Τυχαία ήρθε στα χέρια μου. Ψέμματα, δεν υπάρχει τύχη. Βρισκόταν σε πάγκο μεγάλου καταστήματος, μαζί με κάποιους άλλους τίτλους, σε προσφορά. Δεν είχα διαβάσει Dibdin όμως ο επιθεωρητής Ζεν, που «ζει» στις σελίδες του, μου έκανε κλικ, οι αστυνομικές ιστορίες είναι από τις αγαπημένες μου, ε, δεν θέλει πολύ και ιδού οι εντυπώσεις μου.
Το διεθνές best seller, όπως διαφημίζεται στο εξώφυλλο, του Michael Dibdin, Η πύλη της κόλασης, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Χάρτινη πόλη, είναι το πιο διασκεδαστικό αστυνομικό που διάβασα τα τελευταία δέκα έτη χωρίς να χάνει τίποτα σε ουσία, πλοκή και υπόθεση. Εκεί που χάνει η συγκεκριμένη έκδοση είναι στην επιμέλεια κι αυτό για δύο πολύ βασικούς λόγους: λείπουν παραπομπές, παρόλο που έχουν σημειωθεί πάνω στο κείμενο με τη σχετική αρίθμηση, και γενικότερα οι μεταφράσεις των ξενόγλωσσων μερών του οι οποίες θα εξυπηρετούσαν τα μάλα την απρόσκοπτη ροή της ανάγνωσης, αλλά απουσιάζει και μια άρτια σελιδοποίηση του κειμένου, παρόλο που η τελευταία δεν σου διαταράσσει την εμπειρία. Διάφορες λέξεις με θέματα, σημεία στίξης και άλλα τέτοια, εδώ κι εκεί, ούτε που θα τα έβλεπα –επίσης, ψέμματα· τα βλέπω όλα– αν δεν ήταν τα παραπάνω.
Πέρα αυτών των τεχνικών θεμάτων, το βιβλίο τα σπάει! Ο Dibdin κέρδισε επάξια την αγάπη μου, τη συμπάθειά μου και θα τον αναζητήσω πάλι με την πρώτη ευκαιρία είτε σε μειωμένη τιμή είτε σε κανονική.
Ας δούμε αρχικά τι γίνεται σε αυτό το μυθιστόρημα. Ο τόπος είναι η Νάπολη της Ιταλίας. Μια πόλη βουτηγμένη στη διαφθορά με χαρακτηριστικό της την μη τήρηση του νόμου και σε αυτή την πόλη βρίσκεται ο Ζεν με δυσμενή μετάθεση. Σύντομα, τρεις ταυτόχρονες υποθέσεις έρχονται στο προσκήνιο ήτοι, συνοπτικά, ο εξαφανισμένος, οι εραστές και ο φονιάς του λιμανιού. Λίγα κεφάλαια παρακάτω και ο εξαφανισμένος γίνεται πολλοί εξαφανισμένοι –πολιτικοί, επιχειρηματίες με ύποπτες δουλειές... ακόμα και διακεκριμένοι μαφιόζοι!– θύματα μιας οργάνωσης που έχει σκοπό της να «καθαρίσει» την πόλη ενώ ο Ζεν αναλαμβάνει μια ιδιαίτερη «αποστολή» –να χωρίσει δύο ερωτευμένα ζευγάρια (;)– παράλληλα με την αναζήτηση του Αμερικανού ναύτη και φονιά, που μπορεί να μην είναι Αμερικανός αλλά ούτε και ναύτης, προσπαθώντας να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων.
Όλα αυτά τα ζητήματα αλληλοκαλύπτονται και συσχετίζονται με απροσδόκητο τρόπο, σε αυτό το αστυνομικό που διαβάζεται πολύ ευχάριστα –στα όρια της κωμωδίας αλλά όχι του γελοίου–, κι έχει στιλ, ιταλικό ταμπεραμέντο, ιταλικό μπρίο, ωραίο πνεύμα, έξυπνους διαλόγους –που οφείλει να έχει ως έναν βαθμό λόγω είδους– και παλμό. Το τέμπο του σε συνδυασμό με την ευθυμογραφική του διάθεση και την σπιρτόζικη κι έξυπνη ματιά του, θέτουν τις βάσεις για την διασκεδαστική εμπειρία που προσφέρει. Από κει και πέρα, η δεξιοτεχνία του συγγραφέα ανεβάζει τον πήχη και κερδίζει τελικά τον φιλαναγνώστη καθώς ξέρει πώς να δομεί χαρακτήρες, καταστάσεις και πλοκή. Πρόκειται για εξαίσιο εικονοπλάστη, μεταξύ άλλων, που συνεχώς εξάπτει το ενδιαφέρον σου δημιουργώντας συνθήκες κι ερωτηματικά. Η σκιαγράφηση της ιταλικής μαφίας και γενικότερα του υποκόσμου λειτουργεί τέλεια αλλά και οι ανατροπές που επιφυλάσσει με όλες τις αναγνωστικές εκπλήξεις, σε αυτό το ύφος, παραδίδουν στα χέρια μας μια μαεστρική ιστορία, που περιέχει και διάφορα άλλα στοιχεία στα σημεία, όπως σάτιρα ή σουρεαλισμό.
Η ιστορία έχει δομηθεί μέσα από μια σειρά διαδοχικών εικόνων, χωρίς ν' ακολουθεί η αφήγηση ένα πρόσωπο. Παρακολουθεί όλους τους εμπλεκόμενους και καταγράφει τα τεκταινόμενα, θαρρείς σαν τρίτο πρόσωπο, σαν παρατηρητής (αν ήταν ταινία θα λέγαμε σκηνοθέτης του νεορεαλισμού, που δεν επεμβαίνει στη δράση, ούτε κρατάει σενάριο, ούτε χρησιμοποιεί επαγγελματίες ηθοποιούς). Στο σύνολό τους αυτές οι σκηνές/εικόνες ολοκληρώνουν κομμάτι το κομμάτι το παζλ χωρίς να μείνει κανένα κενό ή ανακρίβεια, με τρόπο ακαταμάχητο.
Τελικά, είναι τόσο καλό! Ένα μοναδικό αστυνομικό με σούπερ υπόθεση και κωμική χροιά· μια ανάλαφρη νότα, αν θέλετε, που το διαχωρίζει κρατώντας αποστάσεις από το βαρύ νουάρ στοιχείο, όπου κανείς δεν είναι αυτό που φαίνεται.
Οπωσδήποτε ναι!
