Διαβάζοντας το νέο μυθιστόρημα του Θοδωρή Δεύτου, Ασπασία: Το μυστικό της Καπετάνισσας, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Χάρτινη πόλη, συνάντησα ένα όμορφο ανάγνωσμα που ταίριαξε με το καλοκαίρι και τη γενικότερη διάθεση ενώ προσέφερε μια ιστορία με επίκεντρο ένα κυκλαδίτικο νησί, τους κατοίκους του και όλη τη μεταπολίτευση.
Στην υπόθεση, θα γνωρίσουμε την Καπετάνισσα του τίτλου, σχεδόν από τα παιδικά της χρόνια και ως το τέλος της ζωής της, αλλά μη νομίζετε πως όλη η πλοκή θα περιστρέφεται γύρω από εκείνη. Η ιστόρηση ξεκινά από την Ασπασία, μια νεαρή κοπέλα, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κύθνο, και αργότερα περνά στον Αλέξανδρο, τον γιο της. Βλέπουμε τη ζωή στο νησί από τη δεκαετία του '50 όταν οι κοινωνικές συμβάσεις λειτουργούσαν διαφορετικά, ήταν πολύ αυστηρές οι «δομές», τα ταμπού, και καταλήγουμε να γινόμαστε μάρτυρες της τραγικής κατάληξης ενός μεγάλου έρωτα. Οι συνέπειες όμως των πράξεών μας –όσων κάναμε αλλά και όσων δεν κάναμε– μας ακολουθούν θέλουμε δε θέλουμε και κάποτε έρχεται η ώρα που θα πρέπει να αναμετρηθούμε με τα «φαντάσματα» ή να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες. Άραγε, πώς θα καταλήξει το αισθηματικό δράμα; Θα γίνει η αποκάλυψη; Κι αν ναι, τότε πώς και πότε και με τι αντίτιμο;
Αυτά είναι μόνο κάποια από τα ερωτήματα που γεννιούνται αλλά, ακόμη σημαντικότερα, είναι κάποια άλλα σημεία που αξίζουν να σταθεί κανείς, όπως το ζήτημα της λύτρωσης –όταν ανατρέπονται όλα όσα ήξερες στη ζωή σου– και αυτό της κάθαρσης που σχετίζεται με την αλήθεια, δηλαδή την απελευθέρωση, δηλαδή τον καθαρισμό της ψυχής από τα βάρη.
Ένας ώριμος άντρας πρέπει να αναμετρηθεί με το παρελθόν του, το παρόν και το κάθε μέλλον του μέσω του αγώνα του για να μάθει την αλήθεια (του). Μια αγωνιώδης αναζήτηση που δομείται εύστοχα από τον συγγραφέα και περιέχει πολλές έντονες και φορτισμένες στιγμές.
Ζήτησα από τον ίδιο να μας μιλήσει για το μυθιστόρημά του, που βασίζεται σε αληθινή ιστορία, και γενικότερα για τη συγγραφή αλλά στο μεταξύ συνέλεξα μερικούς συνδέσμους ώστε να ενθυμίσω στον αναγνώστη κάποια άλλα βιβλία του όπως: Τραπεζούντα: Το διαμάντι της Ανατολής, Είμαι Πολίτισσα, τζάνουμ!, Το πέρασμα αντίκρυ, Ο αλεξιπτωτιστής ήταν δικός μας.
Πώς ξεκίνησε το συγγραφικό ταξίδι; Ποιο ήταν το έναυσμα;
Θοδωρής Δεύτος: Εγώ είχα ένα πάθος με τη λαογραφία του τόπου μου, της Ηπείρου εν προκειμένου, και συγκέντρωνα επί χρόνια υλικό για τον παραδοσιακό ηπειρώτικο γάμο. Κάποια στιγμή αυτό έγινε βιβλίο που το συνόδευε ένα εξαιρετικό cd με 33 τραγούδια του ηπειρώτικου γάμου παιγμένα από τον κορυφαίο Ηπειρώτη συγγραφέα Πέτρο Λούκα Χαλκιά. Η εργασία αυτή θεωρήθηκε πρωτοποριακή, γιατί περιείχε τις διαφορές που κατέγραψα στην έρευνά μου, σε ήθη, έθιμα και τραγούδια του γάμου σε διαφορετικές περιοχές της Ηπείρου και γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο χρηματοδοτήθηκε από την Βουλή των Ελλήνων. Το βιβλίο έκανε τεράστια επιτυχία και αποτέλεσε την αρχή του συγγραφικού μου ταξιδιού.
Διαβάζοντας το μυθιστόρημα «Ασπασία» και πέρα από την ιστορία της οικογένειας, στο ιστορικό-χρονικό πλαίσιο διαγράφεται όλη τη μεταπολίτευση. Πόσο βασικό ήταν για εσάς να αναφερθείτε λεπτομερώς στα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα της εποχής.
