Η Έλλη Ζάχου-Ταχτσή γεννήθηκε το 1909 σε μια οικογένεια που φαινόταν να τα έχει όλα. Στα 16 της παντρεύτηκε έναν αλκοολικό άντρα που δεν έπαυε να τη δέρνει και να την κακοποιεί. Έκανε δυο παιδιά μαζί του, τον Κώστα και την Ελπίδα, κι όσα έζησε, όσα βίωσε, τη σκλήρυναν και την τσαλάκωσαν, με αποτέλεσμα να χαρίσει με τη σειρά της σκληρά χρόνια στα παιδιά της και κυρίως στον Κώστα. «Η μάνα αυτουνού… Έλλη Ζάχου Ταχτσή» ζωντανεύει στο θέατρο Vault μέσα από έναν συγκλονιστικό μονόλογο.
Το κείμενο καταγράφει το παρελθόν και το παρόν της μητέρας του συγγραφέα Κώστα Ταχτσή, την ευμάρεια και τη φτώχεια, τη σκληρότητα και τις κακοποιήσεις, τις δυσκολίες που βίωσε και τα ψυχολογικά τραύματα που μετέφερε στα παιδιά της. Από την αρχή η Έλλη Ζάχου ξεκαθαρίζει πως είναι αντίθετη με τις τελικές επιλογές του γιου της στην ενήλικη ζωή («Ο γιος μου ήταν συγγραφέας. Αν έμενε μόνο σ' αυτό, θα ήμουν απ' τις πιο περήφανες μάνες του κόσμου».) κι αμέσως αλλάζει κουβέντα, μας ταξιδεύει πίσω στις οικογένειες των παππούδων της, τους κτηματίες Συνοδινούς με τεράστιες εκτάσεις στον Άγιο Ιωάννη τον Ρέντη από τη μια και τον σπουδαγμένο διευθυντή σχολαρχείου από τη Σιάτιστα από την άλλη. Ο Θόδωρος Ζάχος και η Πολυξένη απέκτησαν την Έλλη, τον Δημήτρη, την Εκάβη και την Αθηνά όσο έμεναν στο Θησείο κι αργότερα μετακόμισαν στη Θεσσαλονίκη. Δύσκολα τα χρόνια εκείνα, η καταστροφή του 1922 και οι πρόσφυγες, η ανταλλαγή πληθυσμών, οι ασθένειες: «Από τις αρρώστιες και τους νεκρούς χόρταινε το μάτι σου, από φαγητό όμως δεν χόρταινε κανείς!».
Το κείμενο της Κικής Μαυρίδου, η οποία έχει κάνει αξιέπαινη έρευνα, καταγράφει τα πάντα. Πώς μια γυναίκα που ήθελε να ζήσει ελεύθερη και έξω από καλούπια παντρεύτηκε έναν άντρα βάναυσο, αλκοολικό και χασικλή; Πώς ήταν η ζωή μαζί του; Πώς μεγάλωσαν τα δυο παιδιά τους; Πώς καταστράφηκαν οι γονείς της από ένα τρίτο πρόσωπο, κάτι που έφερε επιπτώσεις στην οικονομική κατάσταση όλων; Πώς επηρέασε η Θεσσαλονίκη τα πρώτα χρόνια του Κώστα Ταχτσή; Πώς κατέληξε ο συγγραφέας να μεγαλώνει με τη γιαγιά του και γιατί αυτό έφερε την ομοφυλοφιλία και την παρενυδυσία στη ζωή του;
Η ερμηνεία της Ράνιας Σχίζα ζωντανεύει όλες αυτές τις καταστάσεις και η υποκριτική της δεινότητα είναι αξέχαστη: αυστηρή, κοφτή, απότομη, αγενής κι αμέσως μετά γίνεται πονηρή, γλυκιά, χαριτωμένη, με χιούμορ («Τριάντα χρονών, εκείνη την εποχή, ήσουν γεροντοκόρη με τα όλα σου. Βραβείο γεροντοκορίασης έπαιρνες, σε σέβονταν όλα τα ράφια!»). Φυσικά οι καλύτερές της στιγμές είναι εκείνες που αφηγείται το