Αυτοκριτική

Μάνου Καραβασίλη

Σκηνικό ένα καμαρίνι. Στη σκηνή είναι Εκείνη. Μια γυναίκα λίγο μετά τα εξήντα της. Καλοφτιαγμένη, αν και κουρασμένη. Φοράει μία διάφανη ρόμπα.

Εκείνη: Κουράστηκα. Αυτές οι διπλές παραστάσεις είναι σκότωμα. Σε διαλύουν. Πολύ κούραση. Παρά πολύ ένταση επί σκηνής και στο καμαρίνι νιώθω σαν πτώμα. Πω πω τι κούραση Θεέ μου! Τι κούραση. Έχω τριάντα εφτά χρόνια στο θέατρο. Τριάντα εφτά ολόκληρα χρόνια. Δουλειά συνέχεια, δουλειά και πάλι δουλειά. Δεν θυμάμαι πότε να πήγα διακοπές από τότε που έγινα ηθοποιός. Δεν θυμάμαι πότε να ησύχασα. Τελείωνα την μια παράσταση και αμέσως είχα πρεμιέρα στο επόμενό μου έργο. Πολλή δουλειά, παρά πολλή δουλειά αλλά και τρακ. Όχι για μένα. Όχι για το αν θα ήμουν εγώ καλή. Όχι για αυτόν τον λόγο. Τρακ άμα είναι οι άλλοι καλοί. Αν είναι διαβασμένοι. Αν έχουν μάθει καλά τα λόγια τους, αν καταλαβαίνουν τι υπάρχει πίσω από τα λόγια που λένε, αν καταλαβαίνουν τι λένε, αν νιώθουν γιατί το λένε στη δεδομένη στιγμή. Αν, αν αν.. Χιλιάδες αν, χιλιάδες ώρες δουλειάς, χιλιάδες σκέψεις για τους άλλους ηθοποιούς. Ναι. Για τους άλλους. Μόνο για τους άλλους. Όχι για μένα. Πότε για μένα. Εγώ ήμουν πάντα σίγουρη για τις αντοχές μου. Για όλες τις αντοχές μου.

Για τις υποκριτικές αντοχές μου, για τις σωματικές αντοχές μου για όλες τις δυνάμεις και τις δυνατότητες μου. Είχα πάντα, και εξακολουθώ να έχω, μια τεράστια, μπορεί και θρασυτάτη, αυτοπεποίθηση. Αλλά αυτό είναι καλό. Για έναν ηθοποιό είναι καλό και χρήσιμο. Πάει μπροστά ο ηθοποιός που μπορεί να θυσιάσει πολλά για τη δουλειά του. Ναι, ναι πάει μπροστά. Πολύ μπροστά. Είναι ωραίο να νιώθεις αυτοπεποίθηση. Να νιώθεις ότι εσύ είσαι. Εσύ. Και οι άλλοι βέβαια. Εγώ από τα τριάντα πέντε μου χρόνια είχα το προνόμιο να ηγούμαι σε θιάσους. Καλό αυτό. Εγώ ήμουν η θιασάρχης. Εγώ. Και μου άρεσε αυτό. Μου άρεσε πολύ. Παρά πολύ. Είναι ωραίο να έχεις δικό σου θίασο. Να επιλέγεις εσύ τα έργα που θες να παίξεις. Να επιλέγεις εσύ τους ηθοποιούς με τους οποίους επιθυμείς να βρίσκεσαι μαζί τους πάνω στη σκηνή και να παίζετε. Είναι όμορφο αυτό. Πολύ όμορφο. Όπως και το θέατρο επίσης είναι όμορφο. Όμορφο, σκληρό, αδυσώπητο, μαγευτικό, παραμυθένιο και όλα αυτά.. Και όλα αυτά στον υπερθετικό βαθμό. Θέλει όμως αντοχές το θέατρο. Πολλές αντοχές. Πολλά ξενύχτια, πολλές θυσίες. Ω, Θεέ μου! Τι θυσίες έκανα για να γίνω ηθοποιός! Ηθοποιός πρώτης γραμμής. Κουράστηκα, κόπιασα, αγωνίστηκα. Αλλά έγινα. Έφτυσα αίμα, που λένε, μα έγινα αυτό που ήθελα να γίνω. Έφτασα εκεί που ήθελα να φτάσω. Βοήθησε και η τύχη βέβαια. Μπορεί να πάλεψα και να μάτωσα αλλά δεν αμφισβητώ την τύχη. Έχει παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μου. Δουλευταρού και τυχερή. Ή όχι; Μήπως δεν είναι όλα όσα λέω αληθινά; Μήπως υπερτιμάω το ταλέντο μου. Με έχουν βρίσει και πολύ. Οι κριτικοί του θεάτρου εννοώ. Με έχουν πει και μέτρια ηθοποιό. Βέβαια αυτό δεν είναι βρισιά αλλά δεν είναι και κάτι που ακούγεται και με ιδιαίτερη ευχαρίστηση. Είναι έξω από το χορό και γράφουν, γράφουν.. Βέβαια στην συντριπτική πλειονότητά τους όλοι οι κριτικοί με αγαπάνε, ναι, αυτό το πιστεύω. Το πιστεύω ακράδαντα. Με αγαπάνε πολύ. Έχουν πει για μένα.. Έχουν γράψει για μένα εννοώ διθυράμβους. Κριτικές, που αν γράψανε ποτέ, το κάνανε για μετρημένους ηθοποιούς. Έχουν εκφραστεί με υπέροχα λόγια και σχόλια για το άτομό μου ως ηθοποιός και ως σκηνοθέτις. Γιατί είναι και αυτό. Είναι και αυτό, ναι. Έχω υπάρξει κατά καιρούς και σκηνοθέτις. Σαν ηθοποιός έχω παίξει σε 57 έργα, αν θυμάμαι καλά, στα 37 ως πρωταγωνίστρια, και έχω μέχρι στιγμής 12 πρεμιέρες ως σκηνοθέτιδα. Είμαι και από αυτό. Είμαι και αυτό. Είμαι και σκηνοθέτιδα.