Θ.Δ.: Θεώρησα αυτονόητο ότι μαζί με την πρόοδο της ιστορίας θα έπρεπε ο αναγνώστης να γίνεται κοινωνός και του πολιτικοκοινωνικού γίγνεσθαι της κάθε εποχής, γιατί οι ζωές μας δεν εξελίσσονται στο κενό. Ό,τι συμβαίνει γύρω μας ασφαλώς μας επηρεάζει, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, αλλά σίγουρα μας επηρεάζει. Επομένως θεώρησα ότι ήταν χρέος μου, ειδικά για τις νεότερες γενιές που δεν έχουν ζήσει αυτές τις εποχές, να μάθουν διαβάζοντας το βιβλίο σε ποιο πολιτικό κλίμα εξελίχτηκε η ιστορία μας.
Πώς δομείτε τους ήρωές σας; Υπάρχουν πρόσωπα που έχετε γνωρίσει και «αναπλάσσατε» για τις μυθοπλαστικές ανάγκες του βιβλίου ή δομήσατε εντελώς φανταστικούς χαρακτήρες;
Θ.Δ.: Υπάρχει μια μίξη. Υπάρχουν πρόσωπα απολύτως πραγματικά όπως ο γιατρός Αλέξανδρος Λορέντζος, αλλά υπάρχουν και πρόσωπα που χτίστηκαν για να εξυπηρετήσουν τον μύθο. Τον βασικό ήρωα τον γνώριζα, και τον γνώριζα καλά μπορώ να πω. Γνώριζα τον χαρακτήρα του, τις συνήθειές του, την οικογενειακή του κατάσταση, ήμασταν σχεδόν φίλοι. Οι υπόλοιποι ήρωες προέκυψαν και εξυπηρέτησαν την εξέλιξη του μύθου.
Το βιβλίο βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Τελικά, μήπως η ζωή σκαρώνει τις καλύτερες ιστορίες;
Θ.Δ.: Το βιβλίο είναι βασισμένο απολύτως σε μια τρομερή ΑΛΗΘΙΝΗ ιστορία που μου εξομολογήθηκε ο ίδιος ο παθών, σε μια εξομολόγηση εκ βαθέων που προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση και στον αφηγητή και στον ακροατή, δηλαδή σ' εμένα.
Είχα πάει να κάνω ένα εμβόλιο στην κόρη μου. Τον βρήκα σε πολύ άσχημη κατάσταση. Είχα παρατηρήσει ότι τον τελευταίο καιρό κάτι δεν πήγαινε καλά, αλλά από διακριτικότητα δεν τον είχα ρωτήσει. Την ημέρα όμως εκείνη, ήταν ένας εντελώς άλλος άνθρωπος. Τον ρώτησα τι έχει κι αν μπορώ να τον βοηθήσω. Κάθισε στην καρέκλα του και ξεκίνησε μια αφήγηση, που πραγματικά με συγκλόνισε. Είχε διαπιστώσει στα πενήντα του χρόνια, ότι αυτός που τον μεγάλωσε δεν ήταν ο πραγματικός του πατέρας, κι αυτό του είχε προκαλέσει μεγάλο σοκ. Πολλά μαζεμένα ΓΙΑΤΙ γυρόφερναν στο μυαλό του και τον συνέθλιβαν.
Πράγματι η ζωή είναι ικανή να παίξει τα πιο περίεργα παιχνίδια, τα πιο εξτρίμ παιχνίδια, να σε απογειώσει ή να σε καταστρέψει. Με ένα τέτοιο θα καταπιαστώ στο επόμενο βιβλίο μου.
Αν θα έπρεπε να περιγράψετε το μυθιστόρημα με μία φράση, ποια θα ήταν αυτή;
Θ.Δ.: Ουσιαστικά μέσα από αυτό το βιβλίο ένα μήνυμα προσπάθησα να στείλω και αυτό είναι τούτο: Η Αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι, πρέπει να λέγεται. Γιατί αν δεν ειπωθεί στον σωστό χρόνο κι απ' το σωστό άτομο, μπορεί να προκαλέσει τραγωδίες, όπως στη συγκεκριμένη ιστορία.
Τι θα θέλατε να πείτε στους μελλοντικούς αναγνώστες;
Θ.Δ.: Δεν είμαι εγώ εκείνος που θα συμβουλέψω ή θα κάνω υποδείξεις. Δεν είναι αυτός ο ρόλος μου. Δική μου δουλειά, ή αποστολή αν θέλετε, είναι να γράφω καλά βιβλία μέσα από την ανάγνωση των οποίων ο αναγνώστης και να περνάει καλά, αλλά και να μαθαίνει πράγματα ίσως και να προβληματίζεται πολλές φορές.
Αν θα έλεγα κάτι στους μελλοντικούς αναγνώστες κλείνοντας, είναι πως ό,τι λάμπει δεν είναι σίγουρα χρυσός και πως ό,τι διαφημίζεται δεν είναι επίσης το καλύτερο. Ας ψάχνουν περισσότερο τι διαβάζουν κι ας μην πηγαίνουν στις εύκολες λύσεις. Υπάρχουν πολλοί και καλοί συγγραφείς, που παλεύουν να κάνουν γνωστό το έργο τους· ας τους δώσουμε τις ευκαιρίες που τους αξίζουν!
