Πώς προέκυψε η έμπνευση, το έναυσμα που σας οδήγησε στη συγγραφή της συλλογής;
Χρήστος Ντικμπασάνης: Αφορμή υπήρξε η επέτειος των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Φυσικά με ώθησε και ο ακατάπαυστος έρωτάς μου για την ελευθερία, την αδελφοσύνη και το δίκαιο. Έτσι, λοιπόν, πιστεύω ότι η έμπνευση προϋπάρχει, αλλά από κει και πέρα χρειάζονται κάποιες προϋποθέσεις, βαθύτερες επιθυμίες και καθοριστικές καταστάσεις για να γεννηθεί ένα ποίημα, μια συλλογή, ένα βιβλίο. Μάλιστα, αυτή την ώθηση, για τη συνέχιση της διαδρομής μέχρι να ολοκληρωθεί μια ποιητική συλλογή και γενικότερα ένα βιβλίο, οφείλεις να τη διαθέτεις και να την συντηρείς εσύ ο ίδιος σε καθημερινή βάση, αν πιστεύεις στις αξίες, στις αρετές, στα συναισθήματα και παλεύεις ν' αγγίξεις με τις δημιουργίες σου την καρδιά και την ψυχή των αναγνωστών.
Προσωπικά θεωρώ ότι μέσα από αυτά τα κείμενα δίνετε τη γενικότερη στάση/θέση/άποψή σας για την ελευθερία και όχι μόνο υπό το πρίσμα της Ελληνικής Επανάστασης και πως ο αγώνας, όπου και όπως αναφέρεται, αφορά τον κάθε αγώνα που οφείλει να δώσει ο άνθρωπος. Είναι έτσι ή ισχύει κάτι άλλο;
Χ.Ν.: Η αφορμή για τη συγγραφή αυτής της ποιητικής συλλογής είναι σίγουρα η επέτειος των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Αυτό όμως δεν σημαίνει καθόλου πως οι αγώνες των Ελλήνων και γενικά όλων των ανθρώπων σταματούν σε αυτό το ιστορικό ορόσημο. Αντίθετα, μάλιστα, συνεχίζονται και πρέπει να συνεχίζονται, αν οι άνθρωποι διαβλέπουν πως κινδυνεύουν να εξαλειφθούν ή να μειωθούν τα δικαιώματά τους και η ελευθερία τους.
Με τη συλλογή μου αυτή, λοιπόν, θέλω να τιμήσω όλους εκείνους που με τη ζωή τους πλήρωσαν τα λύτρα της δικής μας ελευθερίας, αυτούς που μας χάρισαν την ευκαιρία να βρεθούμε για ακόμη μια φορά κοντά στην ιστορία αυτού του τόπου, να αναλογιστούμε και να αναλάβουμε τις δικές μας ευθύνες.
Στην εποχή μας, μάλιστα, στην οποία η αμφισβήτηση και η αλλαγή αποτελούν κανόνα, όπου αποδομείται πανεύκολα κάθε αξία αλλά και κάθε ταυτότητα, είναι επιτακτική η ανάγκη εύρεσης ερεισμάτων τόσο για την εθνική μας ύπαρξη όσο και για την προσωπική μας ιστορική παρουσία στον κόσμο. Δεν μπορούμε να υπάρξουμε χωρίς πατρίδα ούτε υπάρχει πατρίδα χωρίς πολίτες. Η ιστορική μας μνήμη και ο πολιτισμός είναι απαραίτητα υπαρξιακά στοιχεία. Επέτειος μνήμης του Απελευθερωτικού Αγώνα της Ελλάδας, λοιπόν, που οφείλουμε να την τιμάμε και να σκύβουμε με σεβασμό το κεφάλι σε αυτούς που με τον αγώνα και τη θυσία τους μας κατέστησαν ελεύθερους να μεμψιμοιρούμε για τα βάρη και τις ευθύνες της καθημερινότητάς μας, αυτούς που τα σχολικά εγχειρίδια επιδεικτικά αγνοούν. Χρωστάμε, κατά την ρήση του Κωστή Παλαμά, «…σε όσους ήρθαν, πέρασαν, θα 'ρθούνε, θα περάσουν. Κριτές, θα μας δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί…». Χρωστάμε το ξεπλήρωμα λοιπόν ενός χρέους στην πατρίδα, σε αυτή τη γη. Ας μην χρειαστεί ποτέ να την ποτίσουμε με νέο αίμα παρά μόνο με τον ιδρώτα του κόπου μας. Ας φροντίσουμε να την σηκώσουμε λίγο ψηλότερα, κατά παράφραση των στίχων του ποιητή. Αυτή είναι η μία πλευρά του θέματος.
