koukidaki: Η δίκη των έξι: Μια ιστορία

Αυτές οι περιπτώσεις έχουν μια ιδιαίτερη γοητεία για εμένα. Εννοώ τις περιπτώσεις των θεατρικών παραστάσεων που δεν έχουμε ξαναδεί, τα έργα εκείνα που βλέπουν για πρώτη φορά το «φως» της σκηνής πάνω τους. Επιπλέον, πέρα της έμφυτης περιέργειας να δω κάτι καινούργιο, υπάρχει κι αυτή η γοητεία του πρώτου θεατή, του να έχεις δει κάτι τόσο φρέσκο που δεν έχει συστηθεί ακόμα στο κοινό του.

Παρακολούθησα, λοιπόν, την πρεμιέρα της παράστασης Η δίκη των έξι: Μια ιστορία - δύο πλευρές, σε κείμενο Δήμητρας Μπάσιου και σκηνοθεσία Νίκου Κρίκα, στο θέατρο Αλκμήνη. Στο ιστορικό αυτό δράμα η μυθοπλασία συνλειτουργεί με την ιστορία και συγκεκριμένα με την εποχή που ακολούθησε την Καταστροφή της Μικράς Ασίας· θέμα ιδιαιτέρως επίκαιρο φέτος αφού καλούμαστε να ανακαλέσουμε εκείνες τις μέρες λόγω της θλιβερής επετείου των 100 χρόνων.

Στην υπόθεση του έργου θα γνωρίσουμε τρεις χαρακτήρες, τη Δόμνα, την Ευανθία και τον Σάββα μέσω των οποίων θα «δούμε» την πολύκροτη Δίκη των έξι. Μια αφηγήτρια αναλαμβάνει να μας «ξεναγήσει» στα γεγονότα του 1922 και σε ό,τι ακολούθησε εκείνες τις τραγικές ημέρες ενώ εκ παραλλήλου θα βλέπουμε τους συσχετισμούς των προσώπων (τους αναμεταξύ τους όπως και τη σχέση τους με τα ιστορικά γεγονότα).

Τρεις ήρωες, σε μία νέα κι αφιλόξενη πατρίδα, αποζητούν τη δική τους δικαίωση μετά τα δεινά που υπέστησαν. Δύο πλευρές, δύο διαφορετικές όψεις του δράματος συμβολίζουν την –χωρισμένη στα δύο– κοινωνία εκείνης της εποχής. Θα καταφέρουν να δικαιωθούν; Πού βρίσκεται η αλήθεια και πόσο αντικειμενικά μπορούμε να κρίνουμε τόσο σημαντικά ζητήματα, όπως αυτό της Δίκης των έξι;

Το κείμενο «στέκεται» στο μεταίχμιο των δύο πλευρών/θέσεων, φωτίζει ισότιμα και τις δύο μεριές/απόψεις χωρίς να τοποθετείται υπέρ ή κατά κάποιας. Μια ισομερία που δεν είναι καθόλου κακή· αντιθέτως προσφέρει έναυσμα για περαιτέρω αναζήτηση και δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα. Εξάλλου, η ιστορία δεν γράφεται ποτέ από έναν. Η ιστορία έχει πάντα δύο πλευρές (για παράδειγμα σε έναν πόλεμο) και, αν θέλεις να είσαι δίκαιος μαζί της, οφείλεις να την μελετήσεις σφαιρικά, χωρίς στεγανά και παρωπίδες.

Σε αυτήν την τοποθέτηση συγκρίνουν συγγραφέας και σκηνοθέτης, με τον δεύτερο αν αναφέρει χαρακτηριστικά:

Στόχος μου είναι να αναδειχθεί ένα κομμάτι της ιστορίας που επιμελώς θάφτηκε, που έμεινε ανέγγιχτο. Να ζωντανέψει μέσα από τους ήρωες του τότε αλλά και από την οπτική της αφηγήτριας που εκπροσωπεί την τρίτη γενιά. Να φύγει ο θεατής με ερωτήματα και απορίες και όχι με έτοιμες απαντήσεις. Να ψάξει, να διαβάσει, να μάθει κάτι παραπάνω για τους προγόνους του. Γιατί η ιστορία επαναλαμβάνεται, μην το ξεχνάμε…
Νίκος Κρίκας

Η παράσταση δομήθηκε με λιτό κι αφαιρετικό τρόπο, πλήρως εστιασμένη στα πρόσωπα και τους χαρακτήρες. Ωστόσο, τα σκηνικά αντικείμενα και τα κοστούμια εποχής αρκούν για να μας ταξιδέψουν νοερά στη δεύτερη δεκαετία του περασμένου αιώνα, που είναι το ζητούμενο. Η σκηνοθετική άποψη επέτρεψε στους ήρωες να πουν την αλήθεια τους και να βιώσουν αυτό το κομμάτι της ιστορίας έτσι όπως εισχώρησε κι επηρέασε τις δικές τους ζωές. Τα πρόσωπα αυτά πενθούν· καθένας κουβαλά τις δικές του βαριές απώλειες. Άλλος έχασε παιδί, σύζυγο ή πατέρα, άλλος τον άνθρωπό του, όλοι τον τόπο τους κ.ο.κ. και όλοι μαζί προσπαθούν να λυτρωθούν για να συνεχίσουν. Όπως αντέχουν και με ό,τι αντέχουν. Εύθραυστες οι ισορροπίες κι εκείνοι πρέπει να διαλέξουν μεριά. Μα όποια μεριά και να επιλέξουν, όπου κι αν παρασταθούν, θα υπάρχουν απώλειες. Ουσιαστικά, επιλέγουν το λιγότερο οδυνηρό γνωρίζοντας εκ των προτέρων τι καλούνται να αφήσουν.

Θα βρουν άραγε το σθένος να κρατηθούν; Να συνεχίσουν; Ή ακόμα, να συγχωρέσουν ή να συγχωρεθούν; Να δουν πέρα από το συναίσθημα που τους πνίγει τη μεγάλη εικόνα; Αυτά τα ερωτήματα θα τα απαντήσουν οι ίδιοι επί σκηνής.

Αν σας αρέσει η ιστορία και τα κοινωνικά θέματα, τότε αυτό το ιστορικό δράμα είναι ξεκάθαρη επιλογή –προσωπικά θα το έβλεπα ως πρόταση για μαθητές, φοιτητές, σχολεία κι εκπαιδευτήρια.

Τζένη Κουκίδου