μεγάλωμα του γιου της, με πόση τρυφερότητα μιλάει για τις στιγμές τους, για τα παιχνίδια τους, για τη φροντίδα της απέναντί του, που έλεγες πως είναι μια πετυχημένη μάνα, μόνο που αυτά κρατούσαν λίγα λεπτά κι επιστρέφαμε στο ξύλο που τον καταχέριζε, στη βαναυσότητά της, στη λεκτική και όχι μόνο κακοποίηση, κάνοντάς με να αλλάξω ριζικά γνώμη, μόνο και μόνο για να γυρίσουμε πάλι στην τρυφερότητα και τη χαρά! Η Έλλη Ταχτσή παραδέχεται: «Έτσι πήγαινε εκείνες τις εποχές. Όλοι τρώγαμε ξύλο από κάποιον και σε κάποιον το ξεσπάγαμε.». Αλλά έφταιγε κι ο Κώστας, λέει: «Ε, μα δεν έφταιγα εγώ! Όλο κάποιον λόγο μου έδινε.». Έφταιγε κι η ίδια πάντως: «Όχι μόνο πως ήμουν νευρική, δεν είχα υπομονή, οι αντοχές μου ήταν πολύ περιορισμένες. Με το παραμικρό σήκωνα φωνή και χέρι… Δεν έμαθα κάτι άλλο από τη μάνα μου!».
Το κείμενο είναι ένα συναισθηματικό «τρενάκι του τρόμου», με συνεχείς εναλλαγές διάθεσης και θεματικών αφήγησης, κάτι που επιτρέπει στη Ράνια Σχίζα να ζωντανέψει με ποικιλία εκφραστικών μέσων, με διαφορετικά ηχοχρώματα φωνής και με τους κατάλληλους φωτισμούς μια γυναίκα ουσιαστικά ασυμβίβαστη και εντελώς αντίθετη με τις σεξουαλικές επιλογές του παιδιού της, που επαναλάμβανε ό,τι μάθαινε από συμπεριφορά και στάση ζωής στη γαλούχηση των δικών της παιδιών.
Η ώρα πέρασε χωρίς να το καταλάβω γιατί είχα βυθιστεί στον κόσμο που αναπαριστά με δεινότητα η Ράνια Σχίζα και ρουφούσα άπληστα όλες τις οικογενειακές στιγμές, το παρελθόν και το παρόν της Έλλης και του γιου της, τις συμπεριφορές και τα φερσίματα κι όσο πλησιάζαμε στο τέλος τόσο η προσωπικότητα της αφηγήτριας γίνεται ακόμη πιο σύνθετη, από τη μια να αναθεματίζει «Να μην έφτανα και να μην έσωνα να σ' είχα γεννήσει» και από την άλλη να ρίχνει τις ευθύνες για τη δολοφονία του Κώστα στη μητέρα της, την Πολυξένη, στην οποία και τελικά τον έδωσε για να τον αναθρέψει ώστε ν' αλαφρύνει κι αυτή λίγο: «Αν δεν ήταν αυτή να τον ευνουχίσει, τώρα ο Κώστας θα ζούσε!».
«Η μάνα αυτουνού λένε και πικρίζει το στόμα», αναφωνεί η Ράνια Σχίζα στον συγκλονιστικό της μονόλογο. Γεμάτη αγάπη, πόνο, μίσος, ζήλια, αυταρχικότητα αναβιώνει με τέχνη και αμεστρία τη ζωή της μητέρας του Κώστα Ταχτσή από την αρχή ως το τέλος. Κλαίει, τρέμει το χείλι της, βάζει ένταση και νεύρο στον ρόλο της, ζει κάθε στιγμή του ρόλου της και μου χάρισε μια από τις πιο δυνατές παραστάσεις που έχω δει ως τώρα. Μπορεί να είναι στατική, καθισμένη πάνω σ' ένα μπαούλο, αλλά η φωνή της, οι χειρονομίες της, οι εκφράσεις της είναι σα να ζωντανεύουν δέκα σκηνές μες στο έργο.
