koukidaki: Η αποτυχία του ανθρώπου

Νικόλαου Δ. Σκορδίλη

Φωτογραφία Παύλου Κουτρουμπά (Ο βασιλιάς της ειρήνης)

Ο Κλαούζεβιτς είχε πει ότι πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα. Ο Ηράκλειτος, όπως αρεσκόταν πάντα να κάνει με τα φαινομενικά «αντίθετα», επί της ουσίας εξίσωσε τον πόλεμο με την ειρήνη. Θεωρούσε τον πόλεμο ως κάτι αναγκαίο για την ανανέωση ή αναθέρμανση μίας «τοξικής ειρήνης» που είχε αρχίσει να τελματώνει και να σαπίζει από την υπερβολική σταθερότητα, τάξη και –ίσως– έλλειμμα ανάπτυξης και περίσσεια πληθωρισμού, όπως παίζει αυτές τις μέρες παγκοσμίως.

Πόλεμος πάντων μέν πατήρ ἐστι, πάντων δέ βασιλεύς,
καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους,
τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους.
Ἡράκλειτος

Ο θεωρούμενος ως «πατέρας της ιστορίας» Ηρόδοτος είχε απεναντίας πει ότι ο πόλεμος είναι ο πατέρας όλων των δεινών.

Είπαν και έγραψαν για τον πόλεμο πολλά, πολλοί άλλοι. Αν και σέβομαι τον Ηράκλειτο πιστεύω ότι με την παραπάνω ρήση δείχνει έλλειμμα φαντασίας. Ίσως και όχι, γιατί αλλού πάει πιο βαθιά.

Ο Κλαούζεβιτς απλώς είπε το αυτονόητο.

Με τον Ηρόδοτο δεν συμφωνώ καθόλου. Δεν είναι πατέρας ή αιτία των δεινών ο πόλεμος, αποτέλεσμά τους είναι.

Αρκετά όμως με την ανάλυση περίοπτων πολεμολόγων. Εκφράζω τι πραγματικά πιστεύω εγώ για τον πόλεμο με το παρακάτω ψιλοποιητικό δοκίμιο. Προτιμώ να δείχνω από το να λέω, και στην ποιητική μορφή δείχνω καλύτερα. Κλείνω λοιπόν την πεζή μου εισαγωγή εδώ.

Αν η βία είναι το τελευταίο καταφύγιο του αδύναμου

τότε πόλεμος είναι το τελευταίο καταφύγιο αδύναμων ηγετών

ηγετών τόσο φοβισμένων και ανασφαλών για τη ζωή τους

σαν τον θλιβερό τιποτένιο ηγέτη της Ρωσίας

Που ομιλούν με ξένους ηγέτες από 15 μέτρα μακρυά χωρίς

μάλλον να τους ενδιαφέρει ότι γελοιοποιούνται παγκοσμίως

φορώντας τον φόβο τους σαν παράσημο, γι' αυτό και

καταφεύγουν σε δημόσιο εξευτελισμό των υπασπιστών τους

Πόλεμος είναι η επέκταση σε κρατικό επίπεδο προσωπικών

δαιμονίων και παιδικών τραυμάτων ηγετών που δεν θα έπρεπε

να είναι ηγέτες ή, έστω, να μην έχουν εξουσία δίχως όρια.

Τα χρήματα που αρκετοί βγάζουν από αυτόν σπάνια είναι

αιτία πολέμου, μα σχεδόν κατά κανόνα ένα από τα αποτελέσματα.

Πόλεμος είναι η απόπειρα ενοποίησης του Ανθρώπου κάτω

από ένα κοινό σκοπό, ώστε να φτάσει επιτέλους ενωμένος

στον Προορισμό του. Μία απόπειρα που πάντα

θα αποτυγχάνει, γιατί η ως άνω «Ιθάκη» με βία δεν φτάνεται.

Μπορεί να προσπελαστεί μόνο ελεύθερα.

Ο πόλεμος οδηγεί προς τα πίσω.

Κατεβαίνει ο Άνθρωπος την σκάλα του Καζαντζάκη (Ασκητική)

και επιστρέφει στην κτηνωδία αντί να ανέβει ψηλότερα την

σκάλα προς τη θέωση.

Τ' άνω σκαλιά είναι πιο επικίνδυνα, γιατί αν τα φτάσεις τόσο πιο πολύ

μπορεί ν' αποκτηνωθείς αν «πέσεις» σαν τον Ίκαρο, τον Εωσφόρο

και τον κάθε λογής πολεμιστή προσωπικής ελευθερίας και αυτονομίας,

σε μύθο και ιστορία.

Τα τελευταία ένα δύο σκαλιά μπορεί κάποιος να τα αντέξει μόνο αν δεν είναι μόνος.

Ο πόλεμος και η βία λοιπόν, ποτέ δεν ήταν και ποτέ δεν θα είναι η λύση.

Όσοι διαθέτουν φαντασία και κάποιες επιπλέον γνώσεις γνωρίζουν ότι υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι να ανανεώσεις μία «τελματωμένη» κοινωνία από τον πόλεμο.

Μόνο με τα χρήματα, τους πόρους και το ανθρώπινο δυναμικό που σπαταλήθηκε σε ανούσιους πολέμους και μάχες κατά τον 20ό αιώνα θα είχαμε πλέον αποικήσει και την Σελήνη και τον Άρη.

Υπάρχει καλύτερη διέξοδος από το τελμάτωμα της ειρήνης από επέκταση στο ηλιακό μας σύστημα και, αργότερα, ακόμη και στ' άστρα;

Εν κατακλείδι το αντίθετο και αντίδοτο του πολέμου δεν είναι απλώς η κενή ειρήνη.

Είναι, για να παραθέσω μία τελευταία ρήση, η προσωπική ανάπτυξη, καλλιέργεια και παιδεία. Η απαλλαγή από όσο το δυνατόν περισσότερους φόβους και δη ντροπές και ενοχές. Μα, πάνω απ' όλα, η απαλλαγή από τον φόβο της απώλειας του Έρωτα.

Πιο εύκολα απαλλάσσεται κάποιος από τον υπαρξιακό του φόβο, πιο εύκολο είναι να πει, και να το εννοεί, «Είμαι πλέον έτοιμος να πεθάνω» από το να του φύγει ο φόβος μήπως ο άνθρωπος που αγαπάει πάθει κάτι –και είναι αυτός ακριβώς ο φόβος, αυτή η έννοια, που διέλυσε τις περισσότερες σχέσεις και γάμους, και σκότωσε χιλιάδες, εκατομμύρια ίσως, Ρωμαίους/Τριστάνους και Ιουλιέτες/Ιζόλδες. Ο Wittgenstein νομίζω τα είπε καλύτερα με λιγότερες λέξεις.