Μία ζωή μέσα στο θέατρο. Μια ολόκληρη ζωή μέσα στην τέχνη. Ωραίο είναι αυτό. Ίσως μόνο να είμαι λίγο εγωίστρια. Μπορεί να είμαι εδώ που τα λέμε και πολύ εγωίστρια. Αλλά δεν έχει σημασία. Καμία σημασία. Ο εγωισμός κάποιες φορές κάνει το ταλέντο να είναι πιο πάνω, να είναι πιο ψηλά. Κάποιες φορές σκέφτομαι ότι είμαι παιδί. Ναι, ναι, ναι, παιδί. Ένα μικρό κακομαθημένο παιδί που δεν θέλει να πονέσει, που δεν θέλει να πληγωθεί. Και ακριβώς για αυτόν τον λόγο βάζει μια ασπίδα μπροστά του. Μια ασπίδα που λέγεται εγωισμός. Μια ασπίδα που ονομάζεται έπαρση. Όλοι οι ηθοποιοί είμαστε παιδιά. Κι είναι καλό αυτό, πιστέψτε με. Πολύ καλό. Παρά πολύ καλό. Έχουμε και εμείς προβλήματα, έχουμε και εμείς έννοιες, έχουμε και εμείς βάσανα. Όμως ό,τι έχουμε.. Ό,τι και αν έχουμε τα αφήνουμε πίσω. Πάντα πίσω. Γιατί είστε εσείς. Ο κόσμος. Το κοινό μας. Δεν θέλει κανένας μας να σας απογοητεύσει. Δεν το αξίζετε. Δεν το αξίζετε και για αυτό δεν το κάνουμε. Και για αυτό δεν σας απογοητεύουμε.

Οποίος έχει σκοπό να γίνει ηθοποιός πρέπει να κάνει και υποχωρήσεις. Δεν είναι εύκολο να είσαι ηθοποιός. Χρειάζεται αγάπη. Αγάπη γι' αυτό που κάνεις. Αγάπη και έρωτα. Να λες δεν κάνω ένα επάγγελμα, αλλά κάνω ένα λειτούργημα. Χαρίζω την ψυχή μου στους θεατές. Βγάζω ό,τι έχω από μέσα μου. Είναι ωραίο αυτό όπως επίσης ωραία είναι και η σχέση ηθοποιού και κοινού. Ζούμε μαζί για λίγο κάτι που δεν υπάρχει πάρα μονάχα στη φαντασία του συγγραφέα, ζούμε ένα ψέμα που σας το παρουσιάζουμε σαν αλήθεια. Μοιραζόμαστε μαζί στη διάρκεια μιας θεατρικής παράστασης, τα συναισθήματα των ηρώων, την αγωνία για την εξέλιξη του έργου, τις καταστάσεις που συμβαίνουν επί σκηνής, γινόμαστε μάρτυρες μιας ζωής ή πολλών ζωών, έχουμε τον ίδιο χώρο, τον ίδιο χρόνο, το ίδιο σκεπτικό για το τι θα γίνει ή το τι δεν θα γίνει. Εμείς ξέρουμε αλλά δεν το προδίδουμε. Έχουμε κάνει πρόβες, πολλές πρόβες, έχουμε περάσει όμορφα κατά τη διάρκεια των δοκιμών με τους συνεργάτες μας. Έχουμε γελάσει, έχουμε πονέσει, έχουμε το αίσθημα της σίγουρης επιτυχίας μα έχουμε συγχρόνως και την αβεβαιότητα για το αν θα βγει καλή η παράσταση, για το αν θα περάσει κάτω στην πλατεία το έργο, αν θα περάσει κάτω στην πλατεία το μήνυμα του συγγραφέα, ο κόπος ο δικός μας, το όποιο ταλέντο έχει ο κάθε ηθοποιός από εμάς, για το αν θα αγκαλιάσετε το έργο, τις ερμηνείες μας, είναι τόσο ψυχοφθόρο το επάγγελμα αυτό, τόσο σκληρό και τόσο αβέβαιο. Όλα θέλουμε να περάσουν κάτω, σε εσάς, στους θεατές. Όλα. Όλα εκτός.. Εκτός από το άγχος που είχαμε και εξακολουθούμε να έχουμε. Όλα εκτός από την γκρίνια, που κάποιες φορές έχουμε μεταξύ μας εμείς οι ηθοποιοί. Την έχουμε αυτή την γκρίνια, αυτή τη φαγωμάρα. Σίγουρα την έχουμε. Αλλά όχι σε προσωπικό επίπεδο. Όχι σε κάτι που δεν θα αποφέρει καρπούς. Θεατρικούς καρπούς. Θεατρικούς καρπούς, βελτιώσεις του ηθοποιού και του ρόλου που έχει επωμισθεί ο κάθε ένας από εμάς. Ο κάθε ένας ηθοποιός για να περάσει κάτω. Σε εσάς. Στην πλατεία. Ό,τι γίνεται στην πρόβα γίνεται για την παράσταση. Και τα ωραία και τα λίγο πιο.. έντονα. Νεύρα στην πρόβα για ένα ωραίο αποτέλεσμα στην παράσταση. Γκρίνια, αβεβαιότητα, άγχος, έννοια, απαισιοδοξία, αισιοδοξία, βεβαιότητα, χαμόγελα, κλάματα, τσακωμοί, συμφιλίωση, έπαρση, ταπείνωση. Τόσα πολλά συναισθήματα περνάνε από μέσα μας και άλλα τόσα στα έκπληκτα ματιά των άλλων ηθοποιών ή γενικότερα συνεργατών που γίνονται είτε το θέλουν είτε όχι μάρτυρες γλυκόπικρων καταστάσεων.

Είναι αυτό που είπα πιο πριν. Ότι όλοι οι ηθοποιοί, μα όλοι, είμαστε σαν παιδιά, σαν μικρά κακομαθημένα παιδιά. Αλλά έχουμε τα ελαφρυντικά μας. Τα δικαιολογητικά μας. Ποια είναι αυτά; Μα το αποτέλεσμα που όλοι ποθούμε για την παράσταση. Τόσο απλό είναι. Τόσο απλό και τόσο σύνθετο. Τόσο εύκολο. Τόσο εύκολο και τόσο δύσκολο. Είμαστε τα αισθήματά μας. Είμαστε αυτό που νιώθουμε. Είμαστε αυτό που κουβαλάμε μέσα μας. Ανασφάλεια και ασφάλεια. Απογοήτευση και ελπίδα. Αβεβαιότητα και σιγουριά. Είπαμε, όλα τα αισθήματα. Όλα τα συναισθήματα.

Ο κάθε ρόλος που αναλαμβάνει ένας ηθοποιός είναι πολυδιάστατος. Τα έχει όλα. Έχει τα πάντα. Είναι ένας άνθρωπος με ό,τι αυτό σημαίνει. Με τα πάνω του και τα κάτω του. Με την ηρεμία και την ένταση. Με τα υπέρ του και τα κατά του. Τα έχει όλα ένας θεατρικός χαρακτήρας. Όπως και ο άνθρωπος. Ο κάθε άνθρωπος. Δεν υπάρχει κάτι το μονοδιάστατο. Υπάρχουν τα πάντα στον ήρωα κάθε έργου, έτσι υπάρχουν και στον άνθρωπο. Γι' αυτό αφιερώθηκα στην τέχνη του θεάτρου. Επειδή είναι η ίδια η ζωή. Όχι αντιγραφή. Αλλά γραφή, γραφή ζωής.

Αν μου έλεγε κάποιος να διαλέξω το επάγγελμά μου ανάμεσα σε όλα τα επαγγέλματα του κόσμου πλην του επαγγέλματος του ηθοποιού, θα ήταν ανυπόφορη η ζωή μου. Βασικά θα ήταν ζωή χωρίς ζωή. Παθητική ζωή, ανιαρή, ανούσια, κενή, άδεια. Ή... ή κάνω λάθος;

Η ζωή είναι ωραία. Πολύ ωραία. Όπως και να την έχει κάποιος. Είναι γεμάτη από όλα, ναι από όλα, ακριβώς όπως και ένα θεατρικό έργο. Έχει και χαρά και πόνο. Και δάκρυα και γέλια. Και τις φωνές χαράς και τις φωνές πόνου. Και τη σιωπή της δυστυχίας αλλά και τη σιωπή της ευτυχίας. Σκέφτομαι τώρα, σκέφτομαι τώρα.. Μήπως αφιερώθηκα παραπάνω στην τέχνη μου από ό,τι έπρεπε; Μήπως έχασα στιγμές ζωής για τα κερδίσω στιγμές σκηνής; Μήπως, λέω μήπως, έχασα εμένα τρέχοντας συνεχώς για την επαγγελματική μου καταξίωση; Μήπως έχασα τελικά; Ωραίο το θέατρο. Δύσκολο, σκληρό μα και ωραίο. Απίστευτα ωραίο αλλά συνάμα και απαιτητικό. Πολύ απαιτητικό. Σου αφαιρεί την ιδιωτική σου ζωή για την επαγγελματική σου ζωή. Το θέατρο παρουσιάζει τη ζωή ψεύτικων ηρώων, ψεύτικων ανθρώπων, που είναι γεννημένοι στο μυαλό του συγγραφέα, και οι ήρωές του είναι γραμμένοι πάνω σε μια λευκή κόλλα, πάνω σε ένα χαρτί.

