Ξέρετε, πολλές φορές συναντάμε παρόμοιες μυθοπλασίες, θέματα πολυδιαβασμένα που, σε μια επαφή με έναν νέο τίτλο, σε κάνει να αναρωτιέσαι αν θα βρεις κάτι νέο μέσα σε τούτη την επανάληψη ιστοριών, αν θα έχει να καταθέσει μια άλλη πρόταση, αν, αν, αν... και τελικά, ότι το μόνο που διαφέρει από βιβλίο σε βιβλίο είναι το συγγραφικό ύφος και η ματιά. Κι όπου «ματιά» δεν αναφέρομαι μόνο στον τρόπο θέασης του κόσμου ή στο πώς τον εισπράττει ο εκάστοτε συγγραφέας αλλά (και) στον τρόπο με τον οποίο δομεί την αφήγηση, τον κάθε εμβόλιμο σχολιασμό –κάποιες φορές αυτό το σχόλιο περιέχει απόψεις ιστορικών γεγονότων και περιστατικών, και κριτική– και, φυσικά, στο πώς σκιαγραφεί τα πρόσωπα ενταγμένα μέσα στο εκάστοτε κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο.
Στο νέο του βιβλίο, ο Νίκος Σκορίνης, Μέτοικοι καιροί, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη, τοποθετεί τη δράση στα χρόνια των μνημονίων (θα τα λέμε άραγε και μνημονιακά έτη κάποια στιγμή;) με επίκεντρο τον τομέα της επιχειρηματικότητας· εξάλλου, το βιβλίο είναι αφιερωμένο σε όλους τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες του κόσμου –εκείνοι ξέρουν.
Διαφέρει λοιπόν από άλλες πεζογραφίες παρόμοιας θεματολογίας στα σημεία (που όμως κάνουν τη διαφορά) κι από πολλούς ομότεχνούς του, που έχουν καταπιαστεί με παρόμοια κοινωνικά ζητήματα, καθώς αφουγκράζεται την κοινωνία και τον άνθρωπο-αστό και αποδίδει με γλαφυρότητα και διαφάνεια τα χαρακτηριστικά της εποχής, τις επιπτώσεις και τις δυσκολίες. Ως πολύ καλός αφηγητής που είναι, αναδεικνύει τις παθογένειες της κοινωνίας κι εστιάζει ιδανικά στα σημεία των καιρών και στα προβλήματα της κρίσης και τις συνέπειες αυτής. Παράλληλα, σκιαγραφεί πανέμορφα τους χαρακτήρες του μυθιστορήματος, που είναι στ' αλήθεια οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, δηλαδή οικεία πρόσωπα, που έχουμε ήδη συναντήσει, αν δεν είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Γνωρίζετε φυσικά πως οι ήρωες ενός μυθιστορήματος μπορούν να κατακτήσουν τον φιλαναγνώστη με διάφορους τρόπους, μα κυριότερα αν ο δεύτερος καταφέρει να ταυτιστεί μαζί τους, να μπει στα παπούτσια τους, να γίνει ένα με αυτούς· κι οι συγκεκριμένοι ήρωες αποτελούν ένα τέτοιο παράδειγμα. Υπό αυτό το πρίσμα, θα λέγαμε ότι θα συναντήσετε ρεαλιστικά στοιχεία που, κάποιες φορές, αγγίζουν τον νεορεαλισμό όπως τον γνωρίσαμε στις ταινίες της μεγάλης οθόνης (αν είστε σινεφίλ και έχετε κατά νου το κίνημα καταλαβαίνετε πολύ καλά).
Επιπλέον, συναντάμε μια άψογη σκιαγράφηση της αθηναϊκής ζωής και της μικροαστικής τάξης εστιασμένη στους μεσήλικες –καθόλου τυχαία· ο μεσήλιξ βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ των νεανικών του χρόνων και των συντάξιμων. Το πρόβλημα είναι ότι θεωρείται πάρα πολύ μεγάλος για να αλλάξει καριέρα ή δουλειά ή να βρει μια νέα και παράλληλα πάρα πολύ μικρός για να συνταξιοδοτηθεί κι αυτό αποτελεί μείζον θέμα σε εποχές βαθιάς οικονομικής κρίσης. Έχουμε δηλαδή μια γενιά/«στρατιά» ατόμων σε ώριμη και φουλ παραγωγική ηλικία, που είναι σε θέση να προσφέρουν τα μάλα στον τομέα τους λόγω εμπειρίας, αλλά πρέπει να υποστούν τις συνέπειες μιας κρίσης που τους βάζει συνεχώς (νέα) εμπόδια αποδυναμώνοντάς τους εργασιακά ενώ εντέλει τους αφήνει έρμαιους των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων.
Σε αυτό το πλαίσιο, εποχής και ηλικιακής ομάδας, τοποθετεί κι επικεντρώνει την ιστόρησή του ο κύριος Σκορίνης και την εμπλουτίζει με επιπρόσθετα χαρακτηριστικά, όπως με τις αναφορές του στους συνομοσιολόγους (hoax κ.λπ. που βρήκαν μια ευκολία μέσω της διαδικτυακής εποχής που διανύουμε για ευρεία επικοινωνία των –ας πούμε– θεωριών τους) ή τα ζητήματα της βιβλιοπαραγωγής, του βιβλιοπωλείου και της φιλαναγνωσίας.
