koukidaki: Σιωπηλές επιγραφές

Κι αν έχω διαβάσει Κωνσταντία Γέροντα! Τι να πρωτοθυμηθώ, αλλά θα θυμηθώ ώστε να θυμίσω κιόλας: Εδώ γεννιέται και πεθαίνει η άνοιξη, Ο ίσκιος του σταυρού, Ημερολόγιο πανδημίας, Κώνειο και άγρια τριανταφυλλιά κ.ά.

Η Γέροντα μπορεί να είναι πολλά πράγματα, όμως σίγουρα δεν είναι από εκείνους τους περιστασιακούς ποιητές, που κάποια στιγμή –κάπως– προέκυψε μια συλλογή έργων, η οποία ευτύχησε να εκδοθεί, και έκτοτε όποτε κι αν και άμα υπάρξει συνέχεια, εδώ είμαστε, θα δούμε, μπορεί και ποτέ, κανείς δεν ξέρει πότε έρχεται η ώρα της έμπνευσης που θα σε παρακινήσει στη δημιουργία... Όχι, η Γέροντα γράφει αέναα, όπως αναπνέει. Όσο αναγκαία είναι η ανάσα και πηγαία άλλο τόσο είναι και η ποίηση για εκείνη. Μια σταθερή αξία στη ζωή της που, μάλλον, δεν θα την αποχωριστεί ποτέ. Δεν ξέρω τι μπορεί να σημαίνει μια τέτοια συνθήκη, πάντως για εμάς είναι κάτι γόνιμο, ωραίο κι εποικοδομητικό.

Ό,τι δε βρήκα στη ζωή, επέστρεψε με στίχους

Το τελευταίο βιβλίο της, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Οδός Πανός, είναι τούτη η συλλογή, οι Σιωπηλές επιγραφές.

Η εμπειρία ξεκινά με το απόλυτο λευκό, το Χιόνι (λευκή γη, λευκότητα, άσπρες πληγές, ζάχαρη...), δηλαδή μια λευκή πανδαισία όπως ο άδειος καμβάς. Σαν να στέκεται μπροστά στο τελάρο, μπροστά στο λευκό (της) και να ξεκινάει σιγά σιγά να σχηματίζει γραμμές, φόρμες, σχήματα βάζοντας σταδιακά και τα χρώματα. Αυτή τη σκέψη έκανα μόλις το διάβασα. Αυτό μου δημιούργησε και μια ηρεμία παρόλο που προδικάζει αρνητικά το αποτέλεσμα ως λευκότητα που θα πνιγεί σε χίλιους τόνους λάσπης.

Η έκπληξη έρχεται στα δύο έργα που ακολουθούν. Πεζοποιητικά αμφότερα, μεταφέρουν με εξπρεσιονιστικό ύφος τις εικόνες και με χειμαρρώδη λόγο, που ρέει πάνω στο χαρτί, μαζί με κάτι «ανοιχτό» στο τέλος, σαν κάτι που απομένει, που υπολείπεται, σαν να 'χει βάλει μια άνω τελεία. Η πεζοποιητική πρόθεση υπάρχει στα έργα της αν και όλα τα άλλα κείμενα έχουν ευδιάκριτους στίχους.

Ασχολείται με την ποίηση: την περιγράφει, την αποκωδικοποιεί, την αφουγκράζεται... Τη μελετά! Και τη «βλέπει» σε σχέση με εκείνη, με τον κόσμο, με τον αναγνώστη, ακόμα και σε σχέση με την ίδια της τη φύση. Εννοώ της ποίησης, όχι της Γέροντα.

Η ποίηση κοιμάται κι ονειρεύεται νέους τόπους.

Ποίηση, η ανακούφιση του περιρρέοντος σκοταδιού / Όταν όλα τελειώνουν / Κι εσύ λες: "Ναι, ακόμα μια φορά".

Φυσικά, πρωτεύει η δική της σχέση με την ποίηση ή, αν θέλετε, η σχέση της ποίησης με εκείνη. Διάφορα σημεία και έργα αφορούν σε αυτό το δίδυμο όπως: Οι πρώτες ακτίνες, Η λύπη της νιφάδας, ακόμα και στο Η ανακούφιση του περιρρέοντος σκοταδιού. Καταλαβαίνετε τώρα γιατί ξεκίνησα το παρόν κάνοντας μια προσέγγιση της ίδιας σε σχέση με την εργογραφία της.

