Ο Τζακ και η Μπέλα είναι ένα ζευγάρι που ζει στο αρχοντικό του σπίτι κάπου στην Αγγλία. Όλα δείχνουν πως είναι ευτυχισμένο, σύντομα όμως διαπιστώνουμε πως εκείνη παθαίνει κρίσεις σχιζοφρένειας κι εκείνος της φέρεται απότομα, χειριστικά και κακοποιητικά. Επιπλέον, η υπηρέτριά τους, η Νάνσυ, φέρεται σα να είναι εκείνη η κυρία του σπιτιού· από πού πηγάζει όμως αυτή η στάση της; Κι ένα βράδυ εμφανίζεται στο σπίτι ένας μυστηριώδης άντρας. Ποιος περπατάει στον κλειστό και κλειδωμένο πάνω όροφο; Γιατί χαμηλώνει το φως του γκαζιού όταν γίνεται αυτό; Ποιος θέλει να βλάψει ποιον και γιατί;
Ο Πάτρικ Χάμιλτον (1904-1962) ήταν σημαντικός Άγγλος θεατρικός συγγραφέας, με τη «Θηλειά» (που γυρίστηκε σε ταινία από τον Άλφρεντ Χίτσκοκ) και το «Φως του γκαζιού» να είναι από τα καλύτερά του κείμενα. Το «Φως» γράφτηκε το 1938 και διαδραματίζεται κάπου στα μέσα του 19ου αιώνα. Καταγράφει έναν κακοποιητικό σύζυγο, που θέλει να τρελάνει τη γυναίκα του για να της πάρει την περιουσία, και μια σύζυγο που βλέπει να χάνει τα μυαλά της λόγω των παιχνιδιών που της παίζει ο άντρας της. Είναι τόσο άρτια γραμμένο το έργο που προκάλεσε αίσθηση όταν ανέβηκε στο θέατρο, με αποτέλεσμα αργότερα να αποδοθεί ο όρος gaslighting στη χειραγώγηση και στον ψυχολογικό έλεγχο που ασκεί κάποιος στα θύματά του, τα οποία αρχίζουν έτσι να αμφιβάλλουν για τη νοητική τους αρτιότητα, με αποτέλεσμα να εξαρτώνται από τους θύτες τους χωρίς να μπορούν να δουν καμία μορφή της πραγματικότητας γύρω τους.
Η παράσταση που ανεβαίνει φέτος στο θέατρο «Βαφείο - Λάκης Καραλής» έχει τα καλύτερα εχέγγυα για την απόδοση της ατμόσφαιρας και των μηνυμάτων που κρύβονται πίσω από το δυνατό αυτό θεατρικό κείμενο.
Ο Χρήστος Άνθης υποδύεται με μαεστρία και υποκριτική δεινότητα τον Τζακ. Το παράστημά του και η φωνή του τον βοηθάνε να ενσαρκώσει ένα άντρα, που παίζει με το μυαλό της γυναίκας του, δε χάνει ευκαιρία να τη μειώνει και να την ταπεινώνει, να την απειλεί και να την κακοποιεί λεκτικά. Με έντονη παρουσία, με κοφτές κινήσεις, χωρίς να χαλαρώνει στιγμή, χαμογελώντας με τέτοιο τρόπο που ανατρίχιαζα, δίνει μια σημαντική ερμηνεία και αποτελεί καλό δίδυμο με τη Σοφία Ιωακειμίδη που υποδύεται την Μπέλα. Η χημεία μεταξύ τους είναι σωστή, αλληλοσυμπληρώνονται και παίζουν σωστά και με μέτρο, χωρίς συναισθηματικές ακρότητες. Ειδικά η ψυχολογική κατάσταση της Μπέλα είναι τέτοια που εύκολα κάποιος μπορεί να ξεφύγει σε υπερβολές και μη πιστευτές συμπεριφορές, η Σοφία Ιωακειμίδη όμως έχει τον απόλυτο έλεγχο των εκφράσεων και των κινήσεών της και γνωρίζει πολύ καλά το σώμα της, οπότε η ερμηνεία της είναι υποδειγματική. Προσέξτε τη για παράδειγμα στη σκηνή που αρπάζει τον χαρτοκόπτη, πώς μετατρέπεται από έξαλλη προσβεβλημένη γυναίκα σε έντρομο πλάσμα που διαπιστώνει πως κρατάει ένα φονικό όργανο στα χέρια του. Ή πώς ερμηνεύει τη φράση: «Αν είμαι τρελή, δείξε μου κατανόηση!». Το τρομαγμένο και θολό βλέμμα της παλεύει με το τρομακτικό του Χρήστου Άνθη, το τρεμάμενο σώμα της προσπαθεί να χειριστεί τα συναισθηματικά προβλήματα, που της δημιουργεί ο ρόλος του Τζακ, τα χαμόγελα και των δύο σύντομα αντικαθίστανται από σοκ και τρόμο κι έτσι έχουμε ένα υποδειγματικό roller-coaster ψυχολογικού χειρισμού και συναισθημάτων.
Στον αντίποδα, χωρίς να υστερούν σε ερμηνευτικές ικανότητες αλλά κινούνται σε πιο χαμηλούς τόνους, είναι η Εβελίνα Σιγάλα που υποδύεται την υπηρέτρια Νάνσυ και ο Κωνσταντίνος Καρούζος στον ρόλο του ιδιωτικού ντετέκτιβ Ραφ που έρχεται για να βρει μια σκοτεινή αλήθεια. Η Εβελίνα Σιγάλα από την αρχή δείχνει την υπεροψία και τη σιγουριά που απαιτεί ο ρόλος της και ζωντανεύει μια γυναίκα που πολύ ευχαρίστως θα σφαλιάριζα. Σταδιακά όμως κι όσο προχωράει η παράσταση διαπιστώνουμε πως η κεντρική ιστορία έχει ένα σκοτεινό κίνητρο για το οποίο δεν είναι κανείς προετοιμασμένος κι έτσι η Νάνσυ αρχίζει να τσαλακώνεται, να χάνει το τουπέ της και να γίνεται κι αυτή έρμαιο των χειρισμών του Τζακ. Ο Κωνσταντίνος Καρούζος υποδύεται έναν υποτονικό πρώην αστυνομικό που εισβάλλει στο σπίτι του ζευγαριού για να λύσει μια υπόθεση, η οποία συνδέεται άρρηκτα με τον γάμο της Μπέλα. Τι αναζητά όμως και πώς μπορεί να βοηθήσει τη σύζυγο του Τζακ να δει την αλήθεια, όταν όλα γύρω της είναι ένα άψογο κατασκεύασμα του άντρα της; Κουτοπονηριά, ήπιοι τόνοι, λίγο χιούμορ είναι τα κύρια συστατικά στα οποία στηρίζεται ο Κωνσταντίνος Καρούζος για να ενσαρκώσει έναν χαρακτήρα που αποτελεί απαραίτητο κομμάτι του κειμένου.
Και οι τέσσερις ηθοποιοί είναι άψογα σκηνοθετημένοι από την Άννα Ετιαρίδου, κινούνται με άνεση στη σκηνή, χρησιμοποιούν σωστά τα αντικείμενά τους, κάθονται, σηκώνονται, περπατούν, πίνουν, κρύβουν και σπάνε πράγματα, δίνοντας έτσι δύναμη, νεύρο και ένταση στην παράσταση.
Η απόδοση του Χρήστου Άνθη εστιάζεται στα σωστά σημεία του έργου, με αποτέλεσμα η διασκευή που διάλεξε να μην εξαπλώνει το κείμενο και να μην τραβάει σε μάκρος την παράσταση. Πιο ανθρωποκεντρική, πιο στέρεα δομημένη, αλλάζει ελαφρά το έργο, χωρίς όμως ούτε να το καταστρέφει ούτε να αλλάζει τη μαγεία του και τα διαχρονικά του μηνύματα.
Οι φωτισμοί του Σάββα Σουρμελίδη ενισχύουν ακόμη περισσότερο την κλειστοφοβία, που χαρακτηρίζει την παράσταση, με το φως και το σκοτάδι να εντείνουν ακόμη περισσότερο την αγωνία και το φως του γκαζιού να αυξομειώνεται δεξιοτεχνικά ενώ η μουσική του Μανώλη Μπονιάτη μού χάρισε πολλές ανατριχίλες.
Τα ρούχα των ηθοποιών είναι εξαίσια και απολύτως ταιριαστά με την εποχή, με το βυσσινί φόρεμα της Σοφίας Ιωακεμίδη να την κολακεύει αρκετά, τα υποδήματα του Χρήστου Άνθη να μου αρέσουν πολύ, τη στολή της Έβελυν Σιγάλα να είναι προσεγμένη και το παλτό του Κωνσταντίνου Καρούζου να είναι απόλυτα ταιριαστό με τη «χαχόλικη» εμφάνιση του άτσαλου και ήπιου ντετέκτιβ Ραφ.
«Το φως του γκαζιού» είναι ένα δυνατό, ανατρεπτικό κείμενο, που επικεντρώνεται στη λεκτική κακοποίηση και τις δύσκολες στιγμές που χαρίζει αυτό σε μια γυναίκα ενώ, όσο προχωράει το έργο, διαπιστώνουμε πως από πίσω κρύβεται ένας άλυτος φόνος κι ένα σατανικό παιχνίδι. Η παράσταση στο «Βαφείο - Λάκης Καραλής» ζωντανεύει με ενάργεια, μαεστρία και υποδειγματικότητα την ατμόσφαιρα της εποχής και τις σχέσεις μεταξύ των χαρακτήρων. Τέσσερις άψογοι ηθοποιοί με ερμηνευτικές δυνατότητες, σωστή σκηνοθεσία, προσεγμένοι φωτισμοί και κοστούμια είναι μερικά μόνο από τα θετικά γνωρίσματα μιας παράστασης που με κέρδισε από την αρχή ως το τέλος.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Σημείωμα σκηνοθέτη:
Όταν το 1938 ο Πάτρικ Χάμιλτον έγραψε το «Gaslight», ούτε που φανταζόταν ότι ο τίτλος που επέλεξε για το έργο του, θα χρησιμοποιούνταν αργότερα στην Ψυχολογία, ως τίτλος για μία από τις πιο κακοποιητικές τακτικές ψυχολογικής βίας και χειραγώγησης. Το ίδιο το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε σαν ένα ατμοσφαιρικό, βικτωριανό θρίλερ. Λίγα χρόνια μετά την πρώτη του παράσταση όμως, αποτέλεσε «σταθμό» στην ορολογία των Ψυχολογικών επιστημών. Ένας άνθρωπος εγκλωβισμένος μέσα σ' ένα μυστηριώδες σπίτι, όπου όλα δείχνουν να τον απειλούν, όπου πλανάται παντού ένας απροσδιόριστος κίνδυνος κι όπου αναγκάζεται συνεχώς να περπατάει πάνω σ' ένα τεντωμένο σκοινί, είναι ο εφιάλτης που δημιούργησε ο συγγραφέας για να τοποθετήσει μέσα εκεί τη δράση του έργου. Όμως, το ίδιο το έργο δεν είναι ένα απλό θρίλερ. «Το φως του γκαζιού» με την αμυδρή φλογίτσα του, φωτίζει όλη εκείνη την συναισθηματική και ψυχολογική βία που ασκείται σ' ένα άτομο, με διάφορες προφάσεις, αλλά με πραγματικό κίνητρο την ποταπή ευχαρίστηση που όλο αυτό προκαλεί στον θύτη. Και το θύμα, αν καταφέρει να ξεφύγει, βγαίνει από αυτήν την κακοποιητική κατάσταση «σακατεμένο» ψυχικά και σωματικά. Το να μην εμπιστεύεται ένας άνθρωπος το μυαλό του, τις αισθήσεις του, την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται τον κόσμο έτσι ακριβώς όπως είναι, αλλά να αμφιβάλλει για καθετί που τον περιβάλλει, είναι ένα πραγματικό μαρτύριο. Και «Το φως του γκαζιού» χαμηλώνει και δυναμώνει, σηματοδοτώντας τον φοβερό κίνδυνο που έρχεται και φεύγει, αλλά που δεν παύει ποτέ να είναι «παρών». Μπορεί άραγε να επέλθει κάποτε η κάθαρση, όταν όλα είναι τόσο συγκεχυμένα;Άννα Ετιαρίδου
Συντελεστές:
Κείμενο: Πάτρικ Χάμιλτον
Σκηνοθεσία: Άννα Ετιαρίδου
Μετάφραση - Απόδοση: Χρήστος Άνθης
Φωτισμοί - Ηχοληψία: Σάββας Σουρμελίδης
Μουσική: Μανώλης Μπονιάτης
Αφίσα - πρόγραμμα: Δημήτρης Κουμεντακάκος
Φωτογραφίες: Γρηγόρης Ξένος
Επικοινωνία: Νατάσα Παππά