Η άλλη πλευρά είναι ότι σήμερα οφείλουμε να εμπνεόμαστε από το μεγαλειώδες έργο των αγωνιστών του 1821. Οφείλουμε να γινόμαστε καθημερινά μιμητές τους στο θάρρος, στην ανδρεία, στην υπομονή, στο κουράγιο, στην αυτοθυσία. Ιδιαίτερα σήμερα που η χώρα μας βρίσκεται σε μια δύσκολη και επώδυνη οικονομικά, υγειονομικά και κυρίως ηθικά καμπή της ιστορίας της. Σήμερα η χώρα μας έχει ανάγκη από συνειδητοποιημένους πολίτες, οι οποίοι να είναι αγωνιστές της προόδου, της ευμάρειας, της ψυχολογικής και ηθικής ανάτασης, της απόδρασης από τα στείρα στερεότυπα της στασιμότητας και της αδυναμίας για την επίλυση των παντοειδών κρίσιμων προβλημάτων, που ωθούν την πατρίδα μας στην τελμάτωση, στην πολύμορφη φθορά και στην μονόπλευρη φτώχεια ή και την ανέχεια. Σήμερα, που τα πράγματα στη χώρα μας και όχι μόνο είναι τόσο δυσοίωνα, συνυπολογίζοντας και την τόσο επικίνδυνη για την υγεία μας πανδημία, οφείλουμε όλοι μαζί ν' αγωνιστούμε για την αληθινή ανάπτυξη του ιδανικού της παιδείας, γιατί μόνο αυτή δίνει δυνατές και καίριες απαντήσεις στα μεγάλα προβλήματα των ανθρώπων.
Όλοι μας οφείλουμε να παλέψουμε για την απελευθέρωση της παιδείας από τα δεσμά του ψέματος και της υποταγής. Όλοι μαζί οφείλουμε να καταβάλουμε τεράστια προσπάθεια για την απελευθέρωση της παιδείας από τη φυλακή του στείρου οικονομισμού και επαγγελματισμού. Ο άνθρωπος δεν χρειάζεται τη μόρφωση και την παιδεία μόνο για την επαγγελματική του αποκατάσταση. Ούτε ο νέος έχει ανάγκη την εκπαίδευση μόνο και μόνο για να τον εξοπλίσει με τις «κατάλληλες» για την εξεύρεση εργασίας ικανότητες. Αντίθετα, του είναι απαραίτητη, γιατί συμβάλλει στη διαμόρφωση ελεύθερων, κριτικά σκεπτόμενων και ανήσυχων προσωπικοτήτων, γιατί απελευθερώνει από την άγνοια του ίδιου του ανθρώπου και του κόσμου από τις προλήψεις και την άκριτη σκέψη. Μια απελευθερωμένη παιδεία θα μας αποδεσμεύει από την υποταγή στους οικονομικούς κύκλους της κερδοφορίας και του μαζικού ελέγχου. Αυτούς τους κύκλους που έχουν ως σημαία τους τη στέρηση της δημιουργίας και της ελεύθερης έκφρασης ώστε η νόηση και η παιδεία τους είναι απόλυτα ελεγχόμενες και στείρες. Αυτό σημαίνει, ότι οι συγκεκριμένοι κύκλοι επιθυμούν τη ρομποτοποίηση των ανθρώπων ώστε αυτοί να παράγουν αδιάκοπα, χωρίς όμως να διαμαρτύρονται για τις πενιχρές απολαβές τους ή για οποιαδήποτε άλλη αδικία γίνεται σε βάρος τους. Ένας ακόμη άμεσος στόχος τους είναι η αποδυνάμωση της ανθρώπινης έκφρασης και σκέψης ώστε να δημιουργηθεί ένας υποταγμένος τύπος πολίτη, ο οποίος θα έχει ως αυτοσκοπό του, όχι την ταύτιση της ευτυχίας του με τη δημιουργία, αλλά με την υπερκατανάλωση.