Η αλήθεια είναι μια χρωματιστή τελεία.

Το αστικό τοπίο θα μας συντροφεύσει γενικότερα όπως και μια εξέλιξη που βλέπεις στα κείμενά της: ξεκινά από κάτι (μια εικόνα, ένα δεδομένο) και εξετάζει τα ενδεχόμενα, αναλύει, σκέφτεται προεκτάσεις, προτρέπει, ανάγει συμπεράσματα κ.ο.κ. Για παράδειγμα στο Μη σπαταλάτε τα όνειρα στην αιματοχυσία της μέρας: ξεκινά με μια εικόνα, ένα δεδομένο για εκείνη τη στιγμή, συνεχίζει «βλέποντας» λεπτομέρειες, μελετάει τα «στοιχεία» και καταλήγει. Συγκεκριμένα, ξεκινά με την εικόνα ενός κοριτσιού που κλαίει ενώ ονειρεύεται την ιδανική αγάπη. Βάζει το σχόλιό της λέγοντας πως δεν θα έρθει ποτέ (η τέλεια αγάπη) αλλά το κορίτσι εξακολουθεί να ονειρεύεται. Αρχίζει να εξετάζει την κατάσταση: οριοθετεί το όνειρο, τι είναι το όνειρο, τι κάνει το όνειρο, τι θα συμβεί όταν χάσεις το όνειρο.. και στο τέλος –δεν απομένει πια και κάτι άλλο– θα αφήσει τη συμβουλή της.

Μιλώντας για όνειρο, σε αυτό το βιβλίο τα όνειρα έχουν μεγάλο ρόλο, απαντώνται διαρκώς, όπως και οι τόποι. Διάφορες πόλεις και μέρη: Αθήνα, Κύθηρα, Σαντορίνη, Βουδαπέστη... Το ίδιο και για τον θάνατο και τις σκιές. Μα πιο πολύ, το ίδιο και για τη θάλασσα!

Αναγνωρίζω... Καλύτερα συναντώ και πάλι συνήθεις «ύποπτους» της γραφής της: μια κουκίδα, ένα ρόδο κ.λπ. όπως και μια μαθηματική προσέγγιση που δημιουργεί κάτι σαν ποιητική εξίσωση· αν υπάρχει –που δεν υπάρχει– τέτοιος όρος. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η δόμηση του προσωπικού της στιλ, αν δεις τα έργα με πιο ελεύθερο μάτι, οδηγεί σε κάτι σαν: θέμα/πρόβλημα, ανάλυση/επεξεργασία/πράξεις/συλλογισμοί και λύση/κατάληξη.

Η Κωνσταντία Γέροντα ξεχωρίζει και για κάτι άλλο, που θα έπρεπε να είναι προαπαιτούμενο στους ποιητές, αν με ρωτάτε, αλλά δεν είναι. Δεν φοβάται την κατάδυση μέσα της. Το ουρλιαχτό της γης είναι ένα τέτοιο παράδειγμα, αλλά και όλη η συλλογή έχει πολύ προσωπικά στοιχεία και βιώματα. Μια εσωτερική (συν-)γραφή που όμως είναι πάντα ανοιχτή στο να δείξει έναν δρόμο, να προσφέρει μια οδό και να προτρέψει. Δηλαδή δεν μένει στον πολύ –κλειστό– προσωπικό της κόσμο/χώρο.

Κάπου γίνεται (και) αισθησιακή γιατί, όπως και να το κάνεις, ο ερωτισμός είναι αναπόσπαστο κομμάτι (μας). Εκεί όμως που γίνεται συναρπαστική είναι στα άνευ στίξης έργα που μπορείς να τα διαβάσεις με δυο και τρεις τρόπους αναλόγως πού θα βάλεις την τελεία ή το κόμμα (σου). Οι πιο ψυχαναγκαστικοί αναγνώστες θα προσπαθήσουν να «αποκωδικοποιήσουν» τον στίχο με λογικές σκέψεις ή να βρουν πώς θα διάβαζε η ίδια τη δημιουργία της. Για όλους όμως υπάρχει αυτή η ενδιαφέρουσα προοπτική της εναλλακτικής όψης που λειτουργεί και ως παιχνίδισμα.