Ο άνθρωπος του μέλλοντος
Ο σύγχρονος Προμηθέας λυόμενος
Στις σύγχρονές μας ημέρες, μέσα από το βίωμα μιας γενικότερης προμηθεϊκής αντίληψης του ανθρώπου ως λυόμενου Προμηθέα, όλα δείχνουν τον σύγχρονο άνθρωπο να εξακολουθεί να προσδιορίζει τον ίδιο του τον εαυτό και την παρουσία του στην κοινωνία και τον κόσμο. Συγκεκριμένα ο Προμηθέας, ο «προμανθάνων», αυτός που γνωρίζει εκ των προτέρων, γιος του Ουρανού και της Γης, Τιτάνας, επέφερε με μία και μόνον πράξη το κλέψιμο της φωτιάς από τους θεούς για χάρη των ανθρώπων, το άνοιγμα της πύλης προς μία εντελώς νέα «φωτισμένη» περίοδο.
Αν τώρα φθάσουμε με την τριήρη της σκέψης μας στον νεότερο πολιτισμό, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος, ως άλλος λυόμενος Προμηθέας, χωρίς να έχει επιδείξει ιστορικά κάποια έντονη μορφή φιλίας απέναντι στο ίδιο του το είδος και την ανθρωπότητα ή ακόμη και έναντι αυτού που ο ίδιος είναι, εμφανίστηκε καταρχάς να κυριαρχείται από μία υπέρμετρη εμπιστοσύνη στον εαυτό του και συνάμα από ένα πραγματικά πανίσχυρο ναρκισσιστικό πάθος. Στάθηκε όμως στον ίδιο βαθμό ευρηματικός και πανούργος με τον Προμηθέα ως προς τις τεχνικές της επιστήμης και της γνώσης και εξίσου υπέρμετρα υπερήφανος με αυτόν για τις επιτεύξεις του; Ο άνθρωπος κάθε φορά στέκεται σχεδόν ανυποψίαστος και συνεπώς αφελής ως προς τα αυτοκαταστροφικά αποτελέσματα της δημιουργίας του.
Η ιστορία δείχνει ότι, ο σύγχρονος άνθρωπος, ενώ δημιούργησε πραγματικά τις βάσεις για να στηριχθεί ένας νέος κόσμος, απέτυχε κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό στα οράματά του. Παθιασμένος με τον εαυτό του και τα έργα του, υπερεκτίμησε τις δυνάμεις του και δεν έλαβε υπόψη του την αδηφάγα καταστροφική μανία της δημιουργίας. Έτσι, η αφέλειά του ξεσκεπάστηκε τελείως. Ο σύγχρονος Προμηθέας λυόμενος απ' τα δεσμά της άγνοιας φαίνεται να μην υπολογίζει σχεδόν καθόλου τις αντίθετες δυνάμεις, εκείνες που οφείλονται στην παρούσα ιστορική και κοινωνική του φύση, όπως κι εκείνες που προκύπτουν από την κοινωνία και το περιβάλλον. Με τον τρόπο αυτόν επιδίδεται στην ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, καταστρέφοντας τα πάντα γύρω του.
Η αλήθεια είναι ότι ο άνθρωπος ως δημιουργός έλκεται πάντοτε από το εφηβικό σφρίγος της επιθυμίας, του οράματος και του ονείρου. Έτσι, η τεχνική γνώση και η τεχνολογία έγιναν για τον σύγχρονο Προμηθέα αληθινό πάθος, ένας πραγματικός ερωτικός δράκος. Γι' αυτό και δεν επεξεργάσθηκε, όσο θα έπρεπε τουλάχιστον, τα σχέδιά του. Η αγνότητα μετατράπηκε σε αφέλεια. Η αθωότητα, παύοντας να είναι δομικό στοιχείο της έμπνευσης, μετατράπηκε σε ενοχή. Ο σύγχρονος Προμηθέας δεν φαίνεται να συνέλαβε και να κατανόησε τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της αποδέσμευσης από τα δεσμά του και της δημιουργικής του αυτής πράξης. Ο υπέροχος και γοητευτικός πόθος της δημιουργίας έγινε το μέσο της αυτοτιμωρίας του.