Σε τελική ανάλυση, όταν δεν συνεχίζουμε ν' αγωνιζόμαστε στη ζωή μας εναντίον των όποιων αντιξοοτήτων της και δεν παλεύουμε σκληρά για την καλυτέρευσή της, τότε δεν τιμούμε και τους νεκρούς μας, που πολέμησαν γενναία για να κερδίσουν αυτήν και την ελευθερία.
Ξέρουμε ότι είστε ένας πολυγραφότατος δημιουργός. Γιατί γράφετε; Ανάγκη έκφρασης, δημιουργίας, ψυχική ανάταση ή κάτι άλλο;
Χ.Ν.: Η συγγραφή για εμένα είναι μία πολύ ευχάριστη ενασχόληση στη ζωή μου. Μάλιστα, μπορώ να σας εκμυστηρευτώ ότι είναι απαραίτητη και ζωογόνα. Συμβαίνει πάντα και πάντοτε, όταν ένα εσώτερο θηρίο ξύνει με τα γαμψόνυχά του την ψυχή μου, επιζητώντας να βγει στο φως του ήλιου και της ζωής. Οπότε, αναφέρω ότι το ενδιαφέρον μου για τη συγγραφή ξεκινά και από την ανάγκη να εκφράσω αυτό που εμφωλεύει μέσα μου και θέλει επιτακτικά να βγει έξω στον κόσμο της τρέχουσας πραγματικότητας και ως ανάγκη δημιουργίας που ουσιαστικά είναι πόθος και ως ψυχική ανάταση, αλλά και ως τεράστια αγάπη για ό,τι με περιβάλλει, για ό,τι με αγγίζει συναισθηματικά και κυρίως για τους ανθρώπους, τη μελέτη των θρησκειών, το Σύμπαν και τα μυστήριά του. Επομένως, και το ίδιο το ερέθισμά μου για τη συγγραφή το εκμαιεύω μέσα από τον κόσμο των ενδιαφερόντων μου που επιζητώ να εκφράσω και που ήδη ανέφερα.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη ποιητική βιβλιοπαραγωγή; Έχετε ξεχωρίσει νέους δημιουργούς;
Χ.Ν.: Ο Έλληνας παρ' όλο που δε διαβάζει, έχει τη δυνατότητα να απολαύσει χιλιάδες τίτλους βιβλίων στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων. Η παραγωγή του βιβλίου δεν πτοείται από την έλλειψη αναγνωσιμότητας. Αυτό αποτελεί πια δεδομένο στην ελληνική αγορά. Εκτός, βέβαια, από κάποιες εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, μέσα στη δύσκολη περίοδο που διανύσαμε μόλις πρόσφατα, στην περίεργη περίοδο της καραντίνας, μόνο η αγορά του βιβλίου παρουσίασε άνθιση. Βέβαια θα πρέπει να περιμένουμε να περάσει αυτή η παγκόσμια υγειονομική κρίση, προκειμένου να διαπιστώσουμε αν αυτή η αγοραστική εκτίναξη θα συνεχιστεί ή αν είναι κάτι παροδικό που με την είσοδό μας και πάλι στην κανονικότητα ξεφουσκώσει. Προσωπικά εύχομαι να μην συμβεί αυτό.
Σχετικά με το δεύτερο σκέλος της ερώτησης είμαι στην ευχάριστη θέση να παραδεχθώ πως υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι νέοι δημιουργοί, σύμφωνα πάντα με την προσωπική μου άποψη. Ως τέτοιους, πολλά υποσχόμενους νέους ποιητές αναφέρω τους Άγγελο Ευθυμιάδη, Μαίρη Κλιγκάτση, Χρήστο Μαρτίνη, Μαρία Φουτζιτζή, Γιάννη Τζανετάκη, Τώνια Τζιρίτα Ζαχαράτου, Διονύση Μαρίνο, Γιώργο Χ. Στεργιόπουλο, Αλέξιο Μάινα, Ελευθερία Κυρίτση, Άννα Γρίβα, Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, Μαρία Κουλούρη, Ευτυχία Παναγιώτου, Ειρήνη Μαργαρίτη, Ελένη Γαλάνη, Νάνα Παπαδάκη, Ειρήνη Γιαννάκη, Ανδρέα Κεχαγιά, Γιώργο Δόντσο κι ένα ακόμη πλήθος νέων ποιητών που έχουν να μας προσφέρουν πανέμορφα και γεμάτα σύγχρονα μηνύματα ποιήματα.
Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο πιο σημαντικός λόγος για να αφιερωθεί κανείς στην ποίηση;
Χ.Ν.: Τον λόγο τον επιτάσσει η ίδια η ψυχή του ανθρώπου. Σίγουρα δεν υπάρχουν μυστικές συνταγές και ιεροτελεστίες φωτεινές και σκοτεινές για να καταδυθεί κάποιος στα άδυτα του λαμπερού ναού των Πιερίδων Νυμφών και όλων γενικώς των μουσών. Το μόνο που χρειάζεται είναι να είναι ερωτευμένος με το αντικείμενο με το οποίο ασχολείται. Ύστερα έρχεται η αφοσίωση που είναι θεμελιώδης παράγοντας προώθησης της ποίησης και γενικότερα της δημιουργίας, αν πραγματικά ποθούμε να τη κοιτάξουμε ν' αναρριχάται στην σπείρα της ανόδου και της εξέλιξής της. Βέβαια δεν είναι πάντα εφικτό, λόγω των αδιάκοπων χτυπημάτων της καθημερινότητας. Στο σημείο αυτό όμως διαφαίνεται καθαρά πόσο ο δημιουργός είναι ερωτευμένος με το αντικείμενο που τον ενδιαφέρει. Κυρίως ποίηση, γράφει κάποιος όταν η έμπνευση τον κατακλύζει. Τότε θα έλεγα πως το ποίημα γράφεται «μόνο του» ή πως μια ανώτερη δύναμη καθοδηγεί τα δάχτυλα του ποιητή στη συγγραφή.
Εκτός από τα παραπάνω, οφείλει να έχει τη δυνατότητα και την ικανότητα να δημιουργεί έναν κόσμο δικό σου μέσα στον οποίο να κτίζει, να οργανώνει ή και να γκρεμίζει. Πάντα όμως να μπορεί να επιστρέφει πίσω στην τρέχουσα πραγματικότητα. Επίσης οφείλει ν' αναζητήσει με οποιοδήποτε τρόπο (ταξίδια, βιβλία, internet) στοιχεία για όσα θέλει να υποστηρίξει, να προωθήσει και να προβάλει. Πάντως η οποιουδήποτε είδους συγγραφή πρέπει να τον ευχαριστεί σε υπερθετικό βαθμό, να του χαρίζει ανάσες ζωογόνες. Αν δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε σίγουρα υπάρχουν και άλλα σπουδαία πράγματα στη ζωή, τα οποία θα του ταιριάζουν περισσότερο.
Επιπροσθέτως, η αξία της ποίησης δεν υπολογίζεται απ' το αν υπάρχουν λίγοι ή πολλοί αναγνώστες, λίγοι ή πολλοί ποιητές και δημιουργοί. Αν ο ρόλος της ποίησης είναι η ανάταση της ψυχής, της καρδιάς και του πνεύματος των ανθρώπων στις ουράνιες κοιλάδες της δημιουργικότητας με εργαλείο το συναίσθημα, τότε τον ρόλο της τον εκτελεί στο έπακρο, όπως το κάνει αιώνες πολλούς τώρα. Η ποίηση σίγουρα επιτελεί τον ρόλο της να μας δείχνει με το αιθέριο δάχτυλό της την κατεύθυνση που οφείλουμε να βαδίσουμε. Το θέμα είναι όμως, αν εμείς οι άνθρωποι, το βλέπουμε ή αν εξακολουθούμε να εθελοτυφλούμε.
Σας ευχαριστώ θερμά.
