Το μυθιστόρημα της Γιασεμίν Οζέκ, ένα μικρό βιογραφικό της οποίας θα βρείτε στο τέλος του άρθρου, είναι μια ωδή, μια κραυγή γεμάτη οδύνη, πόνο και δάκρυα, βγαλμένη από τα δύσβατα βάθη της ανθρώπινης υπόστασης, που έγινε μάρτυρας της ανταλλαγής του 1923, αλλά και μια γλυκιά ιστορία από την ευτυχισμένη συνύπαρξη των λαών που ζούσαν αδελφωμένοι σε μια Ελλάδα μιας άλλης εποχής.
Σε ένα χωρίο της Μυτιλήνης, ζουν αδελφωμένοι Έλληνες και Τούρκοι, συνυπάρχουν ειρηνικά, σέβονται ο ένας τα έθιμα του άλλου και δημιουργούν κοινές αναμνήσεις. Ανάμεσά τους ο Εμίν Αλί, μέσα από τα μάτια του οποίου θα ζήσουμε και θα μάθουμε την ιστορία του βιβλίου, παιδί της Ελληνίδας χριστιανής Ελευθερίας και του Τούρκου μουσουλμάνου Χουσνού και η Δέσποινα, κόρη Ελλήνων, στην τρυφερή ηλικία των 5-6 ετών βρίσκονται συνεχώς μαζί, παίζουν, κάνουν σκανταλιές, μαλώνουν, φιλιώνουν, ερωτεύονται πλατωνικά, αλλά χωρίς να το αντιλαμβάνονται και θεριεύουν τους δεσμούς που αναπτύσσονται μεταξύ τους.
Οι αναταραχές του 1922, αναγκάζουν τον Εμίν Αλί και την οικογένειά του να πάρουν μέρος στην ανταλλαγή πληθυσμών, να αφήσουν τον τόπο που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν και να περάσουν απέναντι στην Ανατολία, αφήνοντας το βιος τους στους Έλληνες που διώχτηκαν από εκεί. Τι θα κάνει η Ελευθερία; Πώς θα μπορέσει να αφήσει τον γιο της από την αγκαλιά της; Δε θα χρειαστεί. Αποφασίζει να μεταμορφωθεί εξωτερικά σε Τουρκάλα και να ακολουθήσει την μοναδική της οικογένεια με πολλούς κινδύνους να παραμονεύουν κάθε στιγμή τόσο στο ταξίδι, όσο και στο αφιλόξενο στην αρχή μέρος που τους επέβαλλαν για να συνεχίσουν τη ζωή τους.
Η μέρα που θα χαραχτεί στις μνήμες όλων βρίσκεται προ των πυλών. Δάκρυα, σπαραγμοί, αγκαλιάσματα και πόνος αβάσταχτος, χέρια που δε λένε να ξεκολλήσουν, ερωτηματικά που δεν μπορείς να απαντήσεις και μια φράση που θα στοιχειώνει για πάντα το μυαλό του Εμίν Αλί, ειπωμένη από το στόμα της Δέσποινας, θα γίνει ο ακρογωνιαίος λίθος του αποχωρισμού:
Δε θέλω να φύγεις!
Πώς ζητάς από ένα παιδί να ξεχάσει; Πώς μπορεί να προσαρμοστεί σε μια άλλη κουλτούρα, μια άλλη χώρα που όλοι τον αποξενώνουν; Πώς μπορεί μια γυναίκα, που πάντα προσδοκά βοήθεια από τον Θεό, να πάψει να κάνει το σταυρό της; Πώς μπορείς να κρύψεις τον σταυρό-φύλακα άγγελο που κρατάς συνεχώς επάνω σου;
Ένα καθηλωτικό, υπέροχο και συνάμα συγκινητικό βιβλίο που δε θέλεις να αφήσεις από τα χέρια σου, γραμμένο από τη χαρισματική πένα της Γιασεμίν Οζέκ, χρωματισμένο με πινελιές από την Ελλάδα και την Τουρκία, γεμάτο μυρωδιές από το ελληνικό Πάσχα της υπαίθρου και τα αρώματα της Ανατολής μα σημαδεμένο από το αιματοβαμμένο χώμα των αδικοχαμένων ανθρώπων που έπεσαν στον βωμό των κρατικών συμφερόντων.
Δε θα αποκαλύψω το τέλος της ιστορίας, γιατί δεν έχει καμία αξία να γνωρίζεις το τέλος, πριν διαβάσεις το υπέροχο αυτό βιβλίο. Θα σας πω μονάχα ότι όποιος επιλέξει να το διαβάσει, θα συγκινηθεί και θα νιώσει πολλές φορές να ζει κι εκείνος ανάμεσα στους πρωταγωνιστές, να βιώνει τη λύπη τους και να γεύεται στο στόμα του, τη γλύκα από τα ζαχαρωτά των παιδιών που με λαχτάρα καταβροχθίζουν.
Από κάθε βιβλίο που διαβάζω, επιλέγω μια φράση για να την μοιραστώ μαζί σας. Από το βιβλίο Δέσποινα, μάτια μου, επέλεξα την παρακάτω:
Αν θες να νιώσεις την ευτυχία, να ξεχάσεις τη θλίψη σου, κοίταξε τα μάτια ενός παιδιού.
Η Γιασεμίν Οζέκ, εγγονή ανταλλαγέντων, γεννήθηκε το 1980 στην Κωνσταντινούπολη. Αποφοίτησε από το Tμήμα Ραδιoφώνου-Τηλεόρασης και Κινηματογράφου του Akademi İstanbul. Εργάστηκε ως κειμενογράφος σε διαφημιστικές εταιρείες. Έγραψε επίσης το σενάριο διαφόρων τηλεοπτικών σειρών. Το 2011 είχε τον συντονισμό παραγωγής του ντοκιμαντέρ Αναμονή (Beklemek), που έλαβε το Βραβείο Ντοκιμαντέρ της τουρκικής ραδιοτηλεόρασης και τα γυρίσματα του οποίου πραγματοποιήθηκαν στο Ερτζίς μετά τον σεισμό του Βαν. Το μυθιστόρημα «Δέσποινα, μάτια μου» είναι το πρώτο της και το έγραψε 2014. Ακολούθησε το μυθιστόρημα «Η Αγγελική και ο Μεχμέτ», το 2020. Ζει στην Κωνσταντινούπολη, γνωρίζει την ελληνική γλώσσα και επισκέπτεται συχνά την Ελλάδα.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη και σας το προτείνω ανεπιφύλακτα.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου