφόσον δεν είναι σε θέση ν' αντιμετωπίσουν ζητήματα επιβίωσης. Επίσης, συμβολίζει την προσκόλληση σε μια συνθήκη σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην μπορείς πλέον να ζήσεις διαφορετικά ή να «δεις» τον εαυτό σου διαφορετικά –πράγμα που ισχύει και για όλη την οικογένεια.
Σημαντικό ρόλο στην υπόθεση έχει και η παρουσία του δασκάλου Τροφίμοφ, που υπήρξε δάσκαλος του πνιγμένου αγοριού. Πρόκειται για έναν διανοούμενο που γοητεύει την Άνια κι έτσι εκείνη δεν ανταποκρίνεται στα ερωτικά καλέσματα του Λιούμποφ. Κι αυτό έχει τεράστια σημασία, καθώς ο τελευταίος είναι ο μόνος που μπορεί να «σώσει» την οικογένεια και να τους εξασφαλίσει, όντας ο μοναδικός που έχει πλούτο στα χέρια του, τόσο σε χρήματα όσο και σε γη.
Τραγική φιγούρα –ή μία ακόμη τραγική φιγούρα– αποτελεί η παρουσία του γερο-Φιρς ο οποίος παραγκωνίζεται τελικά με έναν περιθωριακό τρόπο από τους υπόλοιπους σε βαθμό να τον παρατήσουν μόνο όταν εκείνοι φεύγουν. Εγκαταλειμμένος από όλους παρά τις δεκαετίες της υπηρεσίας του, θα αφήσει την τελευταία του πνοή στο κτήμα παρέα με τις αναμνήσεις μιας ζωής.
Όλα αυτά τα αναφέρω καθώς το έργο δεν είναι νέο, πρόκειται για κλασικό και ήδη ευρέως γνωστό. Ο Άντον Τσέχοφ, το 1903, «πόνταρε» στις αλλαγές που θα έφερνε ο νέος αιώνας και πάνω εκεί δόμησε τη μυθοπλασία του. Ο βυσσινόκηπος σηματοδοτεί την κατάρρευση της αριστοκρατίας και η καταστροφή του το πέρασμα στη νέα τάξη πραγμάτων.
Στην παράσταση τώρα στο Μικρό Broadway, σε σκηνοθεσία Βασίλη Πλατάκη θα δείτε την ιστορία του «Βυσσινόκηπου» στην εποχή της αν και, χωρίς ν' αλλάξουν κάτι, με τα ίδια λόγια, θα μπορούσαν να φορέσουν μοντέρνα ρούχα και να φέρουν το έργο στο σήμερα. Επίσης, η χώρα όπου συμβαίνουν τα γεγονότα θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε χώρα ενώ και στη δική μας το θέμα των πλειστηριασμών και των χαμένων περιουσιών παίρνει μεγάλες διαστάσεις αποτελώντας ένα καυτό κοινωνικό ζήτημα. Έτσι λοιπόν, έχουμε μια παράσταση εποχής αλλά ουσιαστικά έχουμε ένα διαχρονικό –αχρονικό– σύνολο που λειτουργεί σε κάθε εποχή και ένα θέμα πολλαπλών σημείων κι επιπέδων. Υπάρχει το επιφανειακό, δηλαδή να παρακολουθήσεις την ιστορία χωρίς εμβάθυνση, και το δεύτερο επίπεδο, δηλαδή ν' αποκωδικοποιήσεις τα σημεία, τους συμβολισμούς και να μελετήσεις τα επιμέρους ψυχογραφήματα. Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει να ανιχνεύσεις τον ίδιο τον συγγραφέα μέσα στη συνθήκη, να δεις την στάση του, τους προβληματισμούς του κ.ο.κ.
Χαιρετίζει την αλλαγή στη ζωή και ταυτόχρονα ανησυχεί για το τι μπορεί να φέρει στους ανθρώπους. Καταλαβαίνει τον ιστορικό χαμό των ηρώων του, οι οποίοι βρίσκονται «ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον» και προσπαθούν να βρουν τη θέση τους σε μια νέα ζωή που τους τρομάζει και συμπάσχει ανθρώπινα μαζί τους.
Κατά τα άλλα, θα δείτε ωραίες, μεστές ερμηνείες, θα ακούσετε την ιδανική μουσική του Τάκη Μπινιάρη, που συμβάλλει σε αυτό που λέμε «φέρνω στο σήμερα» ή «κάνω σύγχρονο ή διαχρονικό κάτι» και παράλληλα δημιουργεί μια πρέπουσα ατμόσφαιρα άκρως γοητευτική για την ιστόρηση –επίσης, προσέξτε στην έναρξη (δεν θα αναφερθώ περαιτέρω ώστε να μην πάτε προετοιμασμένοι) την σημειολογία της ομοιομορφίας τους και τους συμβολισμούς, που ενδυναμώνονται πάρα πολύ από την τόσο όμορφη δουλειά του Ανδρέα Λιάλιου. Αν και όλοι οι συντελεστές στάθηκαν επάξια απέναντι στο ζητούμενο, δε θα μπορούσα να μην αναφερθώ στην ιδιαίτερη «φιγούρα» της Τζένης Καλλέργη που αποτύπωσε στην παρουσία της επί σκηνής όλα εκείνα που θα θέλαμε να δούμε σε αυτή την δραματική αριστοκράτισσα, στον εμβληματικό Μανώλη Δεστούνη (αλήθεια, ξέρετε ότι ο κύριος Δεστούνης είναι ο μόνος εν ζωή ηθοποιός του πρώτου σίριαλ της Κρατικής μας Τηλεόρασης;) που αποθεώνει τον γερο-υπηρέτη του αρχοντικού, ενός χαρακτήρα που σηματοδοτεί την αφοσίωση (στο καθήκον) πέρα και πάνω από κάθε προσωπική επιθυμία και με όποιο κόστος, αλλά ούτε και τον ιδιαίτερο ήρωα που υποδύεται ο Κωνσταντίνος Μενούνος. Σε σχέση με τον τελευταίο, επειδή αυτό που κάνει δεν είναι αναμενόμενο κι έτσι εντυπωσιάζει, κερδίζοντας όμως το «στοίχημα» παρά την ιδιαιτερότητά του. Είναι το πρόσωπο που ουσιαστικά αποτελεί το πιο χαρούμενο στοιχείο της εξιστόρησης, το γέλιο και τη χαρά που δεν γίνεται να λείπουν καθώς η ζωή συνεχίζεται ό,τι κι αν (έχει ή θα) συμβεί. Προσέξτε και τον κύριο Νίκο Καραγεώργη και τον δικό του πιο ψυχολογικά πιεσμένο ήρωα, πόσο μέσα στη συνθήκη στέκεται και πόσο ανάγλυφα δείχνει όλες τις «αποχρώσεις».
Προτείνεται για όλους αλλά ειδικά οι φίλοι των κλασικών έργων δεν πρέπει να λείψουν.
Ταυτότητα της παράστασης:
Μετάφραση: Λυκούργος Καλλέργης
Σκηνικός διάκοσμος - σχεδιασμός φωτισμών - σκηνοθεσία: Βασίλης Πλατάκης
Μουσική: Τάκης Μπινιάρης
Ενδυματολόγος: Ανδρομάχη Μοντζολή
Χορογράφος: Kωνσταντίνος Μενούνος
Μάσκες: Ανδρέας Λιάλιος
Βοηθός σκηνοθέτη: Λίλιαν Αρχοντή
Φωτογράφιση: Μάνος Βλαστός
Επικοινωνία: Νατάσα Παππά
Διανομή: Τζένη Καλλέργη, Μανώλης Δεστούνης, Νίκος Καραγεώργης, Λίλιαν Αρχοντή, Πάνος Κορδαλής, Χρίστος Γεωργίου, Αμαλία Κλημοπούλου, Δημήτρης Τοπαλίδης, Άννα-Μαρία Βιδάλη, Κωνσταντίνος Μενούνος, Αθανασία Ξενοπούλου, Κωνσταντίνος Μιχαήλ
Μικρό Broadway (αίθουσα Μάνος Κατράκης), Αγίου Μελετίου 61Α Αθήνα, 2110159859 και 2108654787 κάθε Δευτέρα στις 20.30 και Τρίτη στις 21.00