Μήπως, λοιπόν, ο παγκόσμιος και τεχνοκρατούμενος άνθρωπος πληρώνει σήμερα το τίμημα της δημιουργίας του, το οποίο θα του κοστίσει ακριβά, πριν εξεγερθεί και πάλι ο αρχέγονος Προμηθέας μέσα του; Μήπως ακόμη και στο θέμα του αποικισμού του διαστήματος μεταφέρει τις λανθασμένες και καταστροφικές επιλογές και νοοτροπίες του, τα ίδια του τα πάθη και τη ματαιοδοξία του και πέρα από την υδρόγειο; Μόνο ο χρόνος θα το δείξει αυτό.
Παραθέτω δύο σχετικά ποιήματά μου:
Η έλευση του Προμηθέα
Και τώρα το λόγο έχει η αιώνια νύχτα
Τις ημέρες θυμάμαι
τριγύριζα στις πιο κρυφές γωνιές
αυτού του άγνωστου πλανήτη
μισόγυμνος, αναζητώντας το Αιώνιο Πυρ
για να το φέρω κάτω στη Γη,
στους ανθρώπους που από καιρό
έχουν χάσει την όρασή τους
Επάνω στα ίχνη των αρχαίων θεών
πατούσα με προσοχή
να μη με αντιληφθούν
και σβήσουν μονομιάς
τον θείο προορισμό μου
Με σφιγμένα χείλη,
με τρεμάμενα χέρια
ψαχούλευα μέσα σε σαθρές εποχές
Έβαζα το χέρι μου στον ώμο της προσμονής
και πρόσμενα το δώρο της
Για τους ανθρώπους ζω τώρα
την σκοτεινιά μιας απόκοσμης Άνοιξης,
αφού ανακάλυψα πια την παντοτινή φωτιά
που απομακρύνει το τέλος των κόσμων
και το πνεύμα φωτίζει με αθανασία
και την έκρυψα στη φούχτα μου
Καρτερείτε άνθρωποι!
Γυρίζω πίσω σ' εσάς
Καρτερείτε άνθρωποι!
Θα σας λούσω το κεφάλι
με το Άσβηστο Φως της ελπίδας
για ένα πιο ευοίωνο μέλλον
Μη μεθύσετε πάλι
με ιαχές και άσπονδους πολέμους,
με ολέθρια οράματα ματαιότητας,
με λέξεις και πράξεις του σκότους
Έρχομαι!
Καρτερείτε!
🍂
Μεταλλικοί έρωτες
Τι να πρωτοθυμηθώ από τότε που στριφογύριζα
ευτυχισμένος μέσα στα εξώκοσμα λιβάδια;
Αυτό που μου κεντρίζει ακόμη την προσοχή
είναι το τρέξιμο ανάμεσα
στις μεταλλικές κατασκευές
των ανθρώπινων ονείρων
που κάθε φορά με πρόδιδαν
καθώς τα πλησίαζα
Ποτέ δεν αισθάνθηκα τελείως ξένοιαστος,
βαθυστόχαστος τις νύχτες ξάγρυπνος
από πόθους την ημέρα
Ονειρευόμουν συχνά τον νου μου
να περιπλανιέται άδοξα
ανάμεσα σε μεταλλικές φυλακές
Το φως των διπλών φεγγαριών σερνόταν
επάνω στο κορμί μου με μια μεταλλική αίσθηση
Οι κόγχες των ματιών μου έσταζαν
μεταλλική πικρία και αλουμινένια αγανάκτηση
Στο σώμα μου συναντιόντουσαν
οι παρωχημένες μου αγάπες
καταυγασμένες απ' το Αιώνιο Φως
και γεμάτες ζωή μηχανική
μέσα στης νύχτας την σιωπή
Χρήστος Ντικμπασάνης
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε ελαιογραφία σε καμβά Καρλ Μπλοχ (Προμηθέας λυόμενος, 1864)
