Από τα πιο ενδιαφέροντα συλλογικά έργα αποτελεί η συλλογή 5 ευρωπαϊκές ιστορίες, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν. Το βιβλίο αποτελεί μια υπέροχη αφορμή να έρθουμε σε επαφή με Ευρωπαίους σύγχρονους συγγραφείς και όχι μόνο. Πρόκειται για πέντε έργα που διακρίθηκαν στο πλαίσιο της δράσης του Βραβείου Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL), για το σκεπτικό και το ζητούμενο της οποίας παίρνουμε πολλές πληροφορίες από την εισαγωγή της Λιάνας Σακελλίου. Η συλλογή αποτελεί μετά βεβαιότητος ένα παράθυρο προς τους Ευρωπαίους εραστές της γραφής αλλά και μια αποτύπωση του πώς «βλέπουν» τον κόσμο –μέσα από το ευρωπαϊκό φίλτρο– σήμερα.
Σε γενικές γραμμές, οι ιστορίες που περιέχονται χαρακτηρίζονται για το κοινωνικό δράμα και τα ψυχογραφήματα· θα μπορούσαμε να βάλουμε και τη λέξη ψυχόδραμα/ψυχοδράματα για να περιγράψουμε την χροιά τους. Κυρίαρχα αναδεικνύονται οι τραγικές επιπτώσεις στις ζωές των ηρώων, οι δυσμενείς θέσεις στις οποίες βρίσκονται οι περισσότεροι από αυτούς και οι προβληματισμοί των υπολοίπων που βλέπουν εμπράκτως το πρόβλημα.
Το διήγημα της Ιωάννας Παρβουλέσκου, Η φωνή, βασίστηκε στη ζωή της Ρουμάνας Monica Lovinescu (δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, συγγραφέας, δημοσιογράφος και μεταφράστρια), που έγινε γνωστή μέσω της αντικαθεστωτικής της δράση ενάντια στη δικτατορία του Nicolae Ceausescu. Η Μόνικα ζούσε ως πρόσφυγας στο Παρίσι από το 1960 όπου, ως ραδιοφωνική παραγωγός, έγινε στόχος επιθέσεων του ρουμανικού κουμουνιστικού Τύπου ενώ επιπλέον, χτυπήθηκε άγρια από αξιωματικούς της PLO κατ' εντολή του Δικτάτορα. Η Παρβουλέσκου τώρα, δόμησε μια αμφίδρομη ιστορία, τόσο από την πλευρά της ίδιας της «φωνής» όσο και από εκείνη μιας υπαλλήλου ελέγχου διαβατηρίων λίγο καιρό μετά το άνοιγμα των συνόρων. Η σκηνή «παίζεται» δύο φορές για τον αναγνώστη που μπορεί να δει κάθε μια οπτική γωνία ξεχωριστά, προτού ενώσει νοερά τις οπτικές αυτές για την συνολική εικόνα. Η Μόνικα, ένα υπαρκτό πρόσωπο, που έγινε η φωνή της ελευθερίας των Ρουμάνων κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, προσφέρει ένα ειδικό βάρος στην αφήγηση που είναι ιδιαιτέρως συγκινητική και φορτισμένη.
Η Γελένα Λένγκολντ, με το Γιασεμί και θάνατος, κέρδισε το Βραβείο του κοινού (Public Prize). Σε αυτό, μια γυναίκα αναπτύσσει τον φόβο του θανάτου μετά τη συνάντησή της με έναν ξένο, τον Αχμέντ, προκατειλημμένη αρνητικά λόγω φυλής. Η χιτσκοκική κλιμάκωση του φόβου της ηρωίδας και η ανάδειξη των φυλετικών και εθνικών διακρίσεων και της ξενοφοβίας προσφέρουν τα εφόδια ώστε να ξεχωρίσει το κείμενο της κυρίας Λένγκολντ. Στο τέλος, μας κάνει να αναθεωρήσουμε τις παγιωμένες αντιλήψεις, που εκκολάπτονται μέσα μας, και να τις επανεξετάσουμε εν τω συνόλω.
Ένα μικροσκοπικό ψήγμα φόβου κύλισε από τον εγκέφαλό μου μέχρι κάπου στο στήθος μου και σταμάτησε εκεί, σαστισμένο. [...] Αντίο σε όλους εσάς που δεν μπορείτε να καταλάβετε το βλέμμα μου.
Το Ειδικό Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς (The Special Award for Cultural Heritage) έλαβε η Λίντια Ντιμκόφσκα για το Όταν άφησα τον «Καρλ Λίμπκνεχτ», μια σπονδυλωτή ιστορία με πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις γεμάτες αδικίες και πόνο, σε μια Ευρώπη που υπερηφανεύεται για την πρόοδό της σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά... Αυτό το «αλλά» εξετάζεται εδώ. Ο Κ.Λ. ήταν Γερμανός αριστερός, με αγώνες για τα δικαιώματα των εργαζομένων, και το κοινό κέντρο των αφηγήσεων των ηρώων του διηγήματος είναι ο δρόμος που ονοματίστηκε από εκείνον. Στις επιμέρους προσωπικές ιστορίες των ηρώων: μια συγγραφέας δεν μπορεί να εκφραστεί στη νέα της γλώσσα, ένα γυμνασιόπαιδο ζητά πολιτικό άσυλο στη Βιέννη, μια άστεγη πουλά χειροτεχνίες για να αγοράσει το εισιτήριο για την Αμερική, ένας φοιτητής αναγκάζεται να μεταναστεύσει σε μια κοινωνία/χώρα όπου δεν αισθάνεται μέλος της ενώ κουβαλά τη γλώσσα, τις αναμνήσεις, τις εικόνες του τόπου του κ.ά. Όλες μαζί μπορεί να είναι η απαρχή για να ενθαρρύνει τους Ευρωπαίους που ζούσαν σε μια οδό Kalr Liebknecht, να συμμετάσχουν σε αυτό το κολάζ της ευρωπαϊκής ποικιλομορφίας, του πολιτισμού, της κληρονομιάς και της καταγωγής.[1]
Πολλές γλώσσες – μία λογοτεχνία;Η ιστορία είναι ένας καλός δάσκαλος για κάτι, αν μη τι άλλο.
Ο Ζαν Μπακ μοιράζεται το Βραβείο Μελών της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (MEPs Prize) με τον Γκαστ Γκρέμπερ. Στα Ευρωπαϊκά σύννεφα του πρώτου, παρακολουθούμε μια απλή καθημερινή σκηνή, την επίσκεψη ενός πατέρα στο σουπερμάρκετ της περιοχής του, που βρίσκεται στο νότιο Λουξεμβούργο, πολύ κοντά στη Γαλλία, όπου μεγάλο μέρος των κατοίκων είναι μη Λουξεμβουργιανοί. Ένα μικρό δράμα εκτυλίσσεται εκεί όταν ο ήρωας κλειδώνεται έξω από το αυτοκίνητό του όμως αυτό λειτουργεί ως δεκανίκι/αφορμή ώστε εκείνος να βρει τον χρόνο να βιώσει τον τόπο και τους ανθρώπους γύρω του, όλη τη συνθήκη, και να «μαρτυρήσει», μέσω του συγγραφέα, σε/για εμάς. Οι άνθρωποι (και) στο πάρκινγκ αυτό είναι προκατειλημμένοι φυλετικά ή εθνικά ή ζουν στην ένδεια επειδή οι άλλοι είναι προκατειλημμένοι, τρόπον τινά. Όμως τα σύννεφα στον ουρανό, μάρτυρες όλων, ανήκουν σε όλους –σίγουρα όχι σε ένα έθνος ή λαό. Ταξιδεύουν ελεύθερα παντού, γνωρίζουν όλους τους πολιτισμούς, την πανχρωμία των λαών... συμβάλλουν στη σύνθεση του μείγματος. Μια πολυ-πολιτισμική Ευρώπη, μια πολυ-εθνική ήπειρος σκιαγραφείται ποικιλοτρόπως, όχι για τις καλές της στιγμές.
Τι εθνικότητας είναι τα σύννεφα;
Στο Πρόγνωση καιρού σήμερα: κυρίως πυκνή ομίχλη του Γκαστ Γκρέμπερ, παρακολουθούμε μια μέρα δουλειάς για τον επαγγελματία οδηγό που ανακαλύπτει ένα προσφυγόπουλο στο φορτηγό του. Το δράμα του ήρωα είναι το ερώτημα τι να κάνει με το παιδί αμφιταλαντευόμενος αν πρέπει να το παραδώσει στις αρχές, αν αξίζει να ρισκάρει τη σύλληψή του, αν μπορεί ή αν θέλει να το βοηθήσει... Η ομίχλη του τίτλου αποσκοπεί σε αυτή την αίσθηση ενώ κάθε φορά που το ραδιόφωνο παίζει μια μουσική αυτή είναι χαρούμενη και αφορά τραγούδια για όμορφες μέρες με λιακάδες, λαμπερό ήλιο κ.λπ. Ο κακός καιρός με τα τραγούδια δημιουργούν την τέλεια αντίθεση, με τα δεύτερα ν' αποτελούν προάγγελους για τα καλά που έρχονται/θα έρθουν. Για τον ήρωα, αυτή η σημειολογία, λειτουργεί από το δράμα προς την «άνοιξη»· για το αγόρι από τη σκοτεινιά του πολέμου προς την ευκαιρία της Ευρώπης. Από το μαύρο στην –ή προς την– ελπίδα και για τους δυο τους. Ο οδηγός αυτός, αν σώσει το αγόρι θα έχει σώσει και τους δυο τους. Θα βάλει όμως πάνω από την ατομική του βολή την ηθική και τις ανθρώπινες αξίες;
Το όποιο μέτρο ανθρωπιάς έχει αφεθεί στην άκρη του δρόμου.
Μια μυρωδιά (και εδώ, καθώς απαντάται κι αλλού στη συλλογή) συνδέεται με το καλό, το αίσιο, το αύριο ενώ όσο ζοφερή κι αν είναι η πρόβλεψη, υπάρχει «χώρος» για ήλιο, ευημερία κι ευτυχία...
Εν κατακλείδι, πέντε συγγραφείς από πέντε «άκρες» της σύγχρονης Ευρώπης αφουγκράζονται, εισπνέουν και δημιουργούν εικόνες με βάθος και ενσυναίσθηση. Κι έχει πραγματικά μεγάλο ενδιαφέρον να δεις αν μοιράζεσαι την ίδια οπτική, αν έχεις κοινή άποψη, κοινές εμπειρίες ή τί άλλο υπάρχει, τέλος πάντων, εκεί, στις άλλες χώρες, πόλεις, πολίτες...
Ανακαλύψτε το!
[1] Απόσπασμα από την εισαγωγή της Λιάνας Σακελλίου