Οι φωτισμοί του Βαγγέλη Μούντριχου, η σκηνοθεσία του Βαγγέλη Λάσκαρη, το ένδυμα που σχεδίασε ο Γιώργος Λιντζέρης, η αφήγηση αποσπασμάτων από κείμενα του Κώστα Ταχτσή με την ανατριχιαστική φωνή του Νίκου Καραθάνου, το ίδιο το κείμενο της Κικής Μαυρίδου έχουν την τύχη να υποστηρίζονται από τη σημαντική αυτήν ηθοποιό, η οποία αποδύεται σ' ένα αξέχαστο ρεσιτάλ ερμηνείας, που δικαίως συνεχίζει να σπάει ταμεία. Είναι ένας από τους λίγους μονολόγους που έχουν χαραχτεί στην καρδιά και στο μυαλό μου κι ευτυχώς υπάρχει θεατρικό πρόγραμμα με το κείμενο της παράστασης για να κρατήσω αυτήν την εμπειρία για πάντα μέσα μου.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Η παράσταση «Η μάνα αυτουνού… Έλλη Ζάχου Ταχτσή» είναι μία από τις τρεις παραστάσεις με τις οποίες συνεχίζεται κι αυτή τη σεζόν το θεατρικό project «Ο ΓΙΟΣ ΜΟΥ... ». Ένα θεατρικό φεστιβάλ μονολόγων, με εμπνευστή και καλλιτεχνικό διευθυντή τον Δημήτρη Καρατζιά, που φέρνει επί σκηνής μάνες σπουδαίων Ελλήνων ανδρών. Φέτος παρουσιάζονται στο VAULT [Μελενίκου 26 Βοτανικός, 2130356472] και η «Καραϊσκάκενα, o Θρύλος» (βασισμένη στη ζωή της μητέρας του Γεώργιου Καραϊσκάκη) της Σοφίας Καψούρου και η «Χαρίκλεια Καβάφη» (βασισμένη στη ζωή της μητέρας του Κωνσταντίνου Καβάφη) σε κείμενο-σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη. Επίσης (έχουν προηγηθεί μεταξύ άλλων): Αχ, Γιάννη μ'!, Αγγέλικα Νίκλη Σολωμού, η Διάφανη, Ο γιος μου Νικόλαος Μάντζαρος.
Συντελεστές:
Συγγραφέας: Κική Μαυρίδου
Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Λάσκαρης
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Μάνος Αντωνιάδης
Σκηνικό - Κοστούμι: Γιώργος Λιντζέρης
Κατασκευή κοστουμιού: Ειρήνη Αβζίδου
Σχεδιασμός φωτισμών: Βαγγέλης Μούντριχας
Φωτογραφίες παράστασης: Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Αφίσα παράστασης: Γιάννης Κεντρωτάς
Trailer - Κινηματογράφηση: ORKI Productions
Πρόγραμμα παράστασης: Εκδόσεις Αιγόκερως
Επικοινωνία - Προώθηση παράστασης: Νταίζη Λεμπέση & Biri Biri Communications (B.B.C. Athens)
Παραγωγή: Team Vault AMKE
Στο ρόλο της Έλλης Ζάχου-Ταχτσή η Ράνια Σχίζα
Την φωνή του χαρίζει στο ρόλο του Κώστα Ταχτσή ο Νίκος Καραθάνος
Κάθε Παρασκευή στις 21.15 και Σάββατο στις 18.15 ως 7 Ιανουαρίου 2023
