Έλληνας ηθοποιός και σκηνοθέτης[1], κατ' επανάληψη διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου και με σημαντική παρουσία στο γράψιμο, με βιβλία γεμάτα θέατρο και φανατισμό για την σκηνή. «Εμπειρική θεατρική παιδεία», «Πορεύεσθαι κατά τέχνην», «Μακρινές φιλίες», «Ο ηθοποιός».
Γεννημένος στην Κρήτη, στις 8 Αυγούστου του 1900, άρχισε από μικρή ηλικία να γράφει ποιήματα και να τα δημοσιεύει. Σύμφωνα με αυτά που είχε πει ο ίδιος, στο σπίτι του υπήρχαν λίγα βιβλία και ο ίδιος υπήρξε για ένα διάστημα αρνητικός στο διάβασμα. Αργότερα όμως αγάπησε τα βιβλία και εκτός από ένας τεράστιος ηθοποιός στο αρχαίο δράμα, έγινε και ένας από τους πιο μορφωμένους ηθοποιούς στη χώρα μας –και ας ήταν αυτοδίδακτος. Σε εκείνα τα πολύ νεαρά του χρόνια «γνώρισε» τον Νίκο Καζαντζάκη και το έργο του.
Αργότερα μια δυνατή και μεγάλη φιλία έδεσε τους δύο άντρες, μέχρι τον θάνατο του τελευταίου. Ποτέ ωστόσο δεν επηρεάστηκε από τον θαυμασμό του για τον μεγάλο συγγραφέα, αφού ποτέ του δεν ανέβασε κανένα έργο του στην εβδομηντάχρονη παρουσία του στη σκηνή.[2]
Σταθερή και γόνιμη, αν και σύντομη, η συνεργασία του με τον πρώτο σκηνοθέτη του Εθνικού Θεάτρου Φώτο Πολίτη (1890-1934). Τον σκηνοθέτησε σε πολλά και σημαντικά έργα· ενδεικτικά αναφέρω τους «Βρυκόλακες» του Ερρίκου Ίψεν και τον «Ιούδα» του Σπύρου Μελά κ.ά. Όπως επίσης τον Αιμίλιο Βεάκη και τη σύζυγό του Μινωτή, Κατίνα Παξινού, στην προσπάθειά του να κάνει το Εθνικό Θέατρο έναν «ναό της τέχνης». Και το κατάφερε. Μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, τον Δεκέμβριο του '34.
Το 1937 ανεβαίνει στο Εθνικό Θέατρο ο «Άμλετ» του Σαίξπηρ και ο Μινωτής καθιερώνεται πια σαν μεγάλος ρολίστας. Θα πρέπει να περάσουν κάποια χρόνια, για να γίνει το όνομά του συνώνυμο της Επιδαύρου και των αρχαίων μας τραγικών.
Γεννημένος για την αρχαία τραγωδία, με το αρμόζον φωνητικό μέταλλο, το εσωτερικό παράστημα, που ομολογεί έναν ηθοποιό αρχαίου δράματος, και το τεράστιο ψυχικό σθένος, έδωσε σπουδαίες ερμηνείες στο θέατρο του Πολύκλειτου, σε έργα όπως «Πέρσες», «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου, «Οιδίπους επί Κολωνώ», «Οιδίπους τύραννος» και «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή και «Βάκχαι», «Εκάβη», «Ιππόλυτος» και «Φοίνισσαι» του Ευριπίδη.
Στο σαιξπηρικό θέατρο, εκτός από τον «Άμλετ», που ανέφερα πιο πάνω, έπαιξε στον «Βασιλιά Ληρ», στον «Μάκβεθ», στον «Ριχάρδο ο Γ'» και στον «Έμπορο της Βενετίας» καθώς και χρόνια πριν την καταξίωσή του στην «Δωδέκατη Νύχτα», στον «Ερρίκο ο Ε'», στον «Ιούλιο Καίσαρα» και στον «Οθέλλο».
Το 1928 γνωρίζει την Κατίνα Παξινού, και δώδεκα χρόνια αργότερα παντρεύονται. Σαράντα πέντε ολόκληρα χρόνια, είναι μαζί στη ζωή και στην τέχνη δίνοντας μοναδικές ερμηνείες σε παραστάσεις αρχαίου δράματος και όχι μόνο.
Μετά τον θάνατο της Παξινού (1973), ο Αλέξης Μινωτής θα εξακολουθεί να παίζει και να σκηνοθετεί μέχρι τον θάνατό του (11 Νοεμβρίου 1990).
Αξίζει επιπροσθέτως να αναφερθεί, η φιλία του με τον μεγάλο μουσικό Δημήτρη Μητρόπουλο και η φιλία και η συνεργασία του με την Μαρία Κάλλας. Άξιο αναφοράς είναι επίσης ότι ποτέ του δεν δέχτηκε άλλον σκηνοθέτη, εκτός του Φώτου Πολίτη και του Δημήτρη Ροντήρη.
Ίσως, μέσα του να είχε κρυμμένο έναν μεγάλο κωμικό. Έλεγε όμως ότι θεωρεί την κωμωδία διαφυγή από το μεγάλο ερώτημα και γι' αυτόν τον λόγο δεν καταπιάστηκε ποτέ με αυτό το είδος. Καταπιάστηκε όμως με το θέατρο των μεγάλων ποιητών και συγγραφέων ζώντας μέσα στο ερώτημα.
Πήρε μέρος σε λίγες ταινίες, όπως, «Νοτόριους», «Η γη των Φαραώ», «Το παιδί και το δελφίνι». Μεγάλη η παρουσία του και στο ραδιοφωνικό θέατρο.
Τέλος κλείνω το αφιέρωμά μου για τον Αλέξη Μινωτή με τα δικά του λόγια: «Η πολύχρονη υπηρεσία μου στο θέατρο με δίδαξε πως μόνο το ιερό είναι αληθινό. Καθετί άλλο είναι "ψεύδος" και "δόξα".».
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Σημειώσεις συντάκτη:
Πρώτη φωτογραφία: Αλέξης Μινωτής και Αλέκος Δεληγιάννης, «Άμλετ», Εθνικό Θέατρο, 1955
Τρίτη φωτογραφία: Στο αρχαίο θέατρο των Δελφών το 1964. Ένα στιγμιότυπο από τηλεοπτικό πρόγραμμα. Αλέξης Μινωτής, Κατίνα Παξινού, «Οιδίπους Τύραννος»
Πηγές:
Πληροφορίες από τα βιβλία του «Ο ηθοποιός», εκδόσεις Καστανιώτη και «Μακρινές φιλίες», εκδόσεις Κάκτος
«Παξινού - Μινωτής. Μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
[1] Αλέξης Μινωτάκης, το πραγματικό του όνομα. Αφαίρεσε την κατάληξη -άκης, ακολουθώντας τη συμβουλή του δασκάλου του Νικολάου Πιμπλή.
[2] Εξαίρεση αποτέλεσε η συμμετοχή του στον «Ιούδα» του Καζαντζάκη, αλλά εκεί ακουγόταν η φωνή του, ως φωνή του ποιητή.