Έτσι, από τη μια έχουμε ένα καίριο κοινωνικό και πολιτικό σχόλιο, που μας εντάσσει καλύτερα στην ιστορία (εξάλλου αυτά που για εμάς, που τα ζούμε τώρα, είναι πασίγνωστα δεν θα είναι το ίδιο οικεία για τους αναγνώστες των επόμενων δεκαετιών, οπότε ο συγγραφέας έχει έναν πολύ καλό λόγο να μεταφέρει τη συνολική εικόνα ακόμα κι αν αναγκαστεί να γράψει τ' αυτονόητα) και από την άλλη τον κάθε προβληματισμό του πολίτη και τα καυτά ζητήματα, όπως η αγωνία για την επόμενη μέρα, το μέλλον. Με δυο λόγια, όλες οι επιπτώσεις της κρίσης φιλτράρονται και αναδεικνύονται: κοινωνικές, ατομικές, συλλογικές, επιχειρηματικές, ψυχολογικές, νομικές κ.ο.κ.
Αυτός ο θαυμαστός μέγας κόσμος των μικρομεσαίων, όπου ο καθένας νομίζει πως είναι αφεντικό και στην πραγματικότητα είναι σκλάβος ειδικής κατηγορίας και με πολλά αφεντικά ταυτόχρονα πάνω στο κεφάλι του.Τον έναν μήνα κοιμάσαι επιχειρηματίας και τον άλλον ξυπνάς μπατίρης, μην έχοντας πού να γείρεις την κεφαλή.
Η ιστορία παραμένει σε όλη την έκταση ουσιαστική, με νόημα και ενδιαφέρον ασχέτως που δεν έχει κάποιο φοβερό μυστήριο ή ανατριχιαστικό έγκλημα ή αίνιγμα να λυθεί (ακόμη ένας λόγος για να εκτιμήσουμε τη συγγραφική ποιότητα). Οι ήρωες είναι τέρμα συμπαθητικοί, αρκετά τραγικά τα πρόσωπα, όμως τους συμπονάς και τους καταλαβαίνεις στο έπακρο.
Δεν υπάρχει καμία υπερβολή ακόμα και στις ακραίες περιπτώσεις εξού, και όπως προείπα, «είδα» τον νεορεαλισμό μέσα στις σελίδες του με όλα τα χαρακτηριστικά του: την συναισθηματική ένταση/φόρτιση που προκύπτει από την πραγματική ζωή του αστού και όχι μελοδραματικά ή με έντεχνο λογοτεχνικό τρόπο και μέσα από φανταστικά περιστατικά, τους ήρωες-βιοπαλαιστές που δεν υποδύονται ρόλους αλλά ζουν και κινούνται ανάμεσά μας (στον κινηματογράφο, οι σκηνοθέτες του κινήματος σε πολλές περιπτώσεις δεν χρησιμοποιούσαν ηθοποιούς για να ενσαρκώσουν τους ήρωές τους ώστε αυτοί να μην υποδύονται κάτι, να μην παίζουν, αλλά να είναι το ζητούμενο ενώ σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπήρχε ούτε σενάριο, βασίζονταν στον αυτοσχεδιασμό και δεν χρησιμοποιούσαν στούντιο· ό,τι μπορούσαν για να επιτύχουν τη ζητούμενη αυθεντικότητα), τις εικόνες που είναι ακέραιες και πιστές της πραγματικότητας, το σύνολο που δεν παραμυθιάζει τον αναγνώστη/θεατή/κοινό και δεν υπηρετεί κάποια εμπορική ή άλλη σκοπιμότητα πέρα από το να προβάλλει τον άνθρωπο, τη θέση, τις σκέψεις και τα συναισθήματά του κ.ά.
Στη δομή του βιβλίου έχουμε διαδοχικά επεισόδια που δείχνουν πώς προχωράει η ζωή των χαρακτήρων οι οποίοι, ως βιοπαλαιστές μιας άνισης μάχης, είναι καταδικασμένοι να «κλείσουν» με πολυεπίπεδες απώλειες: χρημάτων, δουλειών, περιουσιών, δικαιωμάτων, προσφιλών τους προσώπων... όπως και απώλειες ηθικές!
Η μόνη διαφοροποίηση σε σχέση με τον νεορεαλισμό προκύπτει στη χαραμάδα φωτός που αφήνει ο συγγραφέας προσφέροντας (μια) έξοδο αφού εντοπίζουμε τα αντισταθμιστικά που, στην περίπτωσή μας, αφορούν νέες γεννήσεις, νέους στόχους και νέους αγώνες. Αυτές οι ελπίδες, όμως, αρκούν άραγε για να «ξεπλυθεί» το αστικό δράμα; Αυτό το αφήνω να το ανακαλύψετε μόνοι σας ή να το διαισθανθείτε με τον δικό σας τρόπο.
Θα γίνουμε μέτοικοι στην ίδια μας την πόλη, αδερφέ.
Μια σφαιρική ματιά στην κοινωνία των μνημονίων, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, και μια ενδοσκόπηση στοχασμών είναι το μυθιστόρημα του Νίκου Σκορίνη. Και είναι ικανό να σας συμπαρασύρει και να σας ταξιδέψει ουσιαστικά και γόνιμα.
Αποκτήστε το!