Στα χρόνια πριν από την Επανάσταση του 1821 οι Έλληνες αναζητούσαν μια διέξοδο για να ξεφύγουν από τη σκλαβιά και τα βάσανα που συνεπάγονταν η τουρκική κυριαρχία και βαναυσότητα για την Ελλάδα. Η ευκαιρία δόθηκε όταν ο Κολοκοτρώνης, ανώτατος αξιωματικός του Αγγλικού στρατού, κατέφθασε στα ελληνικά χώματα, όπου ανακηρύχθηκε σε αρχιστράτηγο. Μόνα εμπόδια στην κήρυξη της Επανάστασης στάθηκαν η ύπαρξη της εύλογης αναποφασιστικότητας των Ελλήνων και η έλλειψη χρημάτων και εφοδίων που χρειαζόταν ο αγώνας. Το όνειρο όμως της απελευθέρωσης άρχισε σιγά σιγά να παίρνει σάρκα και οστά παρά τον τεράστιο κίνδυνο που εμπεριείχε.Πολλές φορές όμως η δίψα μερικών αρχόντων για πολιτική εξουσία αποτέλεσε φραγμό στην ελπίδα του έθνους για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.Το ταξίδι όμως για την αποδέσμευση από την υποτέλεια στην Οθωμανική αυτοκρατορία είχε πια αρχίσει. Μια νέα οπτική ανοιγόταν για τους Έλληνες να νικήσουν το σκοτάδι της καταδυνάστευσής τους από τους Τούρκους με το φως του αγώνα για την απελευθέρωση που είχαν αποφασίσει με την ύψωση του λάβαρου της Ελληνικής Επανάστασης από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό στη μονή της Μεγίστης Λαύρας.Χρήστος Ντικμπασάνης
Αυτά είπε ο Χρήστος Ντικμπασάνης με αφορμή την ποιητική του συλλογή, 200 Βήματα μακριά, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέφαλος, απαντώντας στις ερωτήσεις που του έθεσα και παράλληλα, αποδεχόμενος την πρό(σ)κληση της στήλης Πλοκόλεξο έγραψε το παραπάνω κείμενο για το βιβλίο του χρησιμοποιώντας δέκα προκαθορισμένες λέξεις. Όπως αναφέρει ο ίδιος στο οπισθόφυλλο, επιθυμία του ήταν να αποδώσει τις σκέψεις του για την ελευθερία και των αγώνων που οφείλουμε να δώσουμε χωρίς να αμελούμε να τιμάμε τους νεκρούς (μας) –κυρίως αναφέρεται στους ήρωες πολεμιστές του Αγώνα– και να αποδεχόμαστε τη ζωή.
Αυτό που θα ήθελα να προσθέσω εγώ διαβάζοντας το βιβλίο είναι ο πανανθρώπινος και διαχρονικός του χαρακτήρας. Μη νομίζετε ότι εστιάζει στην Ελληνική Επανάσταση και στα πρόσωπα που ξεχώρισαν σε αυτήν, δηλαδή σε έναν συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Αντιθέτως, «βλέπει» τη μεγάλη εικόνα, με αφορμή την Επανάσταση. Τοποθετείται συνολικά στο ζήτημα του αγώνα, της διεκδίκησης του όποιου αγαθού (της ελευθερίας, του δίκιου κ.ο.κ.) και στη σημασία αυτού. Μιλάει για το σθένος, το συναίσθημα, την ελπίδα, το ήθος, το χρέος (πολλές φορές)... και πολλές φορές χρησιμοποιεί πρωτοπρόσωπη αφήγηση που δημιουργεί οικειότητα και αμεσότητα μεταξύ αναγνώστη και ποιητή-δημιουργού.
Η συλλογή είναι πλούσια. Θα βρείτε εκατοντάδες έργα υπό αυτό το πρίσμα και θα ανταμειφθείτε γενναία.
Αναζητήστε την!
200
Βασανιστικός
Ηγέτης
Μάχη
Ανδρεία
Τελεσφορία
Ανυπότακτος
Μεγαλοψυχία
Αδιαμφισβήτητος
Καιροφυλακτώ
Ραγιάς
Ισότητα
Ακροβολισμός