Μήπως, μήπως λέω, έκανα τόσες ιδιωτικές στερήσεις ως άνθρωπος και ως γυναίκα για ένα.. Τίποτα; Μήπως δεν έζησα εγώ για να ζήσουν οι ηρωίδες που ερμήνευσα; Μήπως γέλασα και έκλαψα στα ψεύτικα παριστάνοντας τις ηρωίδες που κατά καιρούς έπαιξα, στερώντας από μένα, από τον εαυτό μου, τα δικά μου αληθινά γέλια και κλάματα; Μήπως.. Μήπως λέω, μήπως λοιπόν δεν έζησα εγώ για να ζήσουν όλες αυτές οι γυναίκες; Μήπως με παραμέλησα; Πέτυχα. Ναι, αυτό είναι σίγουρο. Εδώ που τα λέμε είναι το μόνο σίγουρο. Αλλά μήπως αυτό έγινε επειδή δεν κοίταξα εμένα; Μοιραίο ερώτημα, που με βασανίζει και με καίει. Σκληρό ερώτημα που τώρα, έπειτα από τόσο καιρό, που έπειτα από τόσα χρόνια, ζητάει μια απάντηση. Γυρεύει έναν αριθμό. Πόσο ήμουν στη σκηνή του θεάτρου και πόσο στη σκηνή της ζωής; Πολλές απουσίες στον στίβο της ζωής. Πολλές μέρες που ήταν νεκρές γιατί δεν ήμουν παρούσα στη ζωή. Στην δική μου ζωή. Όχι στη ζωή της Βιόλλας και της Κλεοπάτρας! Έχασα, ως άνθρωπος και ως γυναίκα έχασα. Σε αυτό το συμπέρασμα τελικά φτάνω. Ότι έχασα. Έχασα την ερωτική ζωή. Έχασα τον έγγαμο βίο. Έχασα να είμαι σύζυγος. Έχασα να με περιμένει κάποιος στο σπίτι. Έχασα ένα χάδι. Έχασα μια αγκαλιά. Έχασα έναν άντρα. Έναν σύζυγο. Τα έχασα όλα αυτά. Στο όνομα του θεάτρου. Τα έχασα, όλα αυτά τα έχασα. Και φυσικά, έχασα το σπουδαιότερο πράγμα. Έχασα το δικαίωμα της μητρότητας. Και το χειρότερο από όλα, τα έχασα όλα αυτά από δικό μου φταίξιμο. Από δικό μου λάθος.

Ναι, το θέατρο είναι ωραίο. Και δεν μετάνιωσα που έγινα ηθοποιός. Αλλά μπήκα τόσο δυναμικά, τόσο θετικά σε αυτόν τον χώρο, που ξέχασα κάτι, κάτι σοβαρό κάτι ωραίο. Ξέχασα να ζήσω. Ξέχασα να είμαι εδώ. Παρούσα στη ζωή. Παρούσα σε εμένα για εμένα. Τα ξέχασα όλα αυτά. Τα ξέχασα. Πέρασαν από μπροστά μου μα δεν τα είδα. Πέρασαν από τα χέρια μου μα δεν τα κράτησα. Τίποτα δεν κράτησα για εμένα. Δουλειά και μόνο δουλειά. Πρόβα και πάλι πρόβα. Παράσταση και πάλι παράσταση. Διψούσα να είμαι επάνω στη σκηνή. Διψούσα για χειροκρότημα. Διψούσα για καλές κριτικές. Διψούσα για να είναι το θέατρο γεμάτο. Συνέχεια γεμάτο. Τόση ένταση, τόσος αγώνας για την κορυφή. Μόνο που στην κορυφή είναι όλα έρημα. Στην κορυφή είσαι εσύ. Εσύ και τα «μπράβο» σου. Εσύ και το ταλέντο σου. Εσύ και η αγωνία για να παραμείνεις στην κορυφή. Εσύ και ο φόβος σου για να μην χάσεις. Εσύ και η έννοια σου να είσαι ψηλά, εσύ να είσαι ψηλά, εσύ και κανένας άλλος. Φυσικά έτσι έκανα εγώ. Μόνο εγώ. Μία ζωή έτσι σκεφτόμουνα και έτσι έπραττα.

Υπάρχουν πολλοί συνάδελφοι που κάνανε γάμο, παιδιά, οικογένεια. Που είχαν προσωπική ζωή. Που είχαν ώρα και χρόνο για να έχουν προσωπική ζωή. Και μπράβο τους. Καλά κάνανε. Υπέροχα κάνανε. Είχαν κάπου να τα πούνε. Και έχουν κάπου να τα πούνε πάντα. Κοίταξαν το θέατρο. Κοίταξαν τη δουλειά τους. Ανέβασαν την τέχνη τους Μα όχι εις βάρος της ζωής τους. Όχι εις βάρος της προσωπικής τους ζωής. Έκανα λάθος τελικά. Μεγάλο λάθος. Ανεπανόρθωτο λάθος. Αλλά, για στάσου. Μεγάλο λάθος έκανα! Ανεπανόρθωτο όμως, γιατί; Μπορώ να το διορθώσω αυτό το λάθος. Δεν είναι μη αντιστρέψιμο. Ό,τι ήταν να ζήσω στην ιδιωτική μου ζωή το έχασα. Ό,τι ήταν να ζήσω και δεν το έζησα, πάει, έφυγε, πέθανε. Δεν γυρίζει πίσω το ρολόι. Ούτε το δικό μου. Ούτε κανενός. Αλλά την πυξίδα εγώ την έχω. Επομένως εγώ την κατευθύνω και όχι αυτή εμένα. Όλα αλλάζουν, ας αλλάξω και εγώ. Φίλους δυστυχώς δεν έχω. Ποτέ μου δηλαδή δεν είχα. Μπορώ όμως να αποκτήσω. Μπορώ να βρω φίλους. Αλλά πού;

Δυστυχώς οι φιλίες του θεάτρου δεν είναι και τόσο στέρεες. Είναι κάπως εφήμερες. Δεν κρατάνε πολύ. Κρατάνε λίγο. Πολύ λίγο. Όσο μας δένει η δουλειά. Η δουλειά μας. Δηλαδή όσο διαρκούν οι πρόβες και η παράσταση. Μετά τέλος. Μετά καμία επικοινωνία. Δεν φταίει βέβαια γι' αυτό κανείς. Απολύτως κανείς. Ούτε εγώ μα ούτε και οι άλλοι. Είναι η φύση της δουλειάς έτσι. Δένεσαι πολύ με τους ανθρώπους όσο κρατάει η συνεργασία σας. Είπαμε, πρόβες και παραστάσεις μετά χάνεσαι. Εσύ ετοιμάζεις το επόμενο θεατρικό σου έργο με άλλους ηθοποιούς και εκείνοι βρίσκουν δουλειά σε άλλο θέατρο. Και έτσι γίνεται πάντα. Ωραία λοιπόν. Το αποφάσισα.

Το πήρα απόφαση. Θα σταματήσω το θέατρο. Θα πάψω να παίζω για να αρχίσω να ζω. Μέρα νύχτα ήμουν εδώ. Συνέχεια. Ό,τι και αν είχα ήμουν εδώ. Πάντα εδώ. Και έπαιζα. Έπαιζα για το κοινό. Και χαίρομαι γι' αυτό. Χαίρομαι που μέσα από την τέχνη μου έκανα ανθρώπους να κλαίνε και να γελάνε. Να νιώθουν συγκίνηση και ψυχική ευφορία. Να νιώθουν όλα τα συναισθήματα που μπορεί να νιώσει ένας άνθρωπος.

Ωραία η τέχνη του θεάτρου αλλά είναι επίσης ωραία και η φλόγα της ζωής. Πολύ ωραία. Αλλά έκανα ένα λάθος. Ένα μεγάλο λάθος. Άργησα να την ανακαλύψω. Άργησα. Άργησα πολύ. Αλλά μου φτάνει που την ανακάλυψα. Έστω και τώρα. Έστω και λίγο αργά. Λίγο αργά, ναι. Γιατί, κακά τα ψέματα, δεν είμαι και τόσο νέα. Φαίνεται άλλωστε αυτό. Γι' αυτό θα ζήσω. Δεν είναι δύσκολο να ζήσεις. Δύσκολο είναι να το πάρεις απόφαση. Και εγώ, ναι, το πήρα απόφαση. Πάω στη ζωή. Αφήνω τον χώρο του θεάτρου και φεύγω, και φεύγω και πάω στη ζωή. Σε αυτά που δεν έκανα, σε αυτά που δεν έζησα. Εγώ, εγώ δεν τα έζησα. Τα έζησαν οι ρόλοι μου για μένα. Ή αλλιώς εγώ τα έζησα μέσα από τους ρόλους. Τώρα θα τα ζήσω εγώ για μένα. Εγώ για τον εαυτό μου.

Δεν είναι ποτέ αργά. Άλλωστε μετά από τόση δουλειά, έχω κάποια χρήματα. Όχι τόσο πολλά που ίσως μπορεί να πιστεύει ο κόσμος. Αλλά έχω κάποια χρήματα που μπορούν να μου εξασφαλίσουν μια ζωή που αν δεν είναι άνετη –σιγά που θα 'τανε!– τουλάχιστον θα είναι αξιοπρεπής. Δεν βγάζει κανείς από το θέατρο πολλά χρήματα. Και ιδίως ο θιασάρχης. Τους πληρώνει όλους και αυτός παίρνει ό,τι μένει. Υπάρχει βέβαια και η αγάπη του κόσμου. Αχ, αυτή η αγάπη! Απλήρωτη είναι. Αλλά στο τέλος ο ηθοποιός μένει μόνος. Μένει μόνος του. Η μοίρα του θεατρίνου. Αυτή ήταν, αυτή είναι και αυτή θα 'ναι. Είναι ωραίο να επενδύεις σε ανθρώπους, σε σχέσεις, σε όλων των ειδών των σχέσεων. Ερωτικές, φιλικές, συγγενικές λιγότερο και μετά στο θέατρο. Και μετά στην τέχνη. Οι άνθρωποι και να σε πληγώνουν δεν πειράζει. Είναι οι άλλοι άνθρωποι. Εσύ όμως μην νιώσεις ποτέ ότι πλήγωσες τον εαυτό σου. Είναι κακό αυτό. Είναι άσχημο. Είναι και άδικο.

Την επόμενη εβδομάδα το έργο κατεβαίνει. Θα κατέβαινε δηλαδή. Είναι εδώ και καιρό προγραμματισμένο. 180 παραστάσεις κάναμε. Ωραία, σε μια εβδομάδα αρχίζει η ζωή. Η ζωή μου. Η δική μου ζωή. Και να σκεφτεί κανείς ότι πάντα έλεγα ότι θέλω να πεθάνω επάνω στη σκηνή. Λάθος μου ήτανε. Μεγάλο λάθος μου. Για ποιον λόγο να θέλω να πεθάνω πάνω στη σκηνή; Για να το παίξω επαγγελματίας; Για να το παίξω ηρωίδα; Μα είμαι ηρωίδα. Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να είναι ήρωας. Μόνο που ο ήρωας κοιτάει πώς θα ζήσει. Και όχι το πώς θα πεθάνει. Φυσικά έχουν πεθάνει ηθοποιοί πάνω στη σκηνή. Τους αγαπώ πολύ και δεν τους κατακρίνω. Άλλωστε κανένας δεν είναι σε θέση να κρίνει τον άλλον. Και πολύ περισσότερο δεν είναι σε θέση να κατακρίνει τον άλλον. Ο κάθε άνθρωπος έχει την τύχη του και τον χαρακτήρα του. Τις επιλογές του. Και με αυτές ζει ή με αυτές πεθαίνει.

Εγώ τώρα πια βάζω πλώρη για άλλο θέατρο, για άλλον θίασο. Για το θέατρο των αναμνήσεων και για τον θίασο των άλλων συναδέλφων που θα τους βλέπω τώρα και θα τους νιώθω σαν θεατής όμως και όχι σαν ηθοποιός. Ας κάνω λίγο τόπο για τους νέους. Ας κάνω λίγο άκρη για αυτά τα παιδιά τα νέα, με το ταλέντο τους και με τη θετική τους αύρα, με την νεανική τους ενέργεια και με την αυτοπεποίθηση που είναι μαζί και αβεβαιότητα. Ωραία, με περιμένει η πλατεία του θεάτρου και όχι η σκηνή του.

Μεγάλη παύση

Εκείνη: Ή μήπως κάνω πάλι λάθος; Μήπως λέω λόγια που είναι ανόητα; Μήπως η αυτοκριτική μου είναι σκληρή; Σκληρή και άδικη; Μια υπερτιμημένη και μια υποτιμημένη; Μήπως το ταλέντο μου είναι πιο μεγάλο από το μυαλό μου; Ή μήπως έχω μόνο ταλέντο και μυαλό καθόλου; Ούτε για δείγμα; Γιατί να αφήσω το θέατρο; Αφού το αγαπάω. Τι το αγαπάω; Το λατρεύω. Το λατρεύω και πάρα πολύ μάλιστα.

Έχω ακόμα δυνάμεις. Και πολλές μάλιστα. Γιατί να σταματήσω να παίζω; Επειδή θέλω να πω στη ζωή ότι ήρθα και ότι θέλω να της δηλώσω την παρουσία μου; Δηλαδή ή όλο θέατρο ή καθόλου; Μα γιατί αυτό; Για ποιον λόγο να γίνει αυτό; Είναι τόσοι και τόσοι οι συνάδελφοί μου που τα κάνανε και τα δύο. Μάλιστα, και τα δύο. Και μάλιστα και με μεγαλύτερη επιτυχία από εμένα. Και θέατρο και ζωή. Ή για να το πω καλύτερα και ζωή και θέατρο. Έτσι, έτσι θα κάνω. Αυτό θα γίνει. Θα έχω και τα δύο. Και ζωή και θέατρο. Θα παίζω τον μισό χρόνο και τον άλλον μισό θα είμαι σε διακοπές. Διακοπές, τι ωραία! Έχω να πάω διακοπές χρόνια και χρόνια. Μια ζωή δηλαδή πέρασε και δεν πήγα διακοπές. Ε, θα πάω τώρα. Και όχι μόνο αυτό. Αλλά και τον μισό χρόνο που θα παίζω θα περιοριστώ σε μικρότερους ρόλους που δεν θα απαιτούν όλη μου την ενέργεια ούτε τη διαρκή παρουσία μου επί σκηνής.

Και γιατί να μην κάνω και κάτι άλλο; Κάτι ωραίο. Κάτι τιμητικό. Γιατί να μην κάνω μαθήματα υποκριτικής σε νέα παιδιά που έχουν φλόγα ζωής και θα μας διαδεχτούν; Αυτούς να βοηθήσω. Σε αυτούς να σταθώ ως θεατρική τους δασκάλα και να τους μάθω ό,τι μου έμαθαν και σε εμένα οι δάσκαλοι μου! Κοντά στους νέους ανθρώπους και αυριανούς ηθοποιούς θα γίνω και εγώ νέος άνθρωπος. Θα τους δώσω πείρα και θα μου δώσουν νιάτα. Θα τους δώσω γνώση και θα εισπράξω νεανικό ενθουσιασμό και θα εισπράξω νεανική αισιοδοξία. Αχ, αυτή η αισιοδοξία των νέων! Είναι τόσο ωραία, τόσο δυνατή. Τα νιάτα, λένε, δεν ξέρουν και τα γηρατειά δεν μπορούν. Εγώ δεν είμαι βέβαια γριά, μπορώ αλλά ξέρω κιόλας. Ε, αυτά που ξέρω από τα χρόνια που πέρασαν θα τα δώσω στους νέους. Ίσως κιόλας γίνουμε φίλοι. Καλοί φίλοι. Σεβαστοί φίλοι. Και μπορεί αυτή η φιλία να μείνει στη μνήμη τους για πάντα όπως ο δάσκαλος που μαθαίνει στα παιδιά τα πρώτα τους γράμματα. Έτσι όλοι μας πιστεύω θυμόμαστε τον πρώτο μας δάσκαλο. Όλοι μας τον θυμόμαστε με αγάπη και ευγνωμοσύνη. Και με νοσταλγία, η αλήθεια είναι. Που ήμασταν σε τόσο τρυφερά και καλοπροαίρετα χρόνια. Έτσι θα ήθελα να θυμούνται και εμένα αυτά τα παιδιά ως τα βαθιά τους γεράματα. Με αγάπη. Μόνο με αγάπη. Όταν έχεις αγάπη, όλα τα έχεις τότε. Όλα. Και μακάρι κάποια στιγμή να παίξουμε και μαζί. Και μόνο που το σκέφτομαι, τρελαίνομαι και συγκινούμαι. Πήρα τελικά λάθος τη ζωή.

Τώρα αλλάζω. Τώρα αλλάζω και πάω στη ζωή. Και ζωή και θέατρο. Και θέατρο και μοναξιά. Και μοναξιά και συντροφικότητα. Και αστεία και σοβαρότητα. Και αυστηρότητα και χαλαρότητα. Όλα εδώ. Όλα εκεί. Όλα παντού. Όλα πάντα. Όλα μέσα. Όλα μέσα μας. Και ο εγωισμός, μα και η ταπείνωση. Και το γέλιο και το δάκρυ. Όλα εδώ. Όλα. Τα πάντα. Τα πάντα εδώ. Τώρα σκέφτηκα και κάτι άλλο. Να διαθέσω το θέατρο στους νέους ηθοποιούς. Άλλωστε αυτοί είναι που θα κάνουν πιο πολλά από εμάς. Αυτοί είναι που έχουν όλη τη ζωή μπροστά τους. Αυτοί είναι που έχουν όλο το μέλλον για τους εαυτούς τους. Να κάνουν θέατρο, να κάνουνε παρέες, να κάνουν αν θέλουν οικογένεια, παιδιά. Να κάνουνε τα πάντα. Να ζήσουν τη ζωή τους. Είναι όμορφη η ζωή. Όμορφη. Όμορφη. Δασκάλα στο θέατρο θα γίνω. Και χαίρομαι. Και χαίρομαι πολύ για αυτό. Αλλά θέλω να γίνω, τώρα πια, και δασκάλα στον εαυτό μου. Να ζήσω, να δημιουργήσω. Το θέλω. Το αξίζω. Λέω ότι το αξίζω και πιστέψτε με, δεν το λέω εγωιστικά. Το λέω γιατί θέλω να γίνει. Τα γεύτηκα τα χειροκροτήματα, τα χόρτασα.

Και ευχαριστώ πολύ για αυτό τον κόσμο. Τον κόσμο που ήταν πάντα και πάντοτε δίπλα μου στις δουλειές μου. Στις θεατρικές δουλειές που έκανα. Είναι τόσο όμορφο, τόσο μαγευτικό, τόσο σπουδαίο να κάνεις κάτι και ο κόσμος να σε ακολουθεί με αγάπη, με λατρεία μπορώ να πω, και με εμπιστοσύνη. Με μεγάλη εμπιστοσύνη. Χρόνια πολλά τώρα. Μια ολόκληρη ζωή. Είναι στ' αλήθεια συγκινητικό. Πολύ συγκινητικό και πολύ παρήγορο. Παρήγορο γιατί ο κόπος σου, ο κόπος μιας ολόκληρης ζωής δεν πήγε χαμένος. Δεν πήγε στράφι. Αλλά το θέατρο είναι αχάριστο. Λυπάμαι που το λέω αλλά, ναι, είναι πολύ αχάριστο. Παρά πολύ αχάριστο. Δίνεις τα πάντα. Τη ζωή σου. Τα νιάτα σου. Την ενέργειά σου. Το ό,τι έχεις έτοιμο, για να το δώσεις στον ρόλο και ο ρόλος να γίνει δικός σου. Τόσο δικός σου που κάνεις τεράστια επιτυχία. Όμως αυτή η επιτυχία θα σε βάλει στην σκέψη να κάνεις μεγαλύτερη στον επόμενο ρόλο. Και ακόμα πιο μεγάλη στον μεθεπόμενο ρόλο. Ερωτεύεσαι ή καλύτερα αγαπάς τον ρόλο. Γιατί αν δεν τον αγαπήσεις δεν θα μπορείς να τον παίξεις καλά. Αυτό είναι πάντα το πρώτο μου μέλημα. Να αγαπήσω την ηρωίδα που θα παίξω. Αν δεν την αγαπήσω, πώς θα την παίξω; Πώς θα την περάσω κάτω στην πλατεία; Πώς θα κάνω επιτυχία για να δικαιολογήσω το ότι είμαι αυτό που είμαι, ηθοποιός;

Ηθοποιός και μάλιστα πρώτης σειράς. Αλλά το πώς έγινα ηθοποιός και μάλιστα πρώτης σειράς σας το είπα πριν. Με κόπο και αγώνα. Πολύς ο κόπος και μεγάλος ο αγώνας. Τώρα σκέφτομαι πως αν ήμουν πιο απλή στη ζωή μου την ιδιωτική, θα ήμουνα και πιο ωραία σαν ηθοποιός. Η απλότητα κερδίζει. Η απλότητα κερδίζει τα πάντα. Τους θεατές. Τον κόσμο που δεν σε ακολουθεί μα θα το έκανε ευχαρίστως και με μεγάλη του ευτυχία αν δεν ήσουν απόμακρος σαν άνθρωπος και αρκετά απλησίαστος. Γιατί η αλήθεια είναι ότι, ε, ναι, ότι υπήρξα απόμακρη και απλησίαστη. Θα με ρωτήσει κάποιος γιατί. Για ποιον λόγο ήσουν απόμακρη και απλησίαστη; Αφού είχες τα πάντα. Και όταν λέμε τα πάντα, εννοούμε τα πάντα. Λεφτά, δόξα, αναγνωρισιμότητα, αποδοχή, αγάπη, λατρεία, αφού τα είχες όλα αυτά γιατί ήσουν έτσι; Απόμακρη και απλησίαστη; Μα για αυτό τον λόγο. Επειδή τα είχα όλα. Για αυτό φερόμουνα αυταρχικά. Έλεγα πως, ό,τι μα ό,τι και να κάνω, ό,τι μα ό,τι και να πω, όσους και να προσβάλλω, όσους και να ταπεινώσω, όσους και να πικράνω, όσους και να στεναχωρήσω, όσους και να θίξω, αυτή θα με αγαπάνε. Αυτοί θα είναι πάντα δίπλα μου. Πάντα κοντά μου. Νόμιζα ότι είμαι γενναία. Γενναία και δυνατή. Νόμιζα ότι τα πάντα ήμουν εγώ. Στον χώρο μου εννοώ. Στο θέατρο. Έκανα όμως λάθος. Μεγάλο λάθος. Τεράστιο λάθος. Οι ηθοποιοί είναι πολλοί. Παρά πολλοί. Και είναι πολλοί από αυτούς πράγματι μεγάλοι, πολύ μεγάλοι. Πολύ πιο πάνω από εμένα. Πολύ πιο ανώτεροι υποκριτικά από εμένα. Καλή η επιτυχία, και όλοι μας θέλουμε να επιτύχουμε. Κανείς δεν θέλει να χάνει. Αλλά η αποτυχία φέρνει σκέψη. Λες, έχασα, ναι έχασα, αλλά ποιος φταίει; Ποιος ευθύνεται; Εγώ; Ο κόσμος; Το κοινό; Ο σκηνοθέτης; Ή μήπως ο συγγραφέας και το έργο του; Σκέφτεσαι, σκέφτεσαι, σκέφτεσαι και ωριμάζεις. Η επιτυχία δεν σε κάνει όμως ούτε να σκέφτεσαι μα ούτε και να ωριμάζεις. Μόνο να καμαρώνεις τον εαυτό σου και να του λες απανωτά «μπράβο».

Τα μπράβο αυτά είναι πιο ωραία άμα τα ακούμε από άλλους πάρα από τον εαυτό μας. Είμαστε παιδιά. Μεγάλα, κακομαθημένα παιδιά. Και είμαστε εμείς. Μόνο εμείς. Και νομίζουμε ότι θα είμαστε για πάντα εμείς. Αλλά όχι. Αυτό είναι ψέμα. Αυτό είναι λάθος και δεν ισχύει. Περαστικοί είμαστε όλοι μας από την τέχνη του θεάτρου. Περαστικοί. Εφήμερα πλάσματα στην αιώνια τέχνη του θεάτρου. Υπάρχουν φυσικά και ηθοποιοί που έφτασαν πιο ψηλά από εμένα και ήταν πιο απλοί ως άνθρωποι και από τον πιο απλό άνθρωπο του κόσμου. Είναι θέμα χαρακτήρα. Όλα εκεί βρίσκονται. Στον χαρακτήρα μας. Κάποτε ένα νέο παιδί με ρώτησε αν τα ταλέντα χάνονται. Τον κοίταξα και του είπα Όχι αγόρι μου. Κανένα ταλέντο δεν χάνεται. Αργά ή γρήγορα θα είναι στη θέση που δικαιωματικά του ανήκει. Η ανθρωπιά όμως μπορεί να χαθεί. Αν νομίζεις ότι είσαι ο πρώτος. Αν νομίζεις ότι είσαι ο μόνος, τότε χάνεται η ανθρωπιά. Χάνεται. Νόμιζα ότι ήμουν η πρώτη. Νόμιζα ότι ήμουν η μόνη. Το νόμιζα. Ευτυχώς όμως έκανα λάθος. Αλίμονο στο θέατρο αν είχε μόνο εμένα. Θα ήταν τόσο έρημο και μόνο. Χρειάζονται όλων των ειδών οι ηθοποιοί. Δεν γίνεται αλλιώς. Και οι ηθοποιοί που δεν έχουν το τεράστιο ταλέντο. Αλλά που έχουν αγάπη για το είδος. Αυτή η αγάπη θα δυναμώσει το ταλέντο τους. Και αυτοί οι ηθοποιοί χρειάζονται. Όπως χρειάζονται και οι δευτεραγωνιστές. Αυτοί πολλές φορές είναι πολύ καλύτεροι από ξακουσμένους πρωταγωνιστές. Μπορεί να μην έγιναν ποτέ πρώτοι αλλά βοήθησαν τους πρώτους. Και οι τρίτοι ηθοποιοί χρειάζονται για να βοηθάνε τους δεύτερους και οι δεύτεροι χρειάζονται για τους πρώτους. Να λοιπόν που είμαστε όλοι μας μαζί μια οικογένεια. Μια μεγάλη οικογένεια. Πότε αγαπημένη και πότε τσακωμένη. Πότε χαρούμενη και πότε λυπημένη. Ποτέ στις αγάπες μας και πότε στις γκρίνιες μας. Πότε στα πάνω μας και πότε στα κάτω μας. Ποτέ έτσι, πότε αλλιώς.

Παύση

Εκείνη: Νομίζω ότι πρέπει ν' αρχίσω να ζω με τα απλά πράγματα της ζωής. Όσο πιο απλά τόσο πιο καλά, τόσο πιο όμορφα. Αυτή τελικά θα είναι από εδώ και πέρα η θεωρία μου για τη ζωή. Για τη δική μου ζωή. Πρώτα η ζωή και μετά το θέατρο. Δεν θα είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Θα είναι και τα δύο. Και τα δύο. Και αφού θα είναι και τα δύο δεν θα λείπει τίποτα. Όλα θα υπάρχουν. Όλα θα είναι εδώ. Και η αγάπη και το θέατρο. Και η αγάπη και το θέατρο. Γιατί είναι ωραία τα φώτα της σκηνής μα κάποια στιγμή σβήνουνε. Είναι ωραία και η αυλαία του θεάτρου. Μα κάποια στιγμή πέφτει. Όταν όμως έχεις τους δικούς σου και τα δικά σου που δεν έχουν σχέση με την τέχνη του θεάτρου... ε, αυτά δεν φεύγουν ποτέ! Πότε!

Μουσική ενώ σβήνουν τα φώτα

Τέλος

Copyright © Μάνος Καραβασίλης All rights reserved

Πρώτη δημοσίευση

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Στην εικόνα βλέπετε πίνακα Parnian Maddahi